گاهی به دلایلی افراد تمایل پیدا می‌کنند نام خانوادگی خود را تغییر دهند؛ مرجع رسیدگی به این موضوع برابر قانون، ثبت احوال است و تغییر نام خانوادگی برای هر شخص پس از داشتن شرایط قید شده در قانون توسط ثبت احوال بررسی خواهد شد، به طوریکه برداشتن پسوند نام خانوادگی به نام اشیاء و یا مکان خاص و همچنین تمایل بانوان به تغییر فامیلی خود به نام خانوادگی همسر از این موارد است.

برابر ماده ۹۹۷ قانون مدنی هرکس باید دارای نام خانوادگی باشد و برابر ماده ۴۱ قانون ثبت احوال نام خانوادگی فرزند همان نام خانوادگی پدر است. برابر قانون، تغییر نام خانوادگی با تصویب سازمان ثبت احوال کشور طبق (ماده ۴۰قانون ثبت احوال) انجام می‌شود و جزو مواردی است که خارج از حیطه وظایف قوه قضایی محسوب می‌شود.

دارنده حق تقدم نام خانوادگی کسی است که برای اولین بار در قلمرو هر اداره ثبت احوال مستقل نام خانوادگی خاصی به نام او ثبت و مختص او شناخته شده باشد و حق تقدم نام خانوادگی پس از فوت دارندگان آن به ورثه قانونی او منتقل می‌شود، دارنده حق تقدم نام خانوادگی یا وارث قانونی او می‌توانند اجازه استفاده از نام خانوادگی خود را به اشخاص دیگر مشروط به آنکه محل صدور شناسنامه آنان یکی باشد، بدهند.

شرایط لازم برای درخواست تغییر نام خانوادگی

اشخاص می‌توانند در مواردی همچون نام خانوادگی بیش از دو کلمه و یا بیش از یک کلمه و یک حرف یا عدد یا پسوند، یا بطور مطلق و یا مضاف نام محل باشد مانند (دو اصل تهرانی، علی نژاد مطلق، عدنان تکان تپه تهرانی، آحسینی پور و.) درخواست تغییر نام خانوادگی را بدهند.

اگر نام خانوادگی از واژه‌های مستهجن و ناپسند ترکیب شده باشد مانند (گدا پور، پدر سوخته، لش) و یا نام خانوادگی از واژه‌های خارجی باشد مانند (علی اف برای ایرانیان غیر مهاجر یا آراکلیان برای مسلمانان)، فرد می‌تواند درخواست تغییر نام خانوادگی را بدهد. از سوی دیگر واژه‌هایی که از القاب و اسامی مربوط به عناوین علمی اعم از درجات و مؤسسات علمی مانند دکتر، دانشگاه و یا مناصب دولتی از لشکری و کشوری بصورت مطلق مانند (سرهنگ و شهردار) باشد هم امکان تغییر دارند.

تغییر نام خانوادگی فرزندان پس از تغییر نام خانوادگی پدر

در صورتیکه نام خانوادگی پدری تغییر کند تغییر نام خانوادگی فرزندان کمتر از ۱۸ سال با درخواست کتبی پدر و تغییر نام خانوادگی فرزندان کبیر وی هم بدون رعایت حق تقدم و با ارائه اجازه نامه از پدر ممکن خواهد بود. از سوی دیگر هرگاه پدری نام خانوادگی خود را تغییر و فوت نماید هر یک از فرزندان متوفی می‌توانند برابر تبصره ماده ۴۱ قانون ثبت احوال نام خانوادگی خود را به نام خانوادگی پدر تغییر دهند.

همچنین برای نام خانوادگی‌های مذموم که مغایر ارزش‌های فرهنگ اسلامی باشد و اسامی محل بطور مطلق و مضاف مانند کرجی، افخمی تبریزی باشد نیز امکان ارائه درخواست تغییر نام خانوادگی وجود دارد.

البته حذف نام محل از نام خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات مربوط به دارنده حق تقدم نام خانوادگی انجام خواهد شد. مانند (حسینی شیرازی به حسینی) یا (اکبری علی آبادی به اکبری) و حذف نام ایلات و عشایر و حِرف و مشاغل از نام خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات دارنده حق تقدم نیز انجام خواهد شد مانند (کوراوند رسولی به رسولی و محمدی نقاش به محمدی).

بانوان می‌توانند نام خانوادگی خود را با اجازه نامه به نام خانوادگی همسر تغییر دهند

استفاده از نام خانوادگی همسر برای زوجه تا زمانی که در قید زوجیت است با ارائه اجازه نامه از شوهر بدون رعایت حق تقدم بلامانع است و در صورت وقوع طلاق با اعتراض زوج سند سجلی و شناسنامه زوجه به نام خانوادگی اولیه برگشت داده می‌شود. همچنین پس از فوت همسر تا زمانیکه زوجه شوهر دیگری اختیار نکرده باشد کماکان می‌تواند از نام خانوادگی همسر متوفایش استفاده نماید یا به نام خانوادگی اولیه خود برگردد.

بانوانی که می‌خواهند از نام خانوادگی همسر خود استفاده نمایند نیازمند تنظیم و تسلیم درخواست تغییر نام خانوادگی، اصل شناسنامه متقاضی، اجازه نامه شوهر و اصل شناسنامه شوهر و قباله نکاحیه هستند.

مدارک لازم برای اشخاص دارای شرایط تغییر نام خانوادگی

اشخاص ۱۸ سال به بالا، کمتر از ۱۸ سال که دارای حکم رشد هستند، پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال در صورتیکه نام خانوادگی پدر تغییر کرده باشد و قیم یا وصی برای اطفال تحت سرپرستی خود با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد و افرادی که دارای شرایط تغییر نام خانوادگی هستند، می‌توانند با مراجعه به اداره ثبت احوال محل اقامت نسبت به درخواست تغییر نام خانوادگی اقدام کنند.

برای ارائه این درخواست تنظیم و تسلیم درخواست تغییر نام خانوادگی (فرم شماره۷)، ارائه اصل شناسنامه، ارائه اجازه نامه تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از پدر یا جد پدری برای فرزندان کبیر که بخواهند از نام خانوادگی هر یک از آن‌ها استفاده نمایند یا ارائه اجازه نامه تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده حق تقدم نام خانوادگی، مورد درخواست نیاز است.

بی تردید همه افراد متقاضی تغییر نام خانوادگی که شرایط قانونی را دارند باید در هنگام انتخاب نام خانوادگی جدید دقت لازم را باید داشته باشند.

منبع: ایسنا