نشست «انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر» با حضور یاسر احمدوند؛ معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مریمالسادات ظهوریان؛ مدیرعامل انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر، مریم جدلی؛ مدیر انتشارات نغمه نواندیش، مرجان نوذری؛ معاون برنامهریزی و امور اهل قلم دفتر توسعه کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عاطفه خادمی؛ مشاور اجتماعی وزیر و دبیر ستاد جمعیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
در ابتدای این نشست، مریمالسادات ظهوریان؛ مدیر عامل انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر، بیان کرد: انجمنها پلی بین اعضا و مسئولان و یک صدای قوت گرفته در این راستا هستند. انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر که امروز در چهاردهمین سال فعالیت خود قرار دارد، سال به سال بر قوت و قدرت و تواناییاش افزوده شده است، بهطوریکه اکنون بیش از ۸۰ زن ناشر و ۶۰ زن نویسنده، ویراستار و صفحهآرا در انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر فعالیت میکنند. هفته کتاب بهانهای برای دورهمی صنعت نشر است و امیدواریم در این نشست که با حضور جناب آقای احمدوند برگزار میشود، بخشی از دغدغهها و مشکلات پیشروی زنان ناشر مطرح و حل شود.
مریم جدلی؛ مدیر انتشارات نغمه نواندیش نیز در این نشست گفت: فعالیت زنان ناشر تنها به حوزه صنعت نشر خلاصه نمیشود، بانوان غیر از فعالیتهای اجتماعی در محیط خانه و خانواده وظایفی دارند. مهمترین کار یک زن در محیط خانه، تشکیل خانواده و مدیریت و تربیت فرزندان است. البته زنان ناشر در حوزه صنعت نشر در همه ابعاد تولید و تألیف کتاب، صفحهآرایی، مراحل چاپ و صحافی دغدغههای بیشماری دارند که جا دارد با همفکری و بیان این مشکلات در هفته کتاب، راهکارهایی را برای حل آنها بیابیم.
در ادامه پوپک فرزانهپور؛ مدیر انتشارات طراحان تین و مدرس دانشگاه الزهرا، عنوان کرد: مسئله پخش در جای خودش بهعنوان یک حلقه مفقوده مطرح شده که یکی از مسائل بسیار مهم است.
وی یکی از مشکلات مهم ناشران زن را دریافت تسهیلات از کتابخانهها دانست و ادامه داد: چندین نوبت برای تهیه تسهیلات از طریق نهاد کتابخانهها اقدام کردم، اما به نتیجه نرسیدم. تقاضا دارم اگر واقعاً راهی وجود دارد، این مسئله حل شود. به اعتقاد من این مسئله، موضوع مهمی است. موضوع بعدی در رابطه با ممیزیهای کتاب است، چون آنقدر از یک کتاب فصولی را برمیدارم و قیچی میکنم که چند وقت پیش یکی از نویسندگان به من گفت دیگر نمیخواهم این کتاب را منتشر کنم. من هم در جواب به او گفتم: تصمیم با خودت است، ولی میدانم که باید این موارد اصلاح شود. از شما خواهش میکنم این وظیفه را کمی برای ما سهل کنید.
تهمینه کرمانی؛ مدیر انتشارات پیام مشرق نیز در بخش دیگری از این نشست گفت: من بهطور تخصصی ناشر کتابهای کودکان زیر پنج سال هستم. البته کتاب برای کودکان بالای پنج سال هم داریم. متأسفانه بعد از تحریمها برای ما مشکلاتی بهوجود آمده است. کاغذهایی که ما برای کتاب کودکان استفاده میکنیم باید گلاسه یا ۲۰۰ و ۲۵۰ گرمی باشد که برای تهیه آن نیازمند حمایت هستیم. متأسفانه ناشران کودک از حمایتهای دولتی برخوردار نیستند. شخصاً در طی ۲۲ سال کار در حوزه کتاب فقط یکبار توانستم به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب بفروشم.
وی افزود: تاکنون بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب منتشر کردهام، ولی فکر میکنم هر عنوان کتاب من به اندازه تولید چهار کتاب هزینهبر است. کتابهای ما غالباً کار دست و کتابهای پرزحمتی است و در رابطه با صحافی هم خیلی مشکل داریم. امیدوارم از ناشرانی که کارهای خاص حوزه کودک منتشر میکنند، حمایت شود.
آراسته بیداربخت؛ مدیر انتشارات آوای کلار با ۲۲ سال سابقه فعالیت در نشر و ۴۰۰ عنوان کتاب چاپشده نیز در این نشست بیان کرد: این روزها کاغذ بسیار سخت پیدا میشود. من از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میخواهم در رابطه با تهیه کاغذ به ما کمک کنند.
در ادامه نیلوفر تیموریان؛ مدیر نشر ایران بان، گفت: یکی از موضوعاتی که اکنون برای ما معضل شده این است که بخش اعظم کتابهای ما کپیرایت است و خودتان میدانید در شرایطی که در واقع کشور در تحریم قرار دارد، خرید کتابهای خارجی برای ما بسیار سخت است و مشکلتر اینکه دیگر گرنت به ما تعلق نمیگیرد. من پیش از این وقتی با کشورهای مختلف کار میکردم، میتوانستم گرنت بگیرم، ولی به این دلیل که ما اکنون هیچ حساب بانکی نداریم، متأسفانه تمام بخش گرنت کنسل شده است. از سویی از آنجا که باید حق انتشار را به ناشر اصلی بپردازیم، به دلیل اینکه باید کپیرایت را خریداری کنیم، در این مرحله هم کار برایمان دشوار است و مجبوریم بهصورت نقدی در نمایشگاه فرانکفورت این کار را انجام دهیم.
وی افزود: درخواست من این است که از کتابهای رعایتکننده کپیرایت حمایت شود. قراردادهایمان موجود است و میتوانید مشاهده کنید که من حداقل برای خرید یک حق نشر باید ۴۰۰ یورو بپردازم. اگر کتاب تصویر داشته باشد نیز باید پولی جداگانه بابت تصویرها بپردازیم. با توجه به اینکه باید علاوه بر پرداخت هزینه مترجم مبالغی نیز برای کپیرایت بپردازیم، هزینه تولید کتاب بسیار بالا میرود.
تیموریان یادآور شد: همچنین درخواست دارم کتابهایی که کپیرایت دارند، از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا خانه کتاب و ادبیات ایران مشخص باشند تا ناشر دیگری نتواند از روی آن کپی کند و حداقل برای ناشرانی که این حقوق را رعایت میکنند، امتیازی درنظر گرفته شود. سوءاستفاده در این حوزه زیاد است و به محض اینکه یک کتاب ترجمهشده پرفروش میشود، سریعاً ناشران اقدام به کپی برداشتن از آن میکنند. درخواست دارم به موضوع کپیرایت بپردازید و حمایت کنید تا ما هم بتوانیم در بخش جهانی شدن، بیشتر فعالیت کنیم. حوزه فعالیتم در زمینه ادبیات نوجوان است و برای کودکان در زمینه فلسفه بیشتر فعالیت دارم. تاکنون ۷۰۰ عنوان کتاب منتشر کردهایم. البته اگر وضعیت بهتر شود بهتر میتوانیم فعالیت کنیم. وقتی کتابی را براساس کارهای انجام شده روی آن قیمتگذاری میکنم، خودم شگفتزده میشوم، چه برسد به مخاطب.
فاطمه ستاری؛ مدیر انتشارات میامین نیز در این نشست گفت: از سال ۸۱ در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارم. خواستهام هم شامل ناشران میشود و هم نویسندگان و عزیزانی که تحت پوشش بیمه هنرمندان هستند. حتماً دوستان در جریان هستند که تحت پوشش بیمه هنرمندان قرار گرفتن، بسیار سخت است. باید چند سال معرفی را تجدید کنید و برای معرفینامه جدید آثار جدید داشته باشید. برای آثار جدید نیاز به نقدینگی دارید تا آنها را ارائه دهید و خوب تسهیلاتی در این زمینه نداریم. در واقع شما اگر آثار جدید ارائه ندهید، از بیمه حذف میشوید.
وی با بیان اینکه وقتی ضوابط در ابتدا تأیید شده، برای بارهای دوم یا چندم دیگر منطقی نیست که همان روندها برای اخذ تسهیلات طی شود، افزود: تقاضا دارم یکی از از این دو مورد حذف یا شرایط پرداخت تسهیلات درنظر گرفته شود. اکنون کتاب آماده برای چاپ دارم، ولی به سبب شرایط نقدینگی امکان انتشار آن را ندارم. برای بیمه تکمیلی هم که مراجعه کردم گفتند منوط به گرفتن معرفینامه جدید است و معرفینامه جدید هم منوط به انتشار کتاب جدید است. خوب است تسهیلات در این زمینه درنظر گرفته شود. اکنون اگر به بانک مراجعه کنید، تقریباً در تمام مشاغل تسهیلاتی برای توسعه کارشان وجود دارد؛ هم برای خرید محل کار و هم برای ارائه محصولاتشان، ولی ناشران چنین تسهیلاتی در اختیار ندارند.
در بخش دیگری از این نشست، زینبسادات رفیعیپور عربی؛ مدیر انتشارات پیام امام هادی (ع) در قم، بیان کرد: موفقیت در نشر به ارائه بستههای محتوایی مختلف بستگی دارد. ما باید با توجه به سلیقههای مختلفی که زنان جوان، زنان سالمند، زنان مذهبی و حتی غیرمذهبی دارند، تولید محتوا داشته باشیم و طوری باشد که حتی آن بانوی ایرانی که مذهبی هم نیست با آن همذاتپنداری کند.
تلاش میکنیم ممیزیها سلیقهای نباشد
مرجان نوذری، معاون برنامهریزی و امور اهل قلم دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این جلسه درباره برخوردهای سلیقهای با محتوای کتابها، گفت: تمام تلاش دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی این است که ممیزیها سلیقهای نباشد؛ البته در مواردی ممکن است یکی از کارشناسان ما از محتوای یک کتاب برداشت متفاوتی داشته باشد، ولی تلاش داریم برداشتها سلیقهای نباشد.
وی افزود: ملاک عمل ما شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در مصوبه این شورا موضوعات کلی گفته شده است. بر همین اساس دنبال تهیه کاربرگهایی هستیم و اگر این کاربرگها تهیه شود ما براساس آنها کاری میکنیم که کارشناسانمان حداقل اعمال سلیقه را داشته و براساس ضوابط کار کنند. در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابهایی را دریافت میکنیم که میدانیم ناشر آنها را نخوانده و ما وظیفه داریم این کار را انجام دهیم. در واقع محتواها را پاکیزه میکنیم تا کتاب پاکیزه وارد فضای خانوادهها شود. متأسفانه بسیاری از ناشران کتابها را نمیخوانند و وقتی کتاب را تحویل میدهند، تعجب میکنیم چطور چنین کتابهایی درخواست مجوز میدهند. آیا حاضر میشوند چنین کتابی را در اختیار خانواده خودشان قرار دهند؟ به همین دلیل کار ما سنگین است و اهمیت خاصی دارد.
نوذری ادامه داد: از سال ۱۳۶۸ در حوزه کتاب فعالیت دارم. گاهی در رابطه با کارشناسان و اداره ما خیلی بی انصافی میشود، درحالیکه واقعاً اینگونه نیست. چه بسا برخی از اوقات ما به ناشران کمک میکنیم.
وی در پاسخ به ناشری که خواستار حمایت از ناشرانی شد که متعهد به کپیرایت جهانی هستند، بیان کرد: در این رابطه کارهایی انجام شده است. تمام تلاش ما این است که هرچه زودتر نرمافزار مشابهتیاب را در سامانه اداره کتاب قرار دهیم تا وقتی محتوای کتابها را دریافت میکنیم، متوجه شویم آیا از یک کتاب دیگر کپی شده یا نه. بارها کارشناسان ما یادداشت دادهاند که یک کتاب با تغییر اسم مؤلف یا عنوان به وزارتخانه داده شده است. متأسفانه برخی از ناشران این کار را میکنند. اگر این مشابهتیاب آغاز بهکار کند، بسیاری از مسائل حل میشود و ناشرنماها کارشان را تعطیل میکنند.
زنان ناشر به رشد و تعالی فرهنگ کشور کمک میکنند
یاسر احمدوند؛ معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در نشست «انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر» ضمن شنیدن مشکلات و دغدغههای زنان ناشر با تأکید بر حل مشکلات این صنف، گفت: میدانم که فعالیت در حوزه نشر، برای زنان کاری به مراتب سخت، پیچیده و درعینحال ظریف و طاقتفرسا است و از اینجهت که زنان ناشر به رشد و تعالی فرهنگ کشور کمک میکنند، شایسته تقدیر هستند.
وی با بیان اینکه بهعنوان نماینده ناشران در دولت مشکلات آنها را پیگیری میکند، افزود: خود را جزئی از خانواده ناشران میدانم و با مشکلات و دغدغههای آنها کاملا آشنا هستم. در حقیقت ناشران کشور، بخشی از وظایف دولت را به دوش میکشند. دولت وظیفه دارد برای فرهنگسازی، آموزش و ارتقای دانش مردم هزینه کند و بخش عمدهای از این کار بر دوش ناشران است، بنابراین حمایت و پشتیبانی از ناشران وظیفه دولت است. امیدوارم در دورهای که مسئولیت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برعهده دارم، بتوانم اندکی از مشکلات ناشران را کاهش دهم تا شرایط برای فعالیت آنها راحتتر و بهتر شود.
مسئله ترویج کتاب و کتابخوانی از توزیع و پخش آن مهمتر است
احمدوند در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مشکلاتی که زنان ناشر در حوزه توزیع و پخش کتاب دارند، بیان کرد: مسئله ترویج کتاب و کتابخوانی از توزیع و پخش آن مهمتر است. توزیع و پخش کتاب یک مسئله فراگیر و عمومی است و هم زنان ناشر و هم مردان ناشر این مشکلات را دارند. سالانه تعداد قابلتوجهی کتاب در کشور منتشر میشود، بهطوریکه طبق آمار سال گذشته نزدیک به ۸۰ هزار عنوان کتاب چاپ اول بوده و در مجموع بیش از ۱۱۰ هزار عنوان کتاب منتشر شده است. با توجه به این آمار حتماً یک تعدادی کتاب نمیتواند در کتابفروشیها عرضه شود، به این دلیلکه برای این تعداد کتاب کتابفروشی نداریم و ویترین کتابفروشان موجود در کشور برای این تعداد کتاب گنجایش کافی ندارند؛ بنابراین تعدادی از کتابهای شما زنان ناشر در هر رتبهای از نشر که باشید و با هر کیفیتی که تولید کنید، راهی به کتابفروشیها پیدا نمیکنند.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه برخی از ناشران دارای کتابفروشی نیز هستند، ادامه داد: مصداقیتر بگویم؛ چند وقت پیش با مدیر نشر آموت صحبت میکردم. او گفت من علاوه بر اینکه ناشر هستم، یک کتابفروشی هم دارم. از بیش از هزار عنوان کتابی که توسط انتشارات بنده منتشر شده، شاید تنها ۳۰ یا ۴۰ عنوان در چرخه توزیع کتابفروشان قرار بگیرد و مابقی آن بیرون و خارج از چرخه توزیع میماند و من آن تولیدات از طریق سایت کتابفروشی و یا حضور در نمایشگاههای مختلف کتاب بهطور مستقیم و مجازی به مخاطبان عرضه میکنم. با این مصداق میخواهم بگویم مشکل توزیع و پخش کتاب تنها مختص به زنان ناشر نیست. تولید کتاب در کشور تناسبی با شرایط عرضه نظام توزیع و ظرفیت و گنجایش ویترینهای موجود در کشور ندارد.
وی حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کاهش هزینههای کتابفروشیها در کشور را یکی از راهحلهای مؤثر در مرتفع کردن مشکل توزیع و پخش کتاب دانست و گفت: از آنجا که راهاندازی کتابفروشی در کشور نیاز به سرمایه گذاری دارد و تأمین این مقدار سرمایه برای ناشران چه در شهرهای بزرگ و چه در شهرهای کوچک کشور میسر نیست، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حل این مسئله را وظیفه خود میداند.
یاسر احمدوند با بیان اینکه در هفته گذشته «آئیننامه اجرایی بند «ج» تبصره ماده ۹۲ برنامه ششم توسعه» در هیأت دولت به تصویب رسید، بیان کرد: در قانون ماده ۹۲ آمده است که ناشران و کتابفروشان میتوانند از تعرفههای فرهنگی برخوردار شوند. برای این موضوع آئین نامه اجرایی تدوین شده بود که مشکلاتی داشت. ما طی بررسی و پیگیریهای متعددی که سال گذشته داشتیم، در نهایت موفق به اصلاح و تصویب این آئیننامه در هفته گذشته شدیم. طبق این آئیننامه کتابفروشان و ناشران از تعرفههای فرهنگی آب، برق و گاز برخوردار خواهند شد. همچنین پروانههای ساختوساز و عوارضی که شهرداری از ناشران و کتابفروشان برای نوسازی دریافت میکند نیز با تعرفههای فرهنگی محاسبه خواهند شد و امکان فعالیت ناشران و کتابفروشان در اماکن مسکونی هم فراهم شده است. این مصوبه توسط دولت به تصویب رسیده و ما بهعنوان متولی این امر ملزم به اجرای آن هستیم. مقرر شده طی روزهای آینده فراخوان آن اعلام شود و کسانی که بخواهند از این امکانات استفاده کنند، باید فرم مربوطه را پر کنند تا تأییدیه آن از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شود. با این مسیر بخشی از هزینههای کار در حوزه کتاب کاهش پیدا کند.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه بهطور قطع ما نمیتوانیم در همه روستاهای کشور اقدام به دایر کردن کتابفروشیها کنیم، افزود: ۲۵ درصد جمعیت کشور در روستاها زندگی میکنند و ما باید دسترسی مردم به کتابهای تازه منتشر شده را در جاهای مختلف کشور از طریق اینترنت و فضای مجازی فراهم کنیم. بهطور قطع مردم به دلایل مختلف نمیتوانند برای تهیه کتاب به شهرهای بزرگ و دور مراجعه کنند، لذا افتتاح «سامانه خرید از کتابفروشی» یکی از راه حلهای موجود برای حل این معضل است. امیدواریم با این سامانه که یک کار فنی بزرگ و پیچیده است، حقوق حلقههای توزیع رعایت شود و همه کتابها امکان عرضه و نمایش داشته باشند.
وی یکی دیگر از کارهای حمایتی را ارائه یارانههای مناسبتی برای خرید کتاب عنوان کرد و گفت: در «سامانه خرید از کتابفروشی» قصد داریم تخفیفهایی را در مناسبتهای مختلف برای معلمان، دانشجویان و دانشآموزان درنظر بگیریم. در آیندهای نزدیک ما دیگر خریدار کتاب نخواهیم بود و تسهیلات خرید کتاب را بر روی این سامانه به مخاطبان و بهرهبرداران خواهیم داد. برای حمایت از کتاب یارانههای ویژهای را روی «سامانه خرید از کتابفروشی» درنظر گرفتهایم. مثلا در خرید کتاب اگر قرار است درصدهای یارانه برای مخاطبان تعیین شود، بودجه آن را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأمین خواهد کرد و ما علاقهمندیم که این فرآیند در «سامانه خرید از کتابفروشی» طی شود، یعنی ناشر، موزع و کتابفروش همه در این امر دخالت داشته باشند و در نهایت در حلقه آخر این شبکه، مصرفکننده نیز معلوم باشد.
یاسر احمدوند در زمینه حل بیمه تکمیلی و وام کرونا که توسط یکی از ناشران در نشست مطرح شد نیز توضیح داد: اطلاع دارم که هنوز بسیاری از ناشران تسهیلات بیمه تکمیلی و وامی را که قرار بود بانکها به ناشران در دوران کرونا پرداخت کنند، دریافت نکردهاند. قول میدهم این مورد را نیز پیگیری کنم.
او می گوید: همه ناشران باید بدانند که خواندن و ارزیابی ۱۰۰ هزار عنوان کتاب در سال کار بسیار سختی است. همه ناشران و نویسندگان و مؤلفان باید بدانند که رویکرد دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی در مورد ممیزی به هیچوجه سلیقهای نیست و اگر آثاری خلاف ضوابط باشند، به بازار نشر راه پیدا نخواهند کرد.
به گفته احمدوند ، این دفتر، نهادی است که سلامت حوزه نشر کشور را تأمین میکند. در مورد ممیزی یک مصوبه در شورای انقلاب فرهنگی داریم که به همکاران سفارش کردهام هفته آینده به همه ناشران لینک مصوبه اصلاح لایحه ۶۶۰ را پیامک کنند تا از ملاکهای ارزیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مصوبه مطلع شوند.
معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره تأمین کاغذ نیز بیان کرد: در زمینه تأمین کاغذ برای صنعت نشر کشور نیز در تلاش هستیم تا تولیدات داخلی رونق بگیرد و بتوانیم بخشی از نیاز بازار را از داخل تأمین کنیم. واقعیت امرِ کاغذ این است که بهای این کالای پرمصرف در دنیا گران شده است. کاغذ در سال گذشته ۹۰۰ دلار بوده که اکنون بین ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ دلار در بازارهای جهانی خرید و فروش میشود و کماکان نیز در حال افزایش است.
وی در زمینه درخواست یکی از ناشران زن برای حضور در نمایشگاههای بین المللی کتاب نیز گفت: واقعیت امر این است که من در زمینه حضور ناشران ایرانی در عرصه بینالمللی کمی سختگیر هستم و بیشتر علاقهمندم ناشرانی که در عرصه بینالملل حرفی برای گفتن دارند یا آثاری درخور عرضه کردهاند، در نمایشگاههای بینالمللی کتاب شرکت کنند.
یاسر احمدوند همچنین در پاسخ به پرسش مدیر انتشارات پیام امام هادی (ع) بیان کرد: در تولید کتاب برای همه سلیقهها و تفکرات مختلف جامعه باید آثاری خلق شود. ما باید در حوزه محتوا و تولید کتاب برای سلایق همه مردم کتابهایی را تألیف کنیم. ممکن است در جامعه ما ظاهر، رفتار و سبک زندگی افراد با یکدیگر متفاوت باشد، اما عمیقاً جامعه ایرانی خداباور و دیندار است.
سیاُمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «ما همانیم که میخوانیم» از ۲۱ آبانماه آغاز شده و تا ۲۷ آبانماه ۱۴۰۱ ادامه دارد.