شکل‌گیری سبک زندگی ایرانی - اسلامی از دهه ۱۳۷۰ آغاز شد که برپایهٔ این باور است که «آموزه‌های دینی اسلام بیگانه با سبک زندگی نیست» و «هیچ موضوعی در زندگی وجود ندارد که در دین اسلام نکته و آموزه‌ای در مورد آن نداشته باشد.

سبک زندگی پدیده جوان و نوظهوری است که کمتر از نیم قرن از عمر آن نمی‌گذرد. ورود هر یک از روش‌ها و تکنولوژی‌ها تغییرات بنیادینی در زندگی، احساس، تفکر، شیوه زیست و فرهنگ انسان امروزی به وجود آورده و می‌آورد.

آن چیزهایی که متن زندگى ما را تشکیل می دهند؛ همان سبک زندگى است؛ و به عبارتی می‌توان گفت شامل مجموعه رفتار‌ها و الگو‌های کنش هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی می‌باشد اطلاق می‌شود و نشان‌دهنده کم و کیف نظام باور‌ها و کنش‌های فرد است و برماهیت و محتوای خاص تعاملات و کنش‌های اشخاص در هر جامعه دلالت دارد و مبین اغراض، نیات، معانی و تفاسیر فرد در جریان عمل روزمره و زندگی روزانه است.

مفهوم سبک زندگی از زمره مفاهیمی است که در حوزه جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی برای بیان پاره‌ای واقعیت‌های فرهنگی آن را مطرح و به کار می‌برند و دامنه بکارگیری آن در رسانه هم رواج زیادی یافته است.

در مجموع می‌توان برخی از مهم‌ترین شاخص‌های سبک زندگی را در موارد زیر برشمرد:

روابط و رفتار‌های اجتماعی: تعامل همسران؛ تعامل والدین با فرزندان؛ تعامل افراد با یکدیگر در جامعه؛ میزان ازدواج و طلاق؛ روابط نامحرم در جامعه

الگو‌های معماری شهرسازی:فضای خانه؛ فضای محله؛ فضای شهری؛ فضای روستایی؛ مدگرایی و پوشش: میزان گرایش به مد، اهمیت مد در زندگی، معیار اصلی در انتخاب پوشش؛ اهمیت و نوع آرایش مورد نظر (خانم‌ها و آقایان از حیث آرایش صورت و...)

مصارف فرهنگی: میزان استفاده و مراجعه به سینما، اماکن تئاتر؛ میزان استفاده از ماهواره، اینترنت؛ محتوای موسیقی‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ محتوای فیلم‌های سینمایی

تغذیه: میزان مراجعه به رستوران (رستوران‌های مدرن با غذا‌های فرنگی، واحد‌های صرف غذا و نوشیدنی در سینماها، اماکن تفریحی و ورزشی و...) نوع رستوران‌های مورد استفاده، نوع غذا‌های مورد استفاده در منزل

کالا‌های مصرفی: میزان استفاده از کالا‌های لوکس؛ اولویت‌های مورد نظر در انتخاب کالا‌های مصرفی

رسانه ها: نوع و شیوه تبلیغ گسترده کالا‌ها وخدمات در رسانه‌ها و نوع کالا‌های مورد تبلیغ واقع شده رسانه برگزیده و مورد اعتماد در تبلیغ کالاها، رسانه برگزیده و مورد اعتماد در کسب اخبار و اطلاعات

ارزش ها: میزان توجه به ارزش‌های اسلامی؛ الگوی (شخصیت) مورد نظر و مورد تایید (دینی- علمی-فرهنگی - سیاسی- ورزشی-هنری)؛ میزان توجه به فرائض دینی؛ میزان اعتقاد به حرام و حلال؛ میزان توجه به ارزش‌های دینی به عنوان مبنای اخلاق و سلوک اجتماعی؛ میزان اهمیت عبادت خالق و خدمت به خلق؛ میزان توجه به روحیه گذشت و صداقت

اوقات فراغت:اماکن و وسائل تفریحی مورد استفاده

نامگذاری: نام‌های مورد علاقه (ایرانی، خارجی و اسلامی)، بیشترین نام‌های مورد استفاده، میزان رضایت از نام و علت نامگذاری

نوع و محل سکونت: محل فعلی: ویلایی- آپاتمانی و محل مورد نظر و انتظار؛ معیار انتخاب محل سکونت

شغل و تحصیلات و میزان درآمد: سطح تحصیلات، تناسب تحصیلات و شغل، میزان تاثیر تاثیرات بر انتخاب الگو‌های رفتاری و میزان درآمد
در جامعه امروز ما، سبک زندگی ایرانی اسلامی که برگرفته از حیات طیبه اسلامی و مبتنی بر توجه به تولید و آسایش همراه با احسان به دیگران است.

شاخصه های سبک زندگی ایرانی - اسلامی

قلعه بالایی معاون پژوهش حوزه کرمانشاه گفت : سبک زندگی ترجمه لایف استایل از زبان انگلیسی به معنای نحوه زندگی است. نحوه‌ای از زندگی که در آن بشر با اکتساب فضائل و دوری از رذایل سعادت فردی و اجتماعی جامعه را تامین کند و کمالات را به دست آورد و معیار‌های اخلاقی را بداند و کسب کند در خود و در جامعه پیاده کند تا سعادت خود و اجتماع را تامین کند.

وی گفت: شاخصه‌های سبک زندگی ایرانی - اسلامی فراوان است و بر مبنای اخلاق محوری، پذیرش گزاره‌های اخلاقی می توان تعریف کرد، مهمترین گزاره در سبک زندگی اعتدال و عدالت فردی و اجتماعی در رفتار اجتماعی، شیوه زیستن در جامعه، قانون مداری و انضباط، حق محوری (یعنی معیار در جامعه حقانیت باشد) ، عقل اجتماعی و خرد ورزی، تولید علم بر مبنای تاریخ جامعه و مذهب، معنویت (یا همان ارتباط با خدا)است.

قلعه بالایی افزود: در دهکده جهانی زندگی می‌کنیم و تمام فرهنگ‌ها بر هم اثر می‌گذارد فرهنگی که بنا و قدمت و تعالی بیشتری داشته باشد بر فرهنگ‌های دیگر غلبه خواهد کرد. فرهنگ مولفه‌های بسیاری دارد اگر رسم و رسوم منطقه تابع عقلانیت و تجربه باشد و بنیانگذاران آن عالم و فرهیخته باشند تاثیر بیشتری دارد، اگر فرهنگ در دست افراد ناپخته باشد فرهنگ‌های دیگر بر انسان اثر می‌گذارد.

وی افزود: سبک زندگی یک نوع بعد از زیستن است و هر چیزی که انسان را از رستگاری و عدالت و خردورزی دور کند تهدید سبک زندگی است مانند فضای مجازی، تجملات، عدم عقلانیت و عدم گسترش علم ، نشناختن تمدن اسلامی ایرانی، عقبه فکری و غنای خود را ندانستن، هیجانات کاذب و دنباله‌رو غرب بودن .

قلعه بالایی در خصوص چگونگی ترغیب جوانان به این سبک زندگی گفت: حضرت آقا فرمودند جهاد تبیین، تبیین در قرآن به معنای وضوح روشن و شفاف است. اگر ما به طور شفاف و صریح مبانی سبک زندگی اسلامی را برای جوانان توضیح دهیم، جوان به خاطر فطرت صاف و عدم آلودگی زیاد به مادیات دنیا زمینه پذیرش حق بیشتری دارد که اگر بتوانیم برای جوانانمان مولفه‌های سبک زندگی را از همه ابعاد شناخت و عاطفه و رفتار اجتماعی و روابط بین الملل درست تبیین کنیم و توضیحات قانع کننده بدهیم مسلما جوانان ما به این سبک و نوع زندگی ترغیب پیدا خواهند کرد.

عوامل تاثیرگذار بر سبک زندگی

مهرابی استاد و پژوهشگر گفت : سبک زندگی چگونگی زندگی یک فرد است که آگاهانه ، نیمه آگاهانه یا ناآگاهانه بر اساس شرایط محیطی یا تبلیغاتی یا تهاجم فرهنگی برمیگزیند که شامل انواع رفتار‌ها، ارتباط، مصرف فرهنگی (مادی معنوی) که ناشی ازگزینش ما است.

وی گفت: فرهنگ ایرانی فرهنگ متین کهن انسانی و فضایل محور است که با دو مقوله انسانیت و اسلامیت در ارتباط است.هر چیزی که از عقل و فطرت انسان، صفات و فضایل انسانی برآمده باشد شاخصه کار هستند و بعد آنچه اسلام برای رشد و شکوفایی انسانیت آورده مثل زندگی ابدی، اخلاق اسلامی که پرورش اخلاق انسانی است به وسیله وحی آسمانی شاخصه دیگر است.

مهرابی افزود: محیط جغرافیایی و عوامل محیطی بر سبک زندگی اثر می‌گذارند. روابط بین الملل ، تاریخ یک ملت، دانشمندان و وجود انسان‌های والا در منطقه، رسانه‌ها/،تبلیغات و آموزش و پرورش به عنوان مهمترین عرصه سبک ساز می‌توانند نقش داشته باشند و پرورش محور باشند و بچه‌ها را آموزش دهند.

وی افزود: آموزش و پرورش باید عمل محور، خلاقیت محور، مهارت محور و مدیریت محور باشد همه سبک‌ها و خوبی‌ها در آموزش و پرورش شکل میگیرد.

مهرابی ادامه داد: آنگونه که شهید رجایی گفتند آینده تمدنی یک کشور از وضعیت آموزش و پرورش آن قابل تشخیص است.

وی افزود: تهدید از آنجا شکل می‌گیرد که انسانی که فراتر از حیوان است به سمت غرایز حیوانی سوق داده شود و شرافت انسانی لجن مال شود. در آموزش و پرورش اگر غرایز را خوب تبیین و پرورش ندهیم تهدید است.

مهرابی ضعف و کوتاهی در آموزش و پرورش را اولین و بزرگترین تهدید درونی دانست و دومین عامل تهدید را تهدید بیرونی دانست که شامل تهاجم فرهنگی، ابهام و سردرگمی و تهدید در انسانیت و فضایل دینی با ابزار هنری و تکنیک‌های روانشناختی است.

وی گفت: سومین دلیل تهدید این است که مسئولین به وظایف ذاتی خود عمل نکنند و مردم را تحت فشار قرار دهد. افراد هویت را در آموزش و پرورش پیدا نکنند، جذابیت تهاجم هم وجود داشته باشد، جامعه رو به راه نباشد، باعث می شود سبک زندگی ایرانی اسلامی کنار گذاشته شده و به سمت سبک زندگی ارائه شده از طرف بیگانگان، آزادی بی‌حساب، شهوت رانی و انسان مداری، اعمال خشونت در قالب فریب سوق پیدا کنند( تهاجم فرهنگی ناجوانمردانه).

مهرابی گفت: عوامل مثبت بر سبک زندگی این است که مسئولین خوب عمل کنند، دروغ نگویند، مشکلات را صادقانه عنوان کنند، خود را در زبان و عمل خدمتگزار مردم بدانند،  شاهد بهتر شدن شرایط زندگی باشیم( از مسکن و اشتغال و ازدواج گرفته تا دستگاه اداری قضایی)، مردم احساس امنیت کنند و مسئولان رانت خواری نکنند، از آن طرف آموزش و پرورش کار بنیادی انجام دهد تا سبک زندگی را از بچگی آموزش دهد، آنگونه که مقام معظم رهبری گفتند کتاب‌های الان به درد افراد نمی‌خورد و ضروری نیست و حافظه ای اند و مهارت آموزی نیست.

وی گفت: به گفته حضرت آقا حجم کتاب‌ها باید کاهش یابد و معلم بجای اینکه فقط حرف بزند و کتاب بخواند و فرصت پرورش و گفتگو با دانش آموزان و فرصت مهارت آموزی نداشته باشد، آموزش و پرورش شکل و نوع و موضوع را به سمت مهارت‌های فردی و زندگی و ارتباطی و شغلی ببرد. اگر آموزش و پرورش و مسئولان خوب عمل کنند فضای مجازی و تهاجم فرهنگی زیاد اثر نمی‌گذارد و نمی‌تواند عمل کنند، چون سیستم ایمنی جامعه بالا رفته است.

در قرآن آمده کسانی که ایمان آوردید بر شما باد روی خودتان عمل کنید به وظیفه خود عمل کنید خودتان را بسازید که اگر این کار را کردید آن‌ها که گمراه شدند و دشمنان و مهاجمان فرهنگی نمی‌توانند به شما آسیب برسانند. در کنار تهاجم فرهنگی و خنثی کردن توطئه‌ها و دروغ‌ها و شایعه پردازی‌ها و جهاد تبیین، خدماتی که جمهوری اسلامی در طی سال های گذشته انجام داده به جوانان ارائه دهیم تا جوانان آگاه و تقویت شوند.

آنچه بر سبک زندگی ایرانی اسلامی اثر می گذارد

مهدوی،کارشناس مسائل مذهبی عوامل اثر گذار در سبک زندگی ایرانی اسلامی را شیوه تفکر، نظام تربیت و آموزش، خانواده، الگو‌های رایج جامعه، روابط و ارتباطات، رسانه و فضای مجازی، هنجار‌ها و ناهنجاری‌ها، فرهنگ بیگانه و قانون دانست .

وی راه های ترغیب جوانان را ترویج دین مداری عقلانی، اخلاق فردی و اجتماعی، ترویج آداب و رسوم ملی و معنوی، ترسیم هنجار‌ها و ناهنجار‌ها، ارزش‌ها و خطوط قرمز، فرهنگ کار و تلاش، تلفیق علم و دین، تبیین تلازم دین و دنیا اعلام کرد .

تاثیر آموزش و پرورش بر سبک زندگی

محمدی مدیرکل آموزش و پرورش استان کرمانشاه با اشاره به تربیت تمام ساعتی و اجرای سند مطلوب بنیادی گفت : ما مسئولیت بسیار مهمی برعهده داریم و آشنایی دانش آموزان با تربیت ایرانی اسلامی و آشنایی با بازی‌های بومی محلی و توجه به کار گروهی و تیمی در قالب بازی‌های ورزشی برای دانش آموزان کودکستانی استان کرمانشاه مهم و ضروری است.

وی یکی از مهمترین دغدغه‌های نظام آموزشی کشور را چگونگی تولید و عرضه محتوای دینی و قرآنی و برنامه‌ریزی برای انتقال صحیح آن در کودکستان‌ها و مراکز پیش دبستانی عنوان کرد گفت : دوره پیش دبستانی می‌تواند بهترین زمان برای آشنایی دانش آموزان با متون دینی و قرآن کریم باشد.

شایسته معاون پرورشی اداره کل آموزش و پرورش استان کرمانشاه گفت: براساس سند تحول بنیادین، رویکرد وزارت آموزش و پرورش بر تربیت همه جانبه و تمام ساعتی یا ۶ ساعته دانش آموزان بنا شده است.

وی گفت: ما در دوره‌های آموزشی ضمن خدمت برای همکاران، دوره‌های سبک زندگی ایرانی اسلامی را داریم که دوره‌ها در حال برگزار شدن است و در جلسات انجمن اولیا و مربیان نیز این دوره‌ها برگزار می‌شود.

شایسته افزود: دوره‌ها تلفیقی حضوری و نیمه حضوری است و محتوا برروی سایت قرار گرفته تا افراد از محتوا استفاده کنند و در آخر از آن‌ها آزمون گرفته می‌شود.

این دوره‌ها بخشی از برنامه‌های اداره آموزش و پرورش برای ترویج سبک ایرانی اسلامی بین معلمان و اولیا و اشاعه آن به دانش آموزان است .

همه این صحبت ها نیازمند کار عملی و برنامه ای بلند مدت است تا دانش آموزان و جوانان ما به سبک زندگی ایرانی اسلامی که پایه زندگی در جامعه اسلامی است ترغیب شوند.

باید امیدوار بود آموزش و پرورش در این راه موفق باشد.

گزارش شهره دانشیار