نشست «الزامات و آثار مالیات بر سود سپرده‌های بانکی» از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «نظام مالیاتی؛ عادلانه و هوشمند» برگزار شد. 

جعفر مهدی زاده مدیرکل اقتصادی بانک مرکزی، در این نشست ضمن اشاره به اهمیت اتکاء درآمد‌های دولت به مالیات به جای درآمد‌های نفتی گفت: ما در بانک مرکزی همواره تاکید داشتیم که دولت بودجه خود را از طریق درآمد‌های مالیاتی تامین کند و به درآمد‌های ناپایدار وابسته نباشد.

۶۷ کشور دنیا از سود سپرده‌های بانکی مالیات مجزا اخذ می‌کنند

او گفت: یکی از پایه‌های مالیاتی که در این زمینه اهمیت دارد، پایه مالیات بر سود سپرده‌های بانکی است که در دیگر کشور‌ها نیز سابقه دارد. بر اساس بررسی ما کشور‌های مختلف بر حسب شرایط اقتصادی و نظام مالیاتی، اخذ مالیات از سود سپرده‌های بانکی را در دستورکار قرار داده‌اند و در واقع ۶۷ کشور این پایه مالیاتی را اخذ می‌کنند.

مهدی زاده درخصوص مزایای اخذ این پایه مالیاتی گفت: افزایش درآمد‌های دولت، بهبود عدالت مالیاتی و سوق دادن سرمایه‌های شرکت‌ها به سمت سرمایه‌گذاری منابع به جای سپرده‌گذاری، از جمله اهدافی است که برای این پایه مالیاتی در نظر گرفته شده است. به طور خاص مقایسه سود حاصل از سپرده‌گذاری بانکی با سود حاصل از فعالیت‌های تولیدی مطرح است که عدم دریافت مالیات از اولی با عدالت مالیاتی همخوانی ندارد.

چالش‌های مهم اعمال مالیات بر سود سپرده‌های بانکی

او افزود: یک مسئله در زمینه اخذ مالیات از سود سپرده‌های بانکی، منفی بودن نرخ سود حقیقی است که انگیزه سپرده‌گذاری را کم می‌کند و به تعبیری به عنوان یک مالیات مضاعف محسوب می‌شود. نکته مهم دیگر اینکه وجود جایگزین‌هایی همچون صندوق‌های درآمد ثابت، موجب می شود وضع مالیات بر سود سپرده اشخاص حقوقی صرفا منابع آن‌ها را از سپرده‌گذاری مستقیم در بانک‌ها به سمت این صندوق‌ها یا ابزار‌های مشابه ببرند و عملا درآمد‌های دولت افزایش پیدا نکند.

مهدی زاده گفت: مسئله مهم دیگر که در زمینه مالیات بر سود سپرده‌های بانکی حائز اهمیت است، رقابت بانک‌ها برای پرداخت سود بیشتر به سپرده‌ها به منظور جذی سپرده‌های بیشتر است؛ بنابراین ممکن است وضع این مالیات به جای اصابت به دریافت کنندگان سود از بانک‌ها، به بخش تولید به عنوان تسهیلات گیرندگان یا به خود بانک‌ها اصابت کند که خلاف هدف سیاستگذار است و ممکن است مسائلی همچون افزایش نوسانات در سایر بازار‌ها از جمله ارز و سکه و همچنین اضافه برداشت بانک‌ها را درپی داشته باشد.

سپرده‌های بانکی نباید جزو معافیت های مالیات باشد

محسن حسنی معاون دفتر فنی و مدیریت ریسک سازمان مالیاتی، در این نشست گفت: در ساماندهی معافیت‌های مالیاتی کشور، یک بخش مهم مالیات بر سود سپرده‌های بانکی است که درحال حاضر معاف از مالیات است. به طور کلی بحث معافیت‌های مالیاتی در اقتصاد کشور بسیار دامنه‌دار است و با وجود کار‌هایی که در سال‌های اخیر در دستورکار قرار گرفته، اما هنوز پیشرفتی در عمل حاصل نشده است.

وی ضمن اشاره به اینکه مالیات بر سود سپرده‌های بانکی در دیگر کشور‌ها افزود: در بسیاری از کشور‌ها با وجود نرخ بهره منفی این مالیات اعمال می‌شود. از نظر نهاد‌های جهانی نیز یکی از مهمترین پایه‌های مالیاتی مالیات بر سود سپرده‌های بانکی است. در واقع اگر قرار است معافیتی اعمال شود باید یک شرایطی و ویژگی خاصی بر آن حاکم باشد، از جمله اینکه دولت فعالیتی را برای عموم مردم حائز منفعت تشخیص دهد، یا اینکه بدون اعطای معافیت فعالین اقتصادی انگیزه‌ای برای ورود به سرمایه‌گذاری در آن حوزه نداشته باشند. اما در حال حاضر سود سپرده‌های بانکی عملا سودی برای اقتصاد کشور ندارد، ولی معاف از مالیات شده است.

دو نگرانی وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی

حسنی ضمن اشاره به نگرانی‌های اعمال مالیات بر سود سپرده‌های بانکی گفت: اولین نگرانی خروج احتمالی نقدینگی از بانک‌هاست. در این زمینه حداکثر تاثیر تغییر ترکیب سپرده‌ها نزد بانک‌ها است و خروج در این زمینه معنی ندارد و مطالعات اقتصاد سنجی انجام شده نیز نشان می دهد که وضع این مالیات به خروج نقدینگی منجر نمی شود.

او افزود: نگرانی دوم بحث سپرده‌گذارانی است که بخش اعظم درآمد آن‌ها سود سپرده است و این مسئله یک چالش محسوب می شد؛ درخصوص این افراد عادلانه این است که مالیات بر مجموع درآمد اخذ شود و از معافیت حداقلی برخوردار باشند که این مسئله نیز مشکلات اجرایی وضع مالیات بر سود سپرده‌های بانکی را افزایش داده بود. هرچند در حال حاضر با توسعه سامانه‌های بانک مرکزی و ساماندهی حساب‌ها، بخشی از این مشکلات اجرایی را رفع کرده است.

روش‌های اخذ مالیات بر سود سپرده‌های بانکی

وی ادامه داد: به طور کلی مالیات بر سود سپرده‌های بانکی به سه روش اخذ می‌شود. روش اول اعمال مالیات به شکل مقطوع است. در این روش در زمان واریز سود از سوی بانک، درصدی از آن به عنوان مالیات مقطوع سود سپرده کسر و به حساب دولت واریز شود. در این روش اینکه سپرده‌گذار چه کسی است و در مجموع چقدر درآمد دارد مورد توجه قرار نمی گیرد و همین مسئله نقطه ضعف اصلی آن است. در مقابل اجرای این روش بسیار ساده است و امکان فرار مالیاتی در آن وجود ندارد و یک جریان ثابت درآمدی برای دولت ایجاد می‌کند.

معاون دفتر فنی و مدیریت ریسک سازمان مالیاتی ادامه داد: روش دوم که مورد استفاده اغلب کشورهاست، در نظر گرفتن سود سپرده‌ها در مجموع درآمد فرد و اعمال مالیات بر مجموع درآمد فرد است. در این روش سود سپرده یک درآمد مانند دیگر درآمدهاست و فرد بعد از استفاده از سقف معافیت مالیاتی، باید مالیات مجموع درآمد خود را در زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی بپردازد. این روش از روش اول عادلانه‌تر است، ولی اجرای آن نیازمند اجرایی شدن نظام مالیات بر مجموع درآمد است.

او افزود: در روش سوم نیز به صورت ترکیبی بخشی از مالیات به شکل علی الحساب، در زمان واریز سود از سوی بانک اخذ می شود و در ادامه بعد از ارائه اظهارنامه‌ها افرادی که مشمول مالیات نبودند می‌توانند طلب مالیاتی خود را از دولت دریافت کنند. روش سوم علاوه بر رفع مشکل عدالت مالیاتی روش اول، جریان ثابت درآمدی نیز برای دولت ایجاد می‌کند که پیش از زمان ارائه اظهارنامه‌ها از سوی اشخاص، وصول می‌شود.