احسان نورانی معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین گفت: عملیات گمانه‌زنی مسجد جامع عتیق با هدف امکان سنجی نهشته‌های باستانی، تعیین دوره‌های فرهنگی و تاریخی ساخت و ساز و شکل‌گیری بنا، شناخت تقدم و تاخر سازه‌های معماری، پی‌شناسی و دستیابی به عمق خاک بکر برای استحکام بخشی گنبدخانه و ایوان در محدوده ضلع غربی ایوان شمالی و محدوده پایین منار غربی صحن با ایجاد ۲ گمانه با ابعاد ۱×۱ انجام شد.

وی تصریح کرد: داده‌های حاصل از گمانه‌های انجام‌شده در صحن (پایین منار ضلع غربی) شامل یک کف فرش سنگی با سنگ‌های رودخانه‌ای در عمق ۱۰۷ سانتی‌متری از کف صحن کنونی و یافته‌های حاصل از گمانه ایوان، شامل چهار کف در عمق‌های مختلف از نوع سیمانی با مخلوط آهکی و کف‌فرش آجری با چیدمان پاره آجر و کف فرش آجری با اندود گچی و کف فرش با گچ نیمکوب بود که بنا بر ملاحظاتی که در بنا به دلایل مختلف رخ داده این کف‌ها در عمق‌های مختلف ایجاد شده است.

نورانی ادامه داد: در زیر کف‌فرش‌های یاد شده، دیواری با چیدمان آجری شناسایی شد که علی رغم پیشروی به سمت عمق تا حدود پنج متر از کف ایوان همچنان ادامه داشت که با‎‌توجه به اتمام زمان مجوز کاوش امکان دسترسی به پی دیوار و شناسایی خاک بکر میسر نشد.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین با اشاره به اینکه تداوم مطالعات باستان شناسی در فصول متوالی می‌تواند در راستای اقدامات مرمتی و حفاظتی بنا مکمل و راهگشا باشد، خاطرنشان کرد: در این فصل مجموع بقایای هفت مرحله معماری که بیانگر حداقل سه دوره مجزا ساخت و ساز است، شناسایی شد که در صورت تامین اعتبارات لازم فصل دوم آن نیز اجرا خواهد شد.

مسجد جامع عتیق از کهن‌ترین مساجد ایران به شمار می‌رود، وسعت این مسجد چهار ایوانی که ساخت آن به اوایل دوره اسلامی برمی گردد،۱۲ هزار و ۵۰۰ متر مربع است.

این مسجد دارای حیاطی با بیش از چهار هزار متر مربع مساحت است که در چهار جانب آن ایوان‌های رفیعی قرار دارد که دو سمت هر یک از آن‌ها را رواقی دربرگرفته و همچنین دارای هشت شبستان است.

قدیمی‌ترین قسمت موجود در این مسجد، طاق هارونی یا مقصوره کهن بوده که در سال ۱۹۲ هجری قمری به دستور هارون الرشید از خلفای عباسی بنا شده و در دوره‌های سلجوقی، صفوی و قاجاری نیز الحاقاتی به آن اضافه شده است.

در زمان پایتختی قزوین (دوره صفویه) و به دستور شاه طهماسب ایوان شمالی و مناره‌های مسجد ساخته و در زمان شاه عباس دوم صفوی نیز ایوان جنوبی به آن افزوده شد.