تقویم ایرانی‌ها غنی از روز‌ها و مناسبت‌هایی است که رسم و رسوم و فلسفه‌ای را در دل خود جای داده‌اند و برای پیشینیان گرانقدر و ارزشمند بودند، اما برای مردمان امروزی حتی نام آن‌ها نیز آشنا نیست.

 اما در بین ده‌ها و شاید صد‌ها جشن مناسبتی که در دل تاریخ ما جای خوش کرده‌اند هنوز هم مناسبت‌هایی هستند که رسم و رسوم آن در بین مردم پا برجا است.

آخرین شب پاییز یا همان شب چله از جمله این مناسبت‌ها است که هنوز در گرداب تاریخ به فراموشی سپرده نشده است. این شب برای فارسی زبانان به ویژه ایرانیان هنوز جایگاه و اهمیت خود را حفظ کرده است و برای تازه عروس و داماد‌ها اهمیت بیشتری هم دارد؛ زیرا بر اساس رسوم ایرانی‌ها خانواده داماد در این شب همراه با طبق‌های پیش کشی از خوراکی‌های تزئین شده شامل انار، خرمالو و هندوانه و انواع تنقلات و آجیل و شیرینی راهی خانه عروس می‌شدند.

در افسانه‌های قدیمی آمده است در این شب اهریمن پلید به جنگ با نگهبان نیکی‌ها می‌رود و جنگی سخت و طولانی بین آن‌ها شکل می‌گیرد و سرانجام بعد از مبارزه‌ای نفس‌گیر و سرنوشت ساز، روشنایی بر تاریکی و پلیدی پیروز می‌شود و بعد از شبی طولانی خورشید دوباره زاده می‌شود و سپیده دم سر می‌زند.

هرچند در افسانه‌های اجدادمان روشنایی بر پلیدی پیروز شد، اما امروزه دیو پلید شب یلدا قوی‌تر از فرشته نیکی‌ها و شادی‌های شب یلدا است و این دیو پلید است که پیروز می‌شود.

دیو پلید چشم و هم چشمی و مد و تم‌های هزار جور بر رسوم شب یلدایی که با قصه خوانی و قصه گویی پیوند خورده بود پیروز شده است و خانواده‌ها از روز‌ها مانده به شب یلدا به خرید ست‌های شب یلدایی برای فرزندان، تزئین سفره شب یلدا از شمع آن گرفته تا حتی نوع ظرف آجیلش مشغول می‌شوند.

این مسئله برای تازه عروس و داماد‌ها مهم‌تر هم می‌شود و به اجبار باید به هزینه‌هایی برای تزئین وسایل تن بدهند و افرادی که فرصت و یا مهارت تزئینات سفره یلدا را نداشته باشند به ناچار باید این کار را به دست افرادی که این کار را انجام می‌دهند بسپارند و هزینه‌ای اضافی را متحمل شوند.
به سراغ افرادی که در زمینه تزئین سفره شب یلدا فعالیت می‌کردند رفتیم و قیمت کار‌ها را جویا شدیم که قیمت‌ها و سبک‌های متفاوتی را پیشنهاد کردند.

آلبومی از مجموعه‌های کامل طراحی که شامل صیفی جات، تزیین هندوانه، کدو، پشمک، آجیل، لواشک و میوه آرایی بود که تا یک میلیون تومان باید برای آن هزینه کرد تا تزئینات جداگانه‌ای که گاهی تا سه برابر قیمت محتوای خوراکی آن را باید برای آن صرف کرد را پیش روی مان گذاشتند.

طراحی‌هایی که میوه‌ها در آن خیلی قشنگ و دل فریب کنار هم چیده شده بودند و موز، آناناس، هندوانه و کیوی با هم یک گل یا حیوان یا هر چیز دیگر را تشکیل داده بودند.

تزئین کدو و هندوانه هر کدام ۸۰ هزار تومان تا ۱۵۰ هزار تومان بود که تقریبا دو تا سه برابر قیمت خود آن می‌شد.

قیمت برای تنقلات متفاوت بود برای مثال برای سینی پفک و لواشک ۷۰ هزار تومان و برای تزیین سبد شلغم و لبو ۶۵ هزار تومان باید هزینه کرد. قیمت تزیین جعبه آجیل نیز از ۱۰۰ هزار تومان، میوه آرایی از ۱۵۰ هزار تومان و نارگیل از ۶۰ هزار تومان آغاز می‌شد.

البته قیمت این تزئیناتی که بخش قابل توجهی از خوراکی‌ها را غیر قابل خوردن می‌کند بدون هزینه خود خوراکی و ظرفی که در آن انجام می‌شود محاسبه شده است و فقط دستمزدی طراحی آن است.

این هزینه‌های اضافی در حالی است که هزینه‌های اقلام خوراکی این شب مانند میوه و آجیل و... در یک سال اخیر افزایش قیمت چشمگیر داشته‌اند.

با توجه به گستردگی جمعیتی و همچنین تنوع فرهنگی در قم و همچنین ترکیب شدن فرهنگ‌ها و خرده‌های فرهنگی محلی و قومی در قم شاهد التقاط فرهنگی خاصی در این مراسم هستیم. به نحوی که در برخی از مناطق قم بخشی از جهیزیه عروس به عنوان پیشکش تقدیم می‌شود و یا گاهی برخی از لوازم منزل که در قالب شیرب‌ها قرار داده شده به عنوان هدیه عروس اهدا می‌شود که از جمله شاخص‌ترین آنها، هدیه بخاری و... است.

از جمله رسوماتی که معمولا در شب چله در سال‌های اخیر مرسوم شده است حتمیت یافتن خرید‌های زمستانی عروس و داماد است که همین اقلام در نیز شامل چکمه و شال و پالتو و... می‌شود که برای هر یکی از زوجین هزینه‌های بیش از چهار تا پنج میلیون را شامل می‌شود.

حال در نظر بگیرید یک جوان تازه مزدوج برای تهیه همین چند قلم کالا با درآمد‌های عرف جامعه امروز که زیر ۱۰ میلیون تومان است باید چند ماه از دسترنج یا پس اندازی که باید صرف تهیه منزل یا مخارج عروسی شود را برای اینکار اختصاص دهد؟ با همین حساب سرانگشتی می‌توانیم نتیجه بگیریم که شب‌های یلدا یا شب‌های چله که در گذشته‌های قم شبی به یاد ماندنی و شب گل گفتن و گل شنیدن بزرگان فامیل دو طرف بود به چنین شب رعب آوری برای همه آن‌ها مبدل شود.

منبع:ایسنا