بر اساس اعلام مسوولان پایانه های مرزی دوغارون در مرز افغانستان و نیز لطف آباد و سرخس در مرز خراسان رضوی با ترکمنستان، در هشت ماه سال جاری ۲۰۰ هزار تردد تجاری از این پایانه ها انجام شده است که شامل حمل و نقل بار ترانزیت ورودی و خروجی، صادرات و واردات و البته تردد کامیونهای خالی بوده است.

گاهی ناوگان حمل بار با عبور از خط صفر مرزی بار خود را در کشور مقابل از طریق بارسپاری (ترانشیپمنت) در ناوگان جاده ای یا ریلی کشور همسایه تخلیه می کنند و سپس به داخل کشور باز می گردند و بدین ترتیب شماری از ترددهای ثبت شده مربوط به کامیونهای خالی است.

اصولا میزان تردد از پایانه های مرزی استان در مرز دوغارون به عنوان شاخصی برای رونق صادرات کشور با افغانستان و یا به واسطه ترانزیت در مرزهای لطف آباد و سرخس با کشور ترکمنستان نشان دهنده رونق تجارت منطقه ای با کشورهای آسیای مرکزی تفسیر می شود، لذا تسهیل تردد و یا رفع موانع عبور ناوگان تجاری از مرز، به هر میزانی که روی دهد، تاثیر مستقیمی بر رونق تردد و تجارت محلی و استانی و حتی بر تجارت کشور می گذارد.

نمونه مستند این رونق، تردد مرزی لطف آباد درگز خراسان رضوی است که مدیر این پایانه مرزی گفت: در مهر و آبان امسال برنامه ریزی برای کاهش توقف در مسیرهای تردد ناوگان تجاری در این پایانه مرزی، نوبت دهی جداگانه برای خروج ناوگان صادرات حامل تره بار از تیرپارک، شتاب دادن به انجام تشریفات مرزی و از همه مهمتر افزایش ساعت کار پایانه مرزی لطف آباد تا ساعت ۱۹ از جمله مواردی بود که منجر به سرعت گرفتن تردد در این مرز زمینی شد.

محسن رکنی افزود: این اقدامات موجب تسهیل ترددهای تجاری از این گذرگاه مرزی در شمال استان با کشور ترکمنستان شده و در پی آن رفت و آمد ناوگان تجاری در آذرماه نسبت به مهر و آبان ۲۵ درصد افزایش یافته است.

وی بیان داشت: مهر و آبان امسال شمار ناوگان خروجی از این پایانه مرزی ۱۴۰ دستگاه در روز بود که این رقم در آذرماه به طور میانگین به ۱۸۵ دستگاه رسید و ورود روزانه ناوگان نیز در بازه زمانی یاد شده از ۱۳۰ دستگاه به حدود ۱۷۹ دستگاه افزایش یافت.

مدیر پایانه مرزی لطف آباد با این حال تاکید کرد که هم اینک خواب و انتظار ناوگان باری برای ورود به خاک ترکمنستان به پنج روز رسیده است و اکنون نیز حدود هزار دستگاه کامیون در محوطه پایانه، تیرپارک و سطح شهر لطف آباد در انتظار خروج هستند.

رونق تجارت مرزی خراسان رضوی به لطف مرز لطف آباد و سرخس

در مجموع رونق ترددهای ترانزیتی در هشت ماه سال جاری در مرزهای لطف آباد و سرخس خراسان رضوی حدود ۵۰ درصد بوده است، اما تجارت در مرز دوغارون با افغانستان با رونق نه چندان قابل توجهی همراه بوده است.

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: با عبور ۲۰۰ هزار دستگاه کامیون از سه مرز فعال سرخس، لطف آباد و دوغارون، طی هشت ماه امسال ۲.۷ میلیون تن کالا از طریق ناوگان جاده ای بین خراسان رضوی و کشورهای افغانستان و ترکمنستان جابه جا شده است.

جعفر شهامت افزود: با تفاهم مرزی صورت گرفته بین ۲ کشور ایران و ترکمنستان، محدودیت های تردد ناشی از وضعیت دوران کرونا رفع شد که نتیجه آن در مجموع رشد ۱۷ درصدی افزایش تناژ بار جابه جا شده در مرز با ۲ کشور همسایه استان بوده است.

وی در تشریح سهم هر پایانه مرزی از ترددهای تجاری استان اظهار داشت: به عنوان نمونه در آبان ماه روزانه به طور متوسط هزار و ۹ دستگاه کامیون از سه مرز تجاری استان تردد داشتند که ۵۱۱ دستگاه کامیون روزانه از مرز دوغارون، ۳۵۰ کامیون از پایانه مرزی لطف آباد و ۲۱۱ دستگاه نیز در مرز سرخس رفت و آمد داشته اند.

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی تصریح کرد: در هشت ماه امسال میانگین تردد در این پایانه ها برابر با ۸۵۲ دستگاه کامیون بوده است که وضعیت تردد در آبان ماه نشان دهنده افزایش تردد مرزی در ماه‌های اخیر بوده است.

همکاری نکردن دستگاه های فعال در مرز دوغارون

اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی در پایانه مرزی دوغارون، هفته نخست آبان ماه سه دروازه (گیت) برای ورود ناوگان تجاری به داخل ایران به همراه ۹ کانکس برای استقرار عوامل اداره گذرنامه، گمرک و پایانه مرزی ایجاد و برپا کرد.

نماینده انجمن شرکتهای حمل و نقل بین المللی خراسان رضوی در پایانه مرزی دوغارون گفت: هم اکنون پس از آنکه کامیونها وارد توقفگاه شهید فخری زاده تایباد می شوند تا زمان خروج از گمرک اسلام قلعه افغانستان، دست کم چهار شب معطل می شوند.

غلام احمد احسان افزود: البته رانندگان ناوگان ایرانی در مرحله بازگشت از اسلام قلعه افغانستان به ایران، به دلیل ایجاد برخی زیرساختها از جمله دروازه های سه گانه در گذرگاه مرزی دوغارون، عملا توقفی در مرز اسلام قلعه ندارند.

وی خاطرنشان کرد: البته اتاقک های تعبیه شده به گونه ای نیست که رانندگان بتوانند تمام امور گمرکی یا موارد مشابه را از پنجره انجام دهند و باید پیاده شده و به اتاقک مراجعه نمایند.

یکی از رانندگان گفت: ۲ هفته پیش که وارد ایران شدم سه گذرگاه مجزا و کانکس های کارکنان راهداری، گمرک و گذرنامه نیمه فعال بودند.

غلامرضا فکور افزود: فقط کارمند راهداری در کانکس خود حضور داشت و مدارک کامیون را بررسی کرد، اما برای انجام امور گمرکی و بررسی گذرنامه به ناچار از ماشین پیاده شده و برای دریافت مجوزها به اداره گمرک و سپس قسمت مربوط به گذرنامه مراجعه کردم.

اما درویشی، راننده دیگری که هفته قبل از گذرگاه اسلام قلعه - دوغارون وارد ایران شده است گفت که ماموران گذرنامه، گمرک و بررسی مدارک کامیون در اتاقک های مرزی حضور داشته و کار خود را انجام می داده اند.

 یکی از مسوولان محلی، گفت: متاسفانه برخی ادارات مستقر در مرز به دلیل نداشتن نیرو حاضر به افزودن کارمند در اتاقک های مرزی تازه ساخته شده راهداری در مرز دوغارون نیستند و فعالیت آنها به درستی انجام نمی شود.

این در شرایطی است که فرمانداری تایباد اعلام کرده است که سه نهاد یاد شده برای انجام امور گمرکی، راهداری و گذرنامه در اتاقکهای تعبیه شده مستقر هستند و مشکلی از این بابت وجود ندارد.

کارکنان اداره گذرنامه در مرز دوغارون مستقر نشده اند

این درحالی است که مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی به صراحت گفت: اکنون ۹ اتاقک در سه مسیر (لاین) جدید ورود کامیون از افغانستان به ایران در پایانه مرزی دوغارون برپا شده است که کارکنان اداره گذرنامه هنوز در محل های خود مستقر نشده اند.

جعفر شهامت افزود: در راستای اجرای طرح جامع پایانه مرزی دوغارون و با هدف تسهیل و تسریع تردد ناوگان بین المللی در این مرز زمینی، موضوع تجمیع و استقرار دستگاههای ارائه دهنده خدمات مرزی در موقعیت درهای ورود و خروج از چندی پیش در دستور کار این اداره کل قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در مرحله نخست طرح، این اداره کل به استناد مصوبات شانزدهمین کمیته هماهنگی مرز دوغارون در ۲۵ آبان امسال ۹ دستگاه کانکس در سه مسیر اختصاصی ورود به کشور برای کارکنان اداره کل گمرک، گذرنامه و پایانه مرزی مستقر کرده است.

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی گفت: هم اکنون نمایندگان اداره کل گمرک و پایانه مرزی دوغارون در محل های در نظر گرفته شده مستقر شده اند و انتظار می رود با تکمیل استقرار دستگاههای حاکمیتی، شرایط روان تری برای تردد ناوگان ایجاد شود.

وی گفت: برای آماده سازی کامل مسیرهای تردد در مرحله دوم طرح با هدف استفاده از ظرفیت کامل پذیرش ناوگان در این مرز زمینی، برنامه ریزی و پیش بینی های لازم برای استقرار ۹ دستگاه کانکس دیگر در موقعیت مسیر خروجی (به سمت افغانستان)، مشابه ساختار کنونی در مسیر ورودی به ایران، صورت گرفته است.

فقدان نیرو، دلیل یا بهانه عدم همکاری

شهامت، یکی از الزامات عملیاتی شدن و تحقق طرح یاد شده را تسریع در پایش های حمل و نقلی، گمرکی و امنیتی- انتظامی و روان سازی جریان عبوری عنوان و تاکید کرد: همکاری همه نهادهای مسوول در مرز و به ویژه استقرار نمایندگان تمامی دستگاههای ذیربط در دروازه های ایجاد شده ضروری و تاثیرگذار است.

مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی توضیحی در خصوص علت عدم استقرار کارکنان اداره گذرنامه در مکان های اختصاص یافته ارائه نداد، اما برخی مسوولان محلی عدم تامین نیرو در چارت سازمانی این نهاد و تمایل نداشتن فردی افراد را، از جمله بهانه ها برای حضور نیافتن کارکنان در اتاقک های یاد شده عنوان می کنند.

وقتی می توان با تسهیل تردد و ایجاد معابر جدید در مرزها تردد تجاری را پنج، ۱۰ و یا شاید ۲۵ درصد افزایش داد و به تبع آن صادرات و ترانزیت را با رشدی چند درصدی تا ۲۰ درصدی ارتقا داد، کم کاری، خودسری و عدم تمکین برخی نهادهای فعال در مرز می تواند ضربه ای اثرگذار به سرمایه گذاری های مرزی و از همه مهم تر، همه تلاش‌های ملی در عرصه توسعه صادرات و ترانزیت تلقی شود.