نفس‌های شهر مشهد زیر هجوم ریزگرد‌ها و آلودگی شدید هوا که بخشی از آن نشات گرفته از مازوت سوزی نیروگاه توس است، بند آمده، طوری که بر اساس گزارش وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰، غلظت ذرات معلق هوای مشهد نه تنها از میزان استاندارد جهانی فاصله زیادی دارد، بلکه از ۲۷ شهر دیگر کشور پیشی گرفته و ۱۸۹۱ فقره مرگ و میر مشهد منتسب به ذرات معلق هوای این شهر است.

یکی از موضوعات مهم درباره حل مشکل آلودگی هوا، رسیدگی به موضوع مازوت سوزی نیروگاه توس مشهد است که یا باید سوخت مناسبی جایگزین آن شود یا با نصب فیلتر از تشدید آلودگی هوا جلوگیری شود؛ با وجود این مسئولان ذی ربط توپ حل این موضوع را به زمین یکدیگر می‌اندازند.

مسئولان محیط زیست استان می‌گویند که طبق ماده ۲ قانون هوای پاک، نیروگاه توس از سال ۱۳۹۷ موظف به نصب فیلتراسیون شده، اما با وجود اخطار‌های مکرر باز هم اقدامی برای نصب فیلتراسیون از سوی این نیروگاه صورت نگرفته است؛ موضوعی که در آخرین اخطار به نیروگاه توس تا پایان امسال مهلتی داده شد که در صورت اجرایی نکردن آن، پرونده آن روانه مراجع قضایی خواهد شد.

از طرف دیگر، مسئولان نیروگاه توس در بیان دلایل خود برای نصب نکردن فیلتراسیون، اشاره به مشکلات کم آبی دشت مشهد می‌کنند و مدعی هستند که «شرکت برق حرارتی یا توانیر اعلام کرده سراغ این موضوع نروید، چون دشت مشهد بی آب است.»

نیروگاه توس از انواع دیگر فیلتراسیون استفاده کند

زیبا معظمی فرد، رئیس اداره ارزیابی زیست محیطی و آلودگی هوا و تغییر اقلیم محیط زیست استان درباره قانون نصب فیلتراسیون در نیروگاه‌ها گفت: ماده ۲ قانون هوای پاک به صراحت اعلام می‌کند وزارت نیرو موظف است تا پایان تیرماه ۱۳۹۷ کلیه نیروگاه‌هایی را که در سال ۱۳۹۷ به دلیل مصرف سوخت مازوت بیش از سی روز، حدود مجاز انتشار آلایندگی را رعایت نکنند با تایید سازمان به نصب تجهیزات کاهش نشر آلاینده‌های هوا مجهز کند، یعنی این تکلیف قانونی برای آن‌ها وجود دارد و این موضوع به شدت در حال پیگیری است.

وی در پاسخ به این سوال که چرا نیروگاه توس هنوز اقدام به نصب فیلتراسیون نکرده و محیط زیست در این زمینه چه اقدامی کرده، افزود: نیروگاه بحث‌های فنی را مطرح می‌کند، اما ما می‌گوییم فناوری آن قدر پیشرفت کرده که بتوانند این کار را انجام دهند.

رئیس اداره ارزیابی زیست محیطی و آلودگی هوا و تغییر اقلیم محیط زیست استان در پاسخ به این سوال که با توجه به کمبود آب برای نصب فیلتراسیون در نیروگاه، راهکار چیست؟ ادامه داد: اتفاقا آقای سلاجقه در سفری که به استان داشتند بحث تهاتر را مطرح کردند که پیشنهاد وی این بود که تهاتر بین آب و برق صورت بگیرد به طوری که تصفیه خانه توس پساب استاندارد شده را در اختیار نیروگاه بگذارند و نیروگاه هم در برابر، برق را در اختیار آن‌ها بگذارد.

فرخ لقا امینی، کارشناس مسئول بررسی آلودگی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست خراسان رضوی نیز در پاسخ به این سوال که مشکل نصب فیلتراسیون نیروگاه توس چیست؟ گفت: نیروگاه توس در این باره مشکلات فنی را بیان می‌کند، چون فیلتراسیونی که می‌خواهد نصب شود آب بر است و فناوری اش قرار است آب زیادی مصرف کند، مشهد هم دشتی است که بحران آب دارد و این توجیهات را می‌آورند، البته بحث تحریم هم مطرح می‌شود.

وی افزود: طبق قانون این‌ها مکلف به نصب فیلتراسیون هستند، فقط یک نوع فیلتراسیون نیست که بگوییم فقط این نوع فیلتراسیون را نصب کنید که بیان می‌کنید، چون آب بر است نمی‌توانیم این کار را انجام بدهیم. ما از آن‌ها می‌خواهیم انواع دیگر فیلتراسیون را که قابل استفاده است و در نیروگاه‌های دیگر سطح دنیا استفاده می‌شود، بررسی کنند؛ بنابراین ما پیگیر این قضیه هستیم و این گونه نیست که آن‌ها بگویند نمی‌شود انجام داد و ما هم قبول کنیم. به هرحال مصوبه هیئت دولت قانون هوای پاک است و باید این کار را انجام بدهند.

آخرین مهلت نیروگاه توس تا پایان امسال

صادق زمانی، رئیس اداره پایش و امور آزمایشگاهی محیط زیست استان نیز در پاسخ به این سوال که چه تعداد نیروگاه در داخل استان ملزم به نصب فیلتراسیون هستند؟ گفت: در استان خراسان رضوی، نیروگاه توس به عنوان عمده مصرف کننده مازوت در واحد‌های نیروگاهی مشمول اجرای موضوع بوده که تاکنون با وجود پیگیری‌های متعدد از نصب سیستم‌های مهار آلودگی خودداری کرده است.

او افزود: در تمام این سال‌ها اخطار‌ها و پیگیری نصب فیلتراسیون این نیروگاه انجام و چند نوبت برای آن‌ها اخطار زیست محیطی صادر شده است، فکر می‌کنم طی همین دو تا سه سال اخیر حداقل سه بار اخطار داده ایم و در آخرین مرحله هم حدود یک ماه و نیم پیش پرونده آن در کارگروه ماده ۱۴ قانون هوای پاک مطرح شد و مصوب شده که آخرین مهلت سه ماهه نصب فیلتراسیون داده شود که حدودا تا پایان سال زمان آن فرا می‌رسد. فرایند قانونی این گونه است که وقتی آخرین مهلت داده شود، پرونده از حوزه ما وارد حوزه حقوقی می‌شود، مواردی که قانون تکلیف کرده که به مرجع قضایی معرفی کنند، از آن بخش پیگیری خواهد شد.

وعده کاهش میزان گوگرد مازوت به ۰.۸ درصد تا سال ۱۴۰۴

داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور  در پاسخ به این سوال که تمهیدات ملی برای رفع مشکل نیروگاه توس چیست؟ گفت: در آینده میزان گوگرد مازوت را از ۳.۵ درصد به زیر یک درصد یعنی ۰.۸ درصد می‌رسانیم. ضمن این که پیگیر هستیم تا بازدهی نیروگاه‌ها ارتقا پیدا کند و وابستگی مان به نیروگاه‌های سوخت فسیلی هم کاهش یابد، این برنامه را هم از وزارت نیرو گرفتیم که طی سه سال آینده ۱۰ هزار مگاوات از محل نیروگاه‌های تجدیدپذیر اضافه شود.

وی افزود: این برنامه سه ساله است که پالایشگاه‌ها از منابع داخلی خودشان با همکاری وزارت نفت، شرکت ملی پالایش پخش و مدیران نیروگاه‌ها حداکثر تا سال ۱۴۰۴ هم بخشی از مازوت به حداقل می‌رسد یعنی میزان مازوت را کم و تبدیل به بنزین و گازوئیل می‌کنند، هم ویژگی‌های مازوت تولیدی منطبق با ویژگی‌های استاندارد جدید ما که زیر یک درصد است می‌شود.

گل علیزاده بیان کرد: برنامه‌های کیفی سازی سوخت در همه زمینه‌ها بوده و فقط مازوت نیست بلکه شامل بنزین و گازوئیل هم می‌شود که میزان و کیفیت آن افزایش یابد.

سلامت مردم اولویت است حتی به قیمت خاموشی

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور همچنین در پاسخ به این سوال که آیا برنامه کیفی سازی سوخت، نافی نصب فیلتراسیون نیروگاه توس می‌شود؟ ادامه داد: در خروجی هر صنعتی باید از هر سوختی که استفاده می‌کنند حدود مجاز ما را رعایت کنند، بنابراین باید سیستم‌های کنترلی نصب کنند تا آن را به اندازه حدود مجاز ما برسانند در غیر این صورت طبق آن ضوابط و مقرراتی که داریم، اعمال می‌کنیم.

وی در اشاره به راه حل‌های نصب فیلتراسیون تصریح کرد: باتوجه به شرایط کم آبی کشور در جلساتی که گذاشتیم این گزینه (فیلتراسیون مبتنی بر منابع آبی) جزو گزینه‌های اول ما قرار نگرفت و به سمت سولفور زدایی از سوخت رفتیم یعنی سوخت پاک‌تر در اختیار آنان قرار بگیرد.

گل علیزاده تاکید کرد: سلامت مردم برای ما اولویت اول را دارد حتی اگر منجر به این شود که بخشی از شهر دچار خاموشی شود.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به مهلت نیروگاه توس تا پایان سال مبنی بر نصب فیلتراسیون، این کار عملی می‌شود یا خیر؟ اظهار کرد: من بعید می‌دانم طی دو تا سه ماه بتوانند فیلتراسیون نصب کنند، چون اصلا امکان پذیر نیست.

وی در پاسخ به این که اگر نصب فیلتراسیون به تاخیر بیفتد طبق قانون هوای پاک چه اتفاقی خواهد افتاد؟ گفت: این‌ها به دنبال این بودند که مصوبه را لغو کنند که ما چنین اجازه‌ای ندادیم و گفتیم باید زیرساخت آن را فراهم کنید و برنامه بدهید که مثلا ۱۰ سال بعد، ۵ سال بعد و... چه اقدامی می‌کنید. پنج سال از قانون هوای پاک گذشت و همچنان کاسه چه کنم، چه کنم در دست گرفته اند که این صرف نمی‌کند و آب ندارد و... این که نشد. ما در حال انجام پیگیری هایمان در بحث جرایم و آلایندگی و پیگیری حقوقی هستیم، سازمان راسا نمی‌تواند پلمب کند بلکه اقدامات حقوقی را انجام می‌دهد و مراجع قضایی با توجه به شرایط کشور در آن خصوص تصمیم گیری می‌کنند.

۱۶۰ میلیون لیتر مازوت سوزی در نیروگاه توس تا آذر ماه امسال

مجتبی غفوری نژاد مدیر دفتر مهندسی برنامه ریزی و نظارت نیروگاه توس هم در پاسخ به این سوال مبنی بر این که میزان مازوت سوزی نیروگاه توس چقدر است؟ گفت: مازوتی که سال گذشته سوزاندیم از ابتدای سال تا نیمه آذر ۱۴۰۰ حدود ۳۱۰ میلیون لیتر بوده و در بازه زمانی مشابه در امسال این میزان تقریبا ۴۵ درصد کاهش یافته و به حدود ۱۶۰ میلیون لیتر رسیده است، به خاطر پیگیری شما که زحمت کشیدید نگرانی ما را انعکاس دادید، سهمیه سوخت گاز ما را زیاد کردند.

وی در پاسخ به این سوال که ماجرای نصب فیلتراسیون به کجا رسید؟ افزود: در مرداد سال ۱۳۹۹ سازمان حفاظت محیط زیست تهران احساس نگرانی کرد و جلسه مهمی با سازمان‌های مربوط تشکیل داد، نتایج حاکی از این بود که اگر بخواهند فیلتراسیون را انجام دهند ۶۶۰ تن آهک و روزانه یک ونیم میلیون متر مکعب آب نیاز دارد که هزار تن پسماندآهکی تولید می‌کند. برق حرارتی نامه‌ای برای ما در مهرماه همان سال فرستاد با این مضمون که با توجه به مطالعه صورت گرفته توسط گروه جایکا در باره امکان سنجی فناوری حذف گوگرد از سوخت مازوت در ایران و با عنایت به مصرف بسیار زیاد آب توسط فناوری مذکور و همچنین دسترسی نداشتن به منابع آب‌های زیر زمینی که جزو منابع استراتژیک کشور هستند، حذف گوگرد از مازوت در محل نیروگاه‌ها از لحاظ فنی و اقتصادی امکان پذیر نبوده و لازم است حذف گوگرد در محل تولید سوخت مازوت و در پالایشگاه انجام شود.

غفوری نژاد در پاسخ به این سوال که چرا فیلتراسیون نصب نشد؟ بیان کرد: در دشت مشهد سالی ۸۰ تا ۹۰ سانتی متر ذخایر آبی ما پایین‌تر می‌آید و این دشت یکی از بی آب‌ترین نقاط ایران است، این یک و نیم میلیون متر مکعب آب روزانه برای فیلتراسیون را از کجا تامین کنیم؟ خود شرکت برق حرارتی یا توانیر می‌گوید سراغ این موضوع نروید، چون دشت مشهد بی آب است. هزار تن پسماند آهکی روزانه را ما کجا معدوم کنیم که آلایندگی خاک و هوا نداشته باشد؟

مدیر دفتر مهندسی برنامه ریزی و نظارت نیروگاه توس ادامه داد: ماده ۱۸ قانون هوای پاک می‌گوید وزارت نفت موظف است سوخت مصرفی کشور را مطابق استاندارد ملی کشور تولید و عرضه کند، خوب است که شما پیش قدم شوید و محیط زیست هم پا جلو بگذارد که وزارت نفت را موظف کند سوخت عاری از گوگرد را در اختیار نیروگاه‌ها بگذارد.

او تصریح کرد: نمی‌دانم چرا آن جا فشاری وارد نمی‌شود و کسی به دنبالش نیست، اما به وسیله ماده ۲ قانون هوای پاک به سمت نیروگاه‌ها هجمه وارد می‌کنند، ما هر فصل پول جریمه آلایندگی هوا را می‌دهیم. کارکنان نیروگاه، زن و بچه ما هم در همین شهر هستند چه دلیلی دارد که ما اصرار به مازوت سوزی کنیم؟ چرا در تهران مازوت نمی‌سوزانند؟ این مسئله حمیت استانی می‌خواهد، همگی متحد شوند تا به ما هم مثل اصفهان اجازه بدهند که از سوخت گاز استفاده کنیم.