گردشگری کشاورزی ؛ اندیشه‌ای نو برای درآمدی پایدار
گردشگری کشاورزی از کسب و کار‌های جدیدی است که در سال‌های اخیر مورد استقبال مردم خراسان شمالی قرار گرفته است .
حس خوب چیدن میوه و قدم زدن در میان مزارع سرسبز با دشت‌های رنگارنگ و گذر از جوی روان در کنار هوای مطبوع هر کسی را مست می‌کند و بی خیال دنیای واهی.
چشیدن طعم واقعی هلو، آلبالو، گیلاس و زردآلو به راستی که چقدر طعم زندگی را لذت بخش می‌کند و جان و روح را جلا می‌دهد و هر کسی را فکر این خلقت زیبا وا می‌دارد.
اما از قدم زدن در میان خش خش برگ‌های پاییزی و نم نم صدای ترنم باران نباید غافل شد و زیبایی‌ها را تنها باید در پادشاه فصل‌ها نگاره کرد و همه این‌ها از لحظات نابی است که در میان باغزار‌ها و تپه‌های سرسبز خراسان شمالی تجربه می‌شود و طعم واقعی زندگی را شیرین می‌کند.
بهار با آن زیبایی‌های دل انگیزش و کوهسار‌های سرسبز و چشمه‌های روان، تابستان فصل برداشت انگور و تمامی میوه‌های تابستانی، پاییز رنگارنگ و دشت‌های ارغوانی زعفران و زمستان سفید پوش در این خطه از شمالشرق کشور، همه و همه بیانگر ظرفیت‌های گردشگری مناسب در این خطه است و تنها باید دید و لذت برد.
چند سالی است حرکت مردم از محل زندگی خود به مناطق روستایی با هدف صرف اوقات فراغت و کسب لذت در این منطقه افزایش یافته است و مردمی که از مناطق بکر و زیبا دیدن می‌کنند و لذت یک روز خوب را در کوهستان و روستا تجربه می‌کنند، غافل از اینکه این نوع از سفر‌ها نوعی از گردشگری مهم و پر سود تلقی می‌شود که زیرساخت‌های آن فراهم نیست و در این زمینه برنامه ریزی گسترده‌ای انجام نشده است.
تمامی این ظرفیت‌های اقتصادی در گردشگری کشاورزی می‌گنجد و به طور کلی این نوع از گردشگری شامل تفریح و سرگرمی یا با اهداف آموزشی برای دیدن و لذت بردن از فعالیت‌های کشاورزی، دامداری، تاریخی، فرهنگی، برداشت محصول و ... را شامل می‌شود و در جهت رسیدن به توسعه روستایی و ایجاد درآمد ثانویه برای جامعه روستایی اهمیت بسزایی دارد.
خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی دارد که از این میزان ۳۰۰ هزار هکتار زراعی و مابقی باغی است و بیش از ۸۰ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این حوزه فعالیت می‌کنند. بیشترین شاغلان استان در بخش کشاورزی اشتغال دارند و این گویای ظرفیت مناسب برای فعالیت در بخش گردشگری کشاورزی است.
حدود ۴۴ درصد از جمعیت این استان در روستا‌ها سکونت دارند و در طی این سال‌ها با خشکسالی و افزایش نهاده‌های دامی مواجهه هستند که گردشگری کشاورزی می‌تواند جایگزین خوبی برای درآمد اقتصادی آن‌ها باشد.
گردشگری کشاورزی؛ ظرفیتی مغفول
گردشگری کشاورزی در تمام کشور تا حد زیادی ناشناخته است و کشاورزان از اهمیت این نوع درآمدزایی بی اطلاع هستند و از آنجایی که کشاورزی به عنوان پیشران اقتصادی خراسان شمالی مطرح است نقش بسزایی در توسعه پایدار این منطقه ایفا می‌کند و اهمیت این بخش باید در این خطه بیش از هر جایی اطلاع رسانی شود.
اشتباهی که در باور کشاورزان این منطقه وجود دارد این است که کشاورزی، محدود به زراعت یا حداکثر باغداری شده است. در حالی که کشاورزی طیف وسیعی از فعالیت‌های مختلف است که زراعت، باغداری، دامداری و دامپروری، پرورش کرم ابریشم و زنبورعسل، پرورش و صید ماهی را شامل می‌شود و هر کدام از این فعالیت‌ها می‌تواند یک جاذبه برای کشاورزی باشد؛ بنابراین گردشگری کشاورزی، استفاده از زیرساخت‌ها و فضا‌های تولید کشاورزی است که در خدمت گردشگری قرار می‌گیرد و در واقع، گردشگری کشاورزی بازدید از یک مزرعه یا فعالیت‌های کشاورزی برای لذت بردن، آموزش و تجربه عملی فعالیت‌های مربوط به کشاورزی است.
مزارع و کشتزار‌ها در محور این نوع از گردشگری قرار دارند و معرفی و اطلاع رسانی از این حوزه نقش مهمی در ترویج این نوع از فرهنگ اقتصادی دارد که در ذیل به تعدادی از مزارع این بخش اشاره می‌شود.
مزارع تعطیلات: اقامتگاه‌های موجود در مزارع و باغ‌های نواحی روستایی برای اقامت موقت گردشگران است و خدمات پذیرایی با محصولات بومی و ارگانیک و غذا‌های محلی انجام می‌شود و گردشگران از صنایع‌دستی هنرمندان بومی خریداری می‌کنند و تولید آن را از نزدیک مشاهده و تجربه می‌کنند.
مزارع مهمان: مزارعی که در آن دامداری، سوارکاری، ماهیگیری و فعالیت‌های تفریحی مانند عکاسی، تیلرسواری، قایق سواری، پیک‌نیک، آشپزی و ... رواج دارد و گردشگران، مهمان گله‌داران می‌شوند و لذت در دامان طبیعت را تجربه می‌کنند.
مزارع تماشا: گاهی گردشگران با حضور در روستا‌ها و مزارع از فعالیت‌های کشاورزان بازدید و آن‌ها در مراحل کاشت و برداشت محصولات مشارکت می‌کنند و از چیدن میوه تا دوشیدن شیر و تولید فرآورده‌های لبنی و محصولات روستایی برایشان جذابیت دارد.
مزارع آموزشی: بعضی مزارع برای مشارکت در فعالیت‌های کشاورزی و دامداری با اهداف آموزشی برنامه‌ریزی و مدیریت می‌شوند. به نظر می‌رسد این شیوه بیشتر مناسب دانشجویان و دانش‌آموزانی باشد که در یکی از رشته‌های تحصیلی مرتبط با علوم دامی یا کشاورزی تحصیل می‌کنند و در کنار تحصیل تجربه واقعی هم برای آن‌ها ضروری است.
مزارع سلامت: مزارع سلامت مکان‌هایی هستند که ساکنان شهر‌ها برای بازیابی سلامت خود و اغلب برای گذراندن دوره بیماری و یا پس از انجام عمل جراحی در آنجا اقامت می‌کنند.
استقبال کشاورزان از طرح‌های گردشگری
تنوع اقلیمی و موقعیت آب و هوایی استان، بستر مناسبی برای گردشگری کشاورزی به شمار می‌رود، با توجه به ظرفیت‌های موجود در این حوزه امید می‌رود در عرصه جذب گردشگر و ارتقای شرایط گردشگری اتفاقات خوبی در استان رقم خواهد خورد.
طی ۲ سال اخیر با توجه شرایط اقلیمی استان و ظرفیت‌های حوزه گردشگری خصوصا انگور، زمینه‌ای جهت ورود سرمایه گذاران به این خطه از استان و اقدام برای گردشگری کشاورزی فراهم شده است که این خود باعث می‌شود تا کشاورزان علاوه بر کشاورزی در حوزه گردشگری نیز درآمدزایی داشته باشند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی در این باره می‌گوید: طی ۲ سال گذشته تقاضا برای سرمایه گذاری در این بخش از اقتصاد استان افزایش یافته و در این مدت ۲ مجوز در مساحت ۱۰ هکتار از باغ‌های انگور در شهرستان‌های بجنورد و شیروان صادر شده است و اینک ۶ طرح گردشگری کشاورزی با اختصاص ۲۰ هکتار از باغ‌های این استان در شهرستان‌های بجنورد، شیروان، اسفراین و مانه و سملقان در دست اجرا است که موافقت اصولی برای آنان صادر شده است.
ابوالفضل اسماعیلی می‌افزاید: طرح‌های در دست اجرا شامل باغ‌های هلو، انگور، زعفران، گلخانه، پرورش ماهی و ... را شامل می‌شود که بیشترین طرح‌ها و سرمایه گذاری توسط متقاضیان در زمینه انگور به خاطر کیفیت و مرغوبیت باغ‌های منطقه است و طرح‌های مزبور پروانه لازم را دریافت نکرده اند و هنوز به بهره برداری نرسیده اند و تا پایان امسال پروانه سه طرح اخذ می‌شود و سپس تسهیلات از محل وزارتخانه برای آن اختصاص می‌یابد.
وی می‌گوید: ۲ مجوز با سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیارد ریال در حوزه باغ انگور در شهرستان‌های بجنورد و شیروان صادر شده است که برای ۷۰ نفر اشتغالزایی خواهد کرد ضمن اینکه اختصاص تسهیلات در این حوزه سقف ندارد و همچنین اجرای این طرح‌ها درآمد خوبی نیز برای متقاضان خواهد داشت چرا که از ناحیه فروش محصول سودی خوبی برای آنان حاصل خواهد شد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی می‌افزاید: برای سرمایه گذاری در این حوزه باغی درخور گردشگری و داشتن سرویس بهداشتی و مکانی برای کافی شاپ و استراحت نیاز است و زیرساخت خاصی مدنظر نیست و همین شرایط مناسب موجب شده است تا از این گونه از طرح‌های اقتصادی استقبال مناسبی شود و مجریان این طرح‌ها ۷۰ درصد تسهیلات خواهند گرفت و مابقی نیز آورده متقاضی محسوب می‌شود.
اسماعیلی می‌گوید: بر اساس برآورد کارشناسان این حوزه؛ مناطق مستعد گردشگری کشاورزی در این استان بستگی به اولویت محصول در آن منطقه دارد و محصول انگور در شهرستان‌های شیروان، زعفران در فاروج و باغ‌های هلو، سیب و شلیل در شهرستان مانه وسملقان مستعد سرمایه گذاری هستند.
وی با اشاره به اینکه تلفیق گردشگری و کشاورزی بسترساز توسعه و افزایش ثروت در منطقه است تصریح می‌کند: توسعه گردشگری کشاورزی در مناطق مستعد یکی از راهبرد‌هایی است که برای تقویت نواحی روستایی مناسب است، زیرا که گردشگری کشاورزی می‌تواند با توجه به گوناگونی محیطی و مزیت‌های نسبی موجود در آن به عنوان یکی از عرصه‌های تنوع بخشی به اقتصاد روستایی مدنظر قرار گیرد.
ضعف اطلاع رسانی
صنعت گردشگری به عنوان سود آورترین بخش‌های اقتصادی دنیا بدل شده است و گردشگری را کلید توسعه می‌دانند که باعث کسب ارز خارجی، افزایش تولید ناخالص ملی، ایجاد فرصت‌های شغلی و کمک به سرعت گردش پول از عواید اقتصادی این صنعت است و در موفقیت و توسعه جهانگردی عوامل متعددی نقش دارند که رسانه‌ها نقش مهمی در این راستا دارند.
رسانه‌ها به واسطه کارکردهایی، چون اطلاع رسانی، آموزش، سرگرم سازی، اقناع، بسیج عمومی و فرهنگ سازی نقش بی بدیلی در صنعت گردشگری ایفا می‌کنند. از این رو با شناخت این کارکرد‌ها و انعکاس آن توسط رسانه‌های استان می‌توان زمینه توسعه صنعت گردشگری استان را فراهم کرد؛ بنابراین اطلاع رسانی در خصوص این محصول پربازده کمک شایانی به جذب و فراهم کردن سرمایه گذاری کشاورزی می‌کند و علاوه بر اشتغالزایی باعث درآمدزایی و اقتصاد پایداری در منطقه می‌شود.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی در این خصوص می‌گوید: اطلاع رسانی در بخش گردشگری این خطه بسیار ضعیف است و ظرفیت‌های اقتصادی منطقه به خوبی رسانه‌ای نشده است و ضعف این بخش به حدی است که اکثر کشاورزان از اهمیت گردشگری کشاورزی به طور کامل بی اطلاع هستند.
وی با اشاره به استقبال خوب سرمایه گذاران در این حوزه می‌افزاید: تنوع اقلیمی و موقعیت آب و هوایی استان بستر مناسبی برای گردشگری کشاورزی فراهم کرده است و وجود جاذبه‌های طبیعی و تاریخی استان ظرفیتی برای شناخت بیشتر این منطقه در بین گردشگران است که با اطلاع رسانی درست و صحیح می‌توان این نوع گردشگری را در استان تقویت کرد و سرمایه گذاران خوبی در این حوزه جذب شوند.
وی می‌گوید: معرفی و برند سازی محصولات کشاورزی نیز در این بخش اهمیت بسیاری دارد و باید در این حوزه نیز به صورت کارشناسی فعالیت کرد.
خراسان شمالی با جمعیت یک میلیون نفر دارای ۱۱۵ جاذبه گردشگری، ۲۴ منطقه نمونه ملی و استانی و هشت روستای هدف گردشگری مقصدی بکر برای طبیعت دوستان و علاقه‌مندان به فرهنگ و آیین‌های اقوام مختلف است.
این استان ۴۵ هزار و ۷۹۶ هکتار باغ دارد، سالانه از این سطح ۲۹۷ هزار و ۵۸۲ تن انواع محصول باغی تولید می‌شود که از لحاظ سطح و تولید در کشور جایگاه ۲۳ را دارد که سهم آن در این شاخص از نظر سطح باغی ۱.۵۷ درصد کشور و در تولیدات ۱.۴۵ درصد است.
از ۵۹ نوع محصول تولیدی بخش کشاورزی این استان ۲۶ گونه آن باغی است و سطح اراضی کشاورزی و بایر خراسان شمالی ۴۰۰ هزار هکتار است.
سهم بخش کشاورزی استان ۱.۱ درصد از تولیدناخالص بخش کشاورزی کشور است که مهمترین بخش تولیدی استان بخش کشاورزی است.
منبع: ایرنا
