مهم‌ترین سند مالی پایتخت روز سه‌شنبه چهارم بهمن‌ماه تقدیم پارلمان شهری شد؛ سندی که پس از چکش‌کاری در صحن شورا، ۷۵ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان قیمت خورد. رقمی که همین حالا بیش از ۵۰ درصد بیشتر از مجموع مصوب بودجه ۱۴۰۱ است. شهردار تهران، اما معتقد است با جلوگیری از «ریخت‌وپاش‌ها» می‌توان به تحقق بودجه سال آینده امیدوار بود.

علیرضا زاکانی شهردار تهران به تحقق بالای ۱۰۰ درصدی بودجه سال‌جاری خوش‌بین است، او بر این باور است که اگرچه مصوب امسال ۵۰ هزار میلیارد تومان است، ولی امیدواریم تا ۶۰ هزار میلیارد تومان عملکرد داشته و رکورد تحصیل ۱۲۰ درصدی منابع را محقق کنیم، وی هم‌چنین از کاهش ۵ درصدی مجموع اعتبارات هزینه‌ای در بودجه ۱۴۰۲ خبر داده است اما مهم ترين ویژگی‌های بودجه سال آینده پایتخت، کدام است؟

اول| رشد بی‌سابقه اعتبارات مأموریت‌های مرتبط با حمل‌ونقل

ام‌المصائب تهرانی‌ها، عقب‌ماندگی  حمل‌ونقل عمومی است. نه ناوگان اتوبوس‌رانی، نه مترو و نه حتی تاکسیرانی تهران به‌سامان نیست. البته که فراهم نبودن زیرساخت‌های جمعی نقل‌وانتقال درون‌شهری، شهروندان را ناگزیر از استفاده از اتومبیل‌های شخصی می‌کند. اتفاقی که ثمره‌ای جز افزایش مزمن ترافیک، آلودگی هوا و گسترش نارضایتی نخواهد داشت. برای همین توسعه این عقب‌ماندگی اوجب واجبات است.

ششمین دوره مدیریت تهران اولویت خود را برای بودجه سال آینده «جهش» در حوزه حمل‌ونقل ترافیک قرار داد. جایی که با اختصاص ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ تومان بیشتر نسبت به لایحه پیشنهادی شهرداری، سرجمع اعتبارات مربوطه را به حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش داد؛ یعنی بالغ بر ۱۰۰ درصد رشد! البته از این مقدار حدود ۸ همت صرف حقوق و دستمزد خواهد شد؛ می‌توان، اما امیدوار بود باقی اعداد و ارقام به رشد وسایط نقلیه عمومی منجر شود.

البته که توسعه هرکدام از مُدهای حمل‌ونقل، بسیار هزینه‌بر است. برای مثال تکمیل و توسعه تنها یک کیلومتر متروی جدید رقمی قریب به ۴۵ میلیون دلار (حدوداً ۲ همت با دلار ۴۵ هزار تومانی) خرج روی دست مدیران شهری خواهد گذاشت. قیمت هر دستگاه اتوبوس جدید نیز کمتر از ۵ میلیارد تومان نیست.

دوم| توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی (TOD)

تلاش مدیریت شهری برای توسعه ناوگان مسافربری پایتخت تنها منحصر در افزایش تاریخی اعتبارات مربوطه نیست. بدیهی است که با اوضاع جاری، عدد و رقم‌های مندرج در بودجه شهرداری هیچ‌گاه تکافوی تأمین اعتبار برای خطوط جدید مترو را نخواهد داد؛ بنابراین برخی مدیران مدت‌ها قبل به‌دنبال روش‌های جدیدی در راستای تأمین مالی پروژه‌های حمل‌ونقل خاصه مترو بوده‌اند.

تبصره چهارم بودجه سال آینده شهرداری تهران به همین موضوع اختصاص دارد؛ «توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی». به این ترتیب بناست محدوده‌های اطراف ایستگاه‌های مترو را با تعریف پهنه جدیدی در طرح تفصیلی باعنوان T مشخص شود. بارگذاری این پهنه‌های جدید با کاربری‌هایی متناسب با مجموعه‌های ایستگاهی (از قبیل مرکز تجاری، پارکینگ و ...) انجام خواهد شد.

همچنین عواید حاصل از وصول عوارض این بارگذاری‌ها، مستقیماً در توسعه و تکمیل خطوط جدید مترو هزینه خواهد شد. به‌زبان ساده این‌که پولِ لازم برای توسعه خطوط جدید مترو را از فروش عوارض مجتمع‌های ایستگاهی جدید تأمین خواهد کرد. البته اجرای چنین طرحی مستلزم مقدمات فراوانی است؛ با این همه ورود آن به بودجه ۱۴۰۲ می‌تواند امید‌ها را در راستای اجرایی شدن آن افزایش دهد.

سوم| تحقق بودجه‌ریزی مشارکتی

 مدتی قبل ایده «من شهردارم» پیاده‌سازی شد؛ سامانه‌ای که بیش از ۲۵۰۰ عنوان پروژه کوچک‌مقیاس محله‌ای را برای عملیاتی شدن به آرای عمومی گذاشت. هر شهروند می‌توانست اولویت‌های خود را برای اجرای پروژه‌های عمرانی در سطح محل کار یا زندگی خود انتخاب کند، مثلاً آیا بهسازی جدول‌های کنار خیابان اهمیت دارد یا توسعه پارک‌ها و فضای سبز محل؟ بالغ بر ۵۰۰ هزار شهروند تهرانی در پویش «من شهردارم» مشارکت کرد. همچنین شهرداری تهران نیز برای اجرایی شدن خواست شهروندان اعتباری بالغ بر ۴۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ تومان را در راستای عملیاتی شدن پروژه‌های کوچک‌مقیاس منتخب در بودجه سال آینده کنار گذاشته است. ماهیت خُرد این پروژه‌ها و اجرایی شدن سریع آن‌ها درست مقابل منازل شهروندان می‌تواند موجب افزایش سرمایه اجتماعی مدیریت شهری شود.

چهارم| بودجه در اتاق شیشه‌ای

مجید باقری معاون شهردار تهران معتقد است «شفافیت» و «انضباط مالی» مهم‌ترین ارکان بودجه سال آینده است.

وی می‌گوید: «تمام ردیف‌ها شفاف و بدون کمترین ابهامی است؛ هم‌چنین هزاران ردیف زائد عمدتاً مرتبط با حقوق و دستمزد حذف و تجمیع شدند. حالا می‌توان ادعا کرد بودجه در یک اتاق شیشه‌ای قرار گرفته است. هم‌چنین متن کامل لایحه بودجه برای اطلاع عموم در سامانه شفافیت بارگذاری خواهد شد.»

علاوه بر این احکام سفت‌وسختی برای انضباط مالی در لایحه پیش‌بینی شده است. مثلاً اینکه هزینه‌کرد از محل اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای برای پرداخت حقوق پرسنل ممنوع است. اینکه هرگونه کمک‌های نقد یا غیرنقد شهرداری تهران به اشخاص یا مؤسسات مختلف به‌صورت منظم می‌باید به اطلاع نمایندگان مردم در شورای شهر برسد. اینکه ایجاد هرگونه بدهی جدید بدون مجوز برای همه رده‌ها ممنوع است.

پنجم| رسیدگی به افراد دارای معلولیت

بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتبارات پیشنهادی شهرداری تهران برای رسیدگی به افراد دارای معلولیت در سال آینده نیز از رشد مناسبی برخوردار است؛ اعتباری بالغ بر ۱۸۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰ تومان که نسبت به سال‌جاری (۱۴۰۱) حدوداً ۷۵ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که میانگین افزایش بودجه تنها ۵۰ درصد است. مثلاً تنها در یک تبصره آن برای ورزش معلولان و جانبازان ۱۵ میلیارد تومان پیش‌بینی شده که ۱۲۵ درصد رشد داشته است.

در حوزه بهسازی، نوسازی و مناسب‌سازی پیاده‌رو‌ها ویژه افراد دارای معلولیت نیز رقم ۶۲ میلیارد تومان پیش‌بینی شده که نسبت به سال ۱۴۰۱ حدوداً ۴۱ درصد افزایشی است. هم‌چنین امسال برای نخستین بار در حوزه ارتقای کیفیت محیطی و معماری با محوریت مناسب‌سازی، مبلغ چهار میلیارد تومان در بودجه سال ۱۴۰۲ شهرداری تهران پیش‌بینی شده است.

کار بودجه ۱۴۰۲ شهرداری تهران هم‌چنان باقی است؛ اگرچه نمایندگان مردم در شورای شهر کلیات و منابع آن‌را هفته گذشته تصویب کردند. رسیدگی به اعتبارات و هزینه‌ها نیز در دستور کار جلسات آتی اعضا قرار دارد. باید منتظر ماند و دید درنهایت خروجی کار تا چه اندازه می‌تواند رضایت شهروندان پایتخت را فراهم کند.