سال ۵۷ اوج وقایع و حوادث انقلاب اسلامی در سراسر ایران بود و در شهر تاریخی و مذهبی اردبیل نیز یکی از فرزندان این دیار در تظاهرات مردمی نهم شهریور ماه همین سال با گلوله دژخیمان طاغوت به شهادت رسید و با وجود اینکه او نخستین شهید اردبیلی در تظاهرات داخل این شهر بود، پیش از او در خرداد و فروردین ۵۷، دو جوان انقلابی و برومند اردبیلی در شهر‌های یزد و بابلسر در راه پیروزی نهضت خمینی کبیر به فیض شهادت رسیده بودند و کتاب "تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل" مجاهدت‌ها و نحوه شهادت آن‌ها را به شرح زیر ثبت کرده است.

بهروز یحیوی نخستین شهید انقلاب اسلامی در شهر اردبیل

مساجد حاج میرزا صالح و میرزا علی اکبر کانون‌های شکل‌گیری تحرکات انقلابی مردم اردبیل بود و شب نهم شهریور ۵۷ برابر با بیست و ششم ماه مبارک رمضان، آیت الله مسائلی از علمای انقلابی و صاحب نفوذ اردبیل، در مسجد حاج میرزا صالح از رفتن به منبر خودداری کرد و با اشاره به حجت الاسلام سید علی اکبر اجاق نژاد، به همراه مردم راهی مسجد میرزا علی اکبر شدند.

تعداد جمعیت حاضر در مسجد به بیش از چهار هزار نفر رسید و در این هنگام آیت الله مروج بالای منبر رفت و برای مردم سخنرانی کرد و نیرو‌های انتظامی و امنیتی که از ایجاد مانع در مقابل حرکت مردم عاجز مانده بودند، نرسیده به میدان عالی قاپو در اول کوچه ارمنستان به روی مردم آتش گشودند اسرافیل مهارتی از انقلابیون اردبیل در این باره می‌گوید:

حرکت و شروع تظاهرات به صورت خودجوش بود و بعد از خروج از مسجد میرزا علی اکبر، با هدایت تعدادی از جوانان شعار‌ها با صلوات شروع شد و بعد کم کم شعار‌های تند آغاز شد و مسیر حرکت به طرف میدان عالی قاپو بود و نیرو‌های امنیتی چندین بار به طرف مردم حمله‌ور شدند تا به نوعی مانع حرکت و شکل‌گیری تظاهرات شوند، ولی جمعیت عظیمی که به راه افتاده بود آن‌ها را ناکام گذاشت.

یادم هست در وسط‌های خیابان منتهی به میدان عالی قاپو بودیم که ماموران به طرف مردم تیراندازی کردند و جمعیت سراسیمه شروع به پراکنده شدن کرد و در همین لحظه بود که گفتند یک نفر شهید شده است.

ارشد نوری از انقلابیون اردبیلی از مشاهدات خود در آن شب می‌گوید: وقتی گلوله به بهروز اصابت کرد، جوانان انقلابی با دیدن جسم غرق در خون او به شدت به هیجان آمدند و شعار معروف "مهدی بیا مهدی بیا ایران شده کرب وبلا" سر دادند؛ شب خیلی خوفناکی بود و اولین بار بود از شروع نهضت امام خمینی (ره) در اردبیل کسی در جلوی چشمان مردم به شهادت می‌رسید.

مردم خیلی ناراحت بودند و پیکر شهید یحیوی را بر روی دستان خود گرفته و به سوی ماشین جیپی که در نزدیکی میدان عالی قاپو قرار داشت، بردند و یک لحظه بهروز را بر دستان مردم دیدم که هنوز زنده بود، اما معلوم بود که آخرین نفس‌های زندگی اش را می‌شد تا اینکه بعد از چند ساعت شنیدم قبل از رسیدن به بیمارستان به شهادت رسیده است.

اصغر مرادی دومین شهید اردبیلی انقلاب اسلامی (محل شهادت: یزد)

روز دهم فروردین ۵۷ در حالی که مردم اردبیل مراسم باشکوهی برای گرامیداشت شهدای تبریز برگزار می‌کردند، کسی خبر نداشت که در همان ساعات در یزد و در چنین مراسمی "اصغر مرادی" دانشجوی اردبیلی هدف گلوله دژخیمان رژیم شاه قرار گرفته و به شهادت رسیده است.

اصغر متولد ۱۳۳۵ محله خیرآباد یا خیرآل شهر اردبیل بود که در سال ۵۳ پس از اخذ دیپلم، در رشته اقتصاد مدرسه عالی علوم اقتصادی و اجتماعی قزوین پذیرفته و در این دانشگاه مشغول تحصیل بود و در حین تحصیل در دانشگاه با جریان نهضت امام خمینی (ره) آشنا شده بود و بدون اینکه بسیاری از نزدیکانش در جریان مبارزه او باشند، وارد مبارزات نهضت اسلامی شده بود.

عزیز یوسفی یکی از دوستان هم‌دانشگاهی او در این باره می‌گوید: نفرت اصغر از رژیم شاه را زمانی متوجه شدم که حساسیت او را درباره ثبت نام و عضویت برخی از همکلاسی‌هایمان در حزب رستاخیز را دیدم و یادم هست تا مدت‌ها بچه‌هایی که عضو آن حذف شده بودند را سرزنش می‌کرد و از این کار آن‌ها خیلی عصبانی بود.

بعد از شهادت مرادی، خانه پدرش در محله خیرال اردبیل در کنار یکی از خیابان‌های اصلی شهر، در اکثر تظاهرات‌ها به نماد مقاومت و یادآوری جنایت رژیم تبدیل شد و مردم در مسیر تظاهرات وقتی به جلوی این خانه می‌رسیدند، برای لحظاتی می‌ایستادند و پرشورترین شعار‌ها را علیه رژیم سر می‌دادند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی پدر شهید مرادی در حالی که ضارب پسرش دستگیر شده بود راضی به قصاص نشد و از حق خود گذشت. بعد‌ها والدین شهید برای انتقال پیکر او به اردبیل به یزد رفته بودند و این خواسته را در حضور آیت‌الله شهید صدوقی از علمای بزرگ آن خطه مطرح کرده بودند، اما ایشان با این خواسته مخالفت کرده بود.

او ضمن محبت به والدین شهید گفته بود: اولا در این باره شهید وصیت نکرده و ثانیا او برای ما مهمان است و ما اسم او را حرّ شهر یزد گذاشتیم و این شهید اولین شهید یزد هم هست؛ به این ترتیب شهید اصغر مرادی برای همیشه مهمان مردم دارالعباد یزد ماند و یاد و نامش افتخاری بزرگ برای مردم اردبیل شد.

ایوب معادی سومین شهید اردبیلی انقلاب اسلامی (محل شهادت: بابلسر)

خرداد ۵۷ یکی از حرکت‌های اعتراضی ضد رژیم در دانشگاه بابلسر شکل گرفت که رهبری این تظاهرات دانشجویی را دانشجوی ۲۲ ساله اردبیلی به نام "ایوب معادی" بر عهده داشت. او تنها فرزند خانواده و متولد ۱۳۳۴ محله علی آباد شهر اردبیل بود و در خانواده‌ای ساده و توحیدی چشم به جهان گشوده بود.

پدر و مادرش در دوران طفولیت او به چالوس مهاجرت کردند و ایوب با وجود شرایط سخت زندگی در کنار کار، مقاطع تحصیلی را با بهترین نمرات پشت سر گذاشت و در سال ۵۳ موفق به اخذ مدرک دیپلم شد و در همان سال نیز از طریق کنکور سراسری در رشته اقتصاد مدرسه عالی اقتصادی بابلسر که یکی از دانشکده‌های دانشگاه مازندران بود، پذیرفته شد.

از نیمه دوم سال ۵۶ که حوادث و اتفاقات کشور سرنوشت‌ساز شد، ایوب و دوستانش در دانشگاه بابلسر شروع به برنامه ریزی برای اجرای یک تظاهرات علیه رژیم شاه کردند و بعد از چندین ماه کار و تلاش، روز ۲۴ خرداد ۵۷ برای تظاهرات پرشور انتخاب شد.

به محض این که خبر این تظاهرات به شهربانی و ساواک رسید، نیرو‌های شهربانی وارد خیابان اصلی شدند و با رسیدن به صف تظاهرات کنندگان با باتوم شروع به ضرب و شتم و دستگیری دانشجویان کردند و عوامل امنیتی و انتظامی که از نقش معادی در این تظاهرات آگاه بودند به تعقیب او پرداختند.

سرانجام او را در حالی که زخمی بود دستگیر کرده و به شهربانی بابلسر منتقل کردند و ماموران ساواک و شهربانی برای اینکه اسامی سایر ترتیب‌دهندگان تظاهرات را به دست آورند، معادی را مورد ضرب و شتم قرار دادند، اما او یک کلمه هم حرف نزد و این مسئله بیشتر مورد خشم و عصبانیت آن‌ها شد و او را آنقدر زیر مشت و لگد شکنجه قرار دادند تا این که بیهوش شد و مأموران شهربانی جسم بی جان او را به ماشین شهربانی گذاشته و به بیمارستان منتقل کردند و پزشکان بیمارستان به محض معاینه، خبر شهادت او را اعلام کردند.

آری تک تک شهدا نشان افتخار برای ایران عزیز ما هستند و امروز که چهل و چهارمین بهار آزادی را جشن می‌گیریم، استان اردبیل برای برگزاری کنگره ملی ۳۴۰۰ شهید والامقام خود آماده می‌شود و همه دستگاه‌های دولتی و غیردولتی، مقدمات این رویداد بزرگ را برای اوایل سال آینده فراهم می‌کنند تا نام ماندگار شاهدان آسمانی، گوهری تابناک برای اعتبار و اعتلای هر چه بیشتر وطن باشد.

منبع:کتاب "تاریخ انقلاب اسلامی در اردبیل" تالیف علی درازی - چاپ سال ۹۰ از انتشارات سوره مهر