توصیه‌های امام کاظم (ع) درباره کسب روزی و گشایش در دنیا
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام در روایتی به فردی که از کسادی تجارتش گلایه کرده بود، توصیه هایی کرد.
به نقل از آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها_حسین حسنی: حضرت موسی بن جعفر علیه السلام ملقب به کاظم و باب الحوائج هستند و در منابع شیعه و سنی، گزارش‌های مختلفی درباره بردباری و سخاوت امام کاظم علیه السلام وجود دارد به طوری که شیخ مفید ایشان را بخشنده‌ترین مردم زمان خودشان دانسته که شب‌ها برای فقیران مدینه آذوقه می‌بردند.
ابن عنبه درباره سخاوت موسی بن جعفر علیه السلام گفته است که ایشان شب‌ها از خانه بیرون می‌رفتند و کیسه‌هایی از درهم همراه داشتند و به هر کس می‌رسیدند یا به کسانی که به احسان ایشان چشم داشتند، می‌بخشید تا بدانجا که کیسه‌های پول ایشان ضرب‌المثل شده بود. همچنین گفته شده موسی بن جعفر علیه السلام به کسانی که به ایشان آزار می‌رساندند نیز بخشش می‌کردند و وقتی به ایشان خبر می‌دادند فردی در صدد اذیتشان بوده، برایش هدیه می‌فرستادند.
شاید همین ویژگی و سیره امام موسی کاظم علیه السلام باعث شده بود که به ایشان لقب باب الحوائج را داده اند، زیرا علاوه بر احسان و سخاوتی که داشتند روایات زیادی از ایشان پیرامون طلب روزی و راهنمایی مردم برای کسب روزی حلال نقل شده است که در اینجا به برخی از این روایات شاره می‌کنیم.
امام کاظم علیه السلام در روایتی فرمودند «هر که دنیادوست شود، ترس آخرت از قلبش رخت بربندد. اگر به بنده‌ای علمی عطا شد و او محبتش به دنیا افزون گشت، از خدا دورتر می‌شود و خشم الهی بر او بیشتر خواهد شد. (تحف‌العقول،۱۴۰۴ق، ۳۹۹)
در روایت دیگری امام کاظم علیه السلام به هشام بن حکم فرمودند «اى هشام، خردمندان در دنیا زاهدند و به آخرت تمایل دارند؛ زیرا آنان مى‌دانند که دنیا هم طالب است و هم مطلوب و آخرت [نیز]هم طالب است و هم مطلوب. پس هر کس آخرت را بجوید، دنیا به جستجویش مى‌پردازد، تا روزى‌اش را به طور کامل دریافت کند؛ و هر کس دنیا را بجوید، آخرت به جستجوى او مى‌پردازد تا مرگ به سراغش آید و دنیا و آخرتش را تباه سازد. اى هشام، هر کس بى‌نیازىِ بدون مال، آسایش قلب از حسادت و سلامت در دین را خواهان است، پس با حال تضرع از خداوند درخواست کند تا عقلش را کامل کند. پس هر کس تعقل کند به آنچه کفایتش مى‌کند، قناعت مى‌ورزد و هر کس به آنچه وى را کفایت مى‌کند قناعت ورزد، بى‌نیاز مى‌شود و هر کس به آنچه برایش کافى است قناعت نورزد، هرگز بى‌نیازى را درک نمى‌کند.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۱۱۹
همچنین نقل شده است که ابراهیم بن عبد الحمید از امام کاظم علیه السلام روایت مى‌کند که لقمان به فرزندش فرمود: «اى پسرکم، دنیا دریایى است که نسل‌هاى فراوانى در آن غرق شده‌اند …. اى پسرکم، از دنیا به اندازۀ کفایت بردار و به گونه‌اى در آن وارد نشو که به آخرتت زیان زند و آن را ترک نکن تا سربار مردم شوى.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۱۲۵
امام کاظم علیه السلام همواره به کار و تلاش در دنیا در کنار تلاش برای آخرت توصیه می‌کردند و از ایشان روایت شده که فرمودند «براى دنیایت آنگونه کار کن که گویا زندگى جاودان دارى و براى آخرتت آنگونه کار کن که گویا فردا مرگت فرا خواهد رسید.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۱۲۵
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام در روایتی که از پدرانشان نقل فرمودند که پیامبر صلوات الله علیه و آله در رابطه با نحوه کار کردن و طلب روزی و گشایش در تجارت فرمودند «صبح زود به دنبال نیازهاى‌تان بروید؛ به درستى که آن‌ها (رفع نیازهایتان در صبح زود) آسان شده‌اند و نوشتن را بکار گیرید؛ چرا که آن سبب گشایش نیاز است و نیکى را از معتمدان و خیران بجویید.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۱۵۱
همچنین امام کاظم علیه السلام به سماعة بن مهران فرمودند «از تنبلى و دلتنگى و افسردگى بپرهیز؛ چرا که اگر تنبلى کنى، کار نمى‌کنى و اگر دلتنگ و افسرده شوى، حق را بجاى نمى‌آورى.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۱۶۱
بشیر الدهان از امام موسى بن جعفر علیهما السلام روایت مى‌کند که در نکوهش سستی و تنبلی در معاش و آرزوى خواب و بیکارى زیاد فرمودند «همانا خداوند، بندۀ پرخواب و بیکار را دشمن مى‌دارد.» و در روایت دیگری فرمودند «خداوند بندۀ پرخواب را بسیار دشمن دارد؛ خداوند بندۀ بیکار را بسیار دشمن دارد.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۱۶۵
هشام بن احمد از امام کاظم علیه السلام روایت مى‌کند که فرمودند «بهاى عقار (ملک) نابود مى‌شود مگر آن‌که در ملک دیگر مثل آن مصرف شود.» و در روایت دیگری امام کاظم علیه السلام از پدرشان و ایشان از جدشان روایت فرمودند که «فروشندۀ مزرعه محروم است و خریدار آن روزى داده شده است.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۲۹۹
امام صادق علیه السلام در باب استحباب معامله با کسى که در خیر و نعمت بزرگ شده فرمودند «جز با کسی که در نعمت بزرگ شده است معاشرت و معامله نکنید» و امام کاظم علیه السلام در روایتی فرمودند هرکس در فقر به دنیا آید، توانگرى او را به سرکشی و تکبر وا می‌دارد» که از این روایت استفاده یم شود که معامله و تجارت با هر فردی اثر خاصی دارد و تجارت با افرادی که خداوند به آن‌ها نعمت داده است سبب گشایش و افزایش روزی می‌شود.
همچنین روایات فراوانی از امام کاظم علیه السلام در رابطه با اجتناب از حرام و حرمت کسب با محرّمات و جواز کسب با مباحات و مباح بودن صنایع و حرفه‌ها و رعایت تقوا و امانت بیان شده است. به طوری که امام کاظم علیه السلام به داود صرمى فرمودند «اى داود! همانا حرام زیاد نمى‌شود و اگر زیاد شود، در آن برکت نیست و آنچه از آن انفاق کند، پاداش نمى‌برد و آنچه پس از خود بر جاى گذارد، توشه‌اش به سوى آتش خواهد بود.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۳۱۵
وشّا از امام کاظم علیه السلام روایت مى‌کند که فرمودند «راه چارۀ انسان در کار و کسب اوست.» منابع فقه شیعه؛ ج۲۲، ص: ۳۳۵ و در روایت دیگری بیان شده است که فردی که به موسی بن جعفر علیه السلام از کسادی تجارتش شکایت کرده و راهنمایی خواسته بود فرمودند تجارت‌های مختلف را امتحان کن و از هر کدام که سودی به تو رسید آن را رها نکن» که نشان می‌دهد خداوند روزی هر انسانی را در تجارت یک چیز قرار داده است و انسان باید تجارتی که از آن سود می‌برد را ادامه دهد و بر آن تجارت استمرار بورزد.
