بر اساس دیدگاه کارشناسان و اهل فن، با وجود توانمندی تربت حیدریه در حوزه کشاورزی، کم توجهی به عرصه منابع طبیعی شهرستان باعث فرسایش خاک این خطه شده است که می تواند به تغییر اقلیم نیز منجر شود و البته برخی نشانه های آن مشهود و ملموس است.

علیرضا قادری رئیس اداره منابع طبیعی تربت حیدریه گفت: بدون در نظر گرفتن گستره شهرستانهای خواف، رشتخوار، زاوه و مه ولات که در سالهای گذشته به تناوب از تربت حیدریه منتزع شده اند عرصه منابع طبیعی این شهرستان ۳۷۹ هزار هکتار است که ۳۰ درصد آن اراضی کشاورزی و مستحدثات شهری است و حدود ۷۰ درصد آن را اراضی ملی و منابع طبیعی تشکیل می دهد.

او افزود: عمده منابع طبیعی تربت حیدریه به جنگل، مرتع و بیابان اختصاص دارد که متاسفانه بر اثر دست درازی انسان و کم توجهی صورت گرفته طی ادوار گذشته روز به روز عرصه های جنگلی و مرتعی آن فقیرتر می شود.

رئیس اداره منابع طبیعی تربت حیدریه با بیان این که سالانه فرسایش خاک در برخی مناطق تربت حیدریه به ۱۵ تا ۱۶ تن در هکتار رسیده است ادامه داد: ادامه این روند نه تنها اقدامات صیانتی و جبرانی منابع طبیعی را کم اثر می کند بلکه عرصه های شهرستان را روز به روز فقیرتر و نسل جدید را با چالش جدی مواجه خواهد کرد.

قادری بیان کرد: طی ۱۵ تا ۲۰ سال اخیر برخی مراتع تربت حیدریه بر اثر دست اندازی انسان توام با خشکسالی به بیابان تبدیل شده و از دیگر سو کانون های فرسایش بادی به تخریب خاک به خصوص در دشت های جنوب تربت حیدریه و مه ولات منجر شده است.

او تصریح کرد: در هنگامه ای که با خشکسالی مواجهیم باید اقدامات مقابله ای و جبرانی انجام شود اما نه تنها چنین کار مهمی در حد ایده آل انجام نمی شود بلکه اکنون در برخی مراتع شهرستان، دام مازاد بر ظرفیت به چرا مشغول است که باعث تشدید فرسایش خاک می شود.

رئیس اداره منابع طبیعی تربت حیدریه تاکید کرد: متاسفانه دیده شده است برخی شوراهای روستایی تربت حیدریه برای کسب درآمد مراتع حومه روستای خود را به دامداران سایر مناطق اجاره می دهند در حالی که این افراد حداقل باید به فکر فرزندان و نسل بعد از خودشان باشند.

قادری در خصوص اقدامات جبرانی منابع طبیعی تربت حیدریه اظهار کرد: از محل اعتبارات ملی بیابان زدایی با ۱۰۰ هکتار، کشت گونه های خاص در سطح شهرستان شروع شده است همچنین از محل اعتبارات ملی و استانی اعم از توازن منطقه ای و سفر ریاست جمهوری طرحهای مختلف آبخیزداری در دست اجراست.

او افزود: با وجود این طرحها و دیگر اقدامات مطالعاتی و اجرایی در دست انجام مادامی که سایر نهادهای عمومی و روستائیان به ویژه دامداران و کشاورزان با منابع طبیعی همکاری نکنند هر اقدامی حتی در سطح کلان ، آسیب های وارده را جبران نخواهد کرد.

همچنین مهدی طلعتی مدیر امور آب منطقه‌ای تربت‌حیدریه گفت: به دلیل بهره برداری و مصرف بی رویه آب، سطح ذخایر زیرزمینی شهرستان تاکنون ۷۶ سانتی متر کاهش یافته است.

او افزود: طی پنج تا ۶ سال گذشته افزون بر ۴۰۰ حلقه چاه غیرمجاز و فاقد پروانه در تربت حیدریه شناسایی شد و این رقم فقط طی سال جاری ۴۸ مورد بود و البته با همکاری دستگاههای ذیربط بیشتر آنها مسدود شده است.

مدیر امور آب منطقه‌ای تربت‌حیدریه ادامه داد: میزان برداشت آب‌های زیرزمینی فقط در حوضه دشت مرکزی تربت حیدریه طی سال آبی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ تقریباً ۲۴ میلیون متر مکعب بود اما با وجود استمرار خشکسالی، این رقم در سال آبی بعد از آن به ۳۱ میلیون متر مکعب افزایش یافت که این افزایش،اثر تخریبی بر منابع طبیعی منطقه دارد.

طلعتی بیان کرد: بدون احتساب چاههای غیرفعال، اکنون حدود ۵۰۰ حلقه چاه مجاز اعم از کشاورزی و شرب با استحصال سالانه حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب در تربت حیدریه وجود دارد.

محمد مهربان کارشناس مسئول اداره هواشناسی تربت حیدریه گفت: بارندگی سال زراعی جاری در این شهرستان ۴۰ سانتی متر است که نسبت به مدت مشابه سال آبی قبل ۳۰ میلی متر و نسبت به دوره آماری ۳۰ ساله ۷۴ میلی متر کاهش را نشان می دهد.

او افزود: کاهش بارندگی و افزایش دما طی سالهای اخیر تاثیر منفی بر اقلیم و منابع طبیعی تربت حیدریه گذاشته است.

حسین محمدی مدیر جهاد کشاورزی تربت حیدریه گفت: برای صرفه جویی در منابع طبیعی اقدامات مختلفی از قبیل اجرای سیستم های نوین آبیاری بارانی و تحت فشار و نیز اصلاح الگوی کشت با هدف مدیریت منابع زیرزمینی انجام شده و می شود.

او با بیان این که تربت حیدریه جزء شهرهای پیشرو خراسان رضوی در اصلاح روش های آبیاری است افزود: برای کشت محصولات پرآب همچون چغندر قند، کشاورزان را به روش های جدید همچون کاشت نشایی تشویق کرده ایم که از جمله ثمرات آن حذف چهار نوبت آب دهی در طول مدت داشت است.

محسن مکتبی کارشناس ارشد حوزه کشاورزی و منابع طبیعی گفت: بحث منابع طبیعی به عنوان سرمایه ملی و میراث آیندگان که حیات و ممات کشور به آن وابسته است می بایست به صورت کانالیزه شده و یکپارچه مو.رد توجه واقع شود.

او افزود: اگرچه نهادهایی همچون جهاد کشاورزی و منابع طبیعی تحت پوشش یک وزارتخانه واحد و در ظاهر هم راستا حرکت می کنند اما خروجی کار آنها متفاوت است زیرا راهبرد جهاد کشاورزی افزایش تولید محصولات مختلف و سیاست منابع طبیعی مخالفت با کشت برخی محصولات به خصوص موارد پرآب طلب است.

کارشناس ارشد حوزه کشاورزی و منابع طبیعی ادامه داد: اگر خواسته باشیم مصداقی به موضوع نگاه کنیم اکنون اداره منابع طبیعی تربت حیدریه برخی دامداران شهرستان را به دلیل مصرف بی رویه از مراتع طی پروسه قانونی جریمه کرده است اما اداره جهاد کشاورزی با فشار بر منابع طبیعی حتی از طریق لابی با سایر مسوولان محلی و استانی در صدد بخشیدن جرایم آنهاست و طبیعی است که در چنین شرایطی نمی توان به بهبود امور امیدوار بود.

مکتبی بیان کرد: موضوع مهم منابع طبیعی و فرسایش خاک که بر اقتصاد کشور و زندگی نسل آینده تاثیر مستقیم دارد می بایست با هدایت و راهبری یک نهاد با بهره مندی از اختیارات کامل و تخصیص بودجه مناسب مدیریت و برنامه ریزی شود.