اسباب‌بازی فراتر از نام و ظاهر، تنها محدود به یک بازی برای سرگرم کردن کودک نیست بلکه صاحبان فن اعتقاد دارند بسیاری از مفاهیم زندگی فردی و اجتماعی را می‌توان از طریق بازی با اسباب‌بازی به کودکان آموخت و حتی برخی باور دارند خود اسباب‌بازی می‌تواند نقشی مهم در توسعۀ فردی کودک و توانمندی او در حل مسئله، تفکر انتقادی و موضوعاتی مانند مسئولیت‌پذیری و تعاون ایفا کند.

به همین دلیل امروزه اسباب‌بازی، فراتر از یک ابزار، یکی از صنایع خلاقی است که در مرز هنر و فرهنگ حرکت می‌کند. صنعتی که به دلیل ارتباط عمیق با ضمیر و ناخودآگاه کودکان، نمی‌توان از تأثیر بی‌بدیل آن در تربیت و هویت کودکان چشم پوشید و شاید به همین دلیل است که اقتصادهای بزرگ جهان سرمایه‌گذاری بزرگی در این بخش انجام داده‌اند تا ضمن دستیابی به گردش مالی، در این صنعت هویت‌ساز نیز به قله برسند.

طبق آخرین آمار، گردش مالی این صنعت در سال 2021 نزدیک به 110 میلیارد دلار بود که در نوع خود یک رکورد بی‌نظیر محسوب می‌شود. جالب اینکه این عدد هر ساله نیز رشد قابل توجهی پیدا می‌کند که این رشد نشان‌دهندۀ نوآوری، خلاقیت و ایده‌پردازی پویا در این حوزۀ اسباب‌بازی و صدالبته نیاز روزافزون در این صنعت است که آن را به یک صنعت تبدیل کرده است.

جالب اینکه در این صنعت نیز ایالات متحده بخش زیادی از بازار را رد اختیار دارد و با نزدیک به 35 میلیارد دلار، سهمی نزدیک به 30 درصدی از بازار اسباب‌بازی جهان را به خود اختصاص داده است. بعد از آمریکایی‌‎ها چینی‌ها با بیش از 15 میلیارد دلار و ژاپن با کمی کمتر از 7 میلیارد دلار در رده‌های بعدی قرار دارند. 

سهم ایران در این بازار اما هیچ انطباقی با پتانسیل کشور ندارد به ویژه اینکه در صنعت اسباب‌بازی بهره‌مندی از تاریخ و فرهنگ غنی، یک ظرفیت بسیار بزرگ است اما ایران علی‌رغم اینکه هم از نظر تمدنی و فرهنگی و هم از نظر شخصیت‌های تاریخی اعم از واقعی و افسانه‌ای و صدالبته از نظر داستان‌ها و شخصیت‌پردازی، بزرگترین تمدن زندۀ تاریخ است، هنوز نتوانسته در این صنعت نرم و هویت‌ساز به جایگاه مطلوب خود برسد؛ به ویژه اینکه در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی، از لحاظ توانمندی ساخت و تولید و فناوری نیز کشور به توان کافی و لازم برای این مهم رسیده است. جالب‌تر اینکه ایران به دلایل مختلف یکی از بازارهای بزرگ و یکی از اهداف منحصربه‌فرد برای تولیدکنندگان این صنعت است.

در چنین شرایطی ارتقاء تولید هم به لحاظ کمی و کیفی و هم به لحاظ تبلیغات و جریان‌سازی یک ضرورت است. ضرورتی که ضمن ایمن نگه داشتن فضای هویتی و تربیتی کودکان این سرزمین، در توسعۀ صادرات نیز نقش جدی دارد آن هم در شرایطی که ایران را می‌‎توان مرکز فرهنگی بخش بزرگی از جهان دانست. از جغرافیای بی‌بدیل ایران فرهنگی تا اغلب کشورهای مسلمان، به دلیل قرابت تمدنی، قطعاً ظرفیت تبدیل شدن به بازار محصولات ایرانی را دارند البته به شرطی که این محصولات ضمن برخورداری از پیوست هویتی و تمدنی، در شکل ساخت و قالب نیز با استانداردهای روز جهان برابری کرده و بتواند با محصولات خارجی رقابت کند. این مهم یعنی سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیری و سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیست‌بوم نوآوری و خلاقیت در این بخش یک ضرورت است.

در همین ارتباط پیشتر محمدرضا زارع؛ سرپرست مرکز ملی خلاق و فرش ایران با اشاره به اهمیت توسعۀ بازارهای صادراتی در این بخش، گفته بود: "صادرات اسباب‌بازی ایرانی به کشورهای مختلف به خصوص ترکیه، عراق و امارات در سال جدید به 50 میلیون دلار خواهد رسید". این عدد گرچه نمسبت به سال گذشته حدود 25 درصد رشد داشته اما با توجه به گردش مالی و تجارت جهانی این صنعت، عددی ناچیز است و نشان می‌دهد برای رسیدن به جایگاه مطلوب نیاز به رشد تصاعدی است.

خبرنگار سعید یقینی