نشست تخصصی «تازه‌های نشر ایران» با حضور علی رمضانی (مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران)، محمدعلی ربانی (رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو)، علی مشرف (استاد دانشگاه دهلی)، سید مهدی طباطبایی (عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی) و حمید حسام (نویسنده) در یکی از سالن‌های اصلی بخش بین‌الملل «سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دهلی نو» برگزار شد.

زبان فارسی؛ قوام دهنده ارتباط دو ملت ایران و هند

در این نشست علی رمضانی ضمن تشکر از برگزارکنندگان سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دهلی نو ابراز امیدواری کرد: در ماه «می» ناشران هندی را در سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خواهیم دید. مجموعه تبادلات فرهنگی بین ایران و هند پیشینه‌ای تاریخی دارد که قریب ۱۸۰۰ سال پیش با ترجمه متونی از زبان فارسی به زبان کشور هند آغاز و با ترجمه آثاری از هند که به عنوان «کلیله و دمنه» می‌شناسیم قوت گرفت. این ترجمه‌ها همچنان ادامه دارد و طی سال‌های مختلف آثاری از زبان فارسی به زبان هند و از زبان هند به زبان فارسی مشترکا ترجمه شده و این قندِ شیرینِ زبان فارسی به عنوان قوام دهنده ارتباط دو ملت همچنان موثر عمل می‌کند.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با بیان اینکه در ایران سالانه حدود ۸۰‌هزار عنوان کتاب چاپ اول در موضوع‌های علوم کاربردی، زبان، کلیات و... منتشر می‌شود، گفت: این حجم از تولیدات در ایران برای جمعیت فارسی زبان دنیا به عنوان یک منبع غنی قابل استفاده است. بخش زیادی از این کتاب‌ها مربوط به حوزه ادبیات و آثار عمومی با عنوان شعر، رمان، داستان، ادبیات کودک و نوجوان و... است. هیئت ایرانی حاضر در این نمایشگاه از نویسندگان، استادان دانشگاه، مترجمان و فعالان نشر ایران هستند و در حوزه خود متخصص و آثار ارزنده‌ای برای عرضه به مردم ایران و بازدیدکنندگان نمایشگاه منتشر کرده‌اند.

تدوین منابع برای تدریس زبان فارسی در مدارس و نهاد‌های آموزشی هند

در ادامه محمدعلی ربانی به فراز و فرود‌های زبان فارسی اشاره و عنوان کرد:، اما امروزه همچنان این زبان در هند زنده و بالنده است. مجموعه‌ای از دپارتمان‌های زبان فارسی داریم که در آن هزاران دانشجو مشغول به تحصیل هستند. در سند ملی آموزشی هم تاکید شده که زبان فارسی می‌تواند در محیط‌های آموزشی تدریس شود. بنیاد سعدی با بهره‌گیری از متخصصان هندی و حوزه آموزش اولین جلد از مجموعه شش جلدی کتاب «آموزش زبان فارسی (طوطی)» را متناسب با فرهنگ هند چاپ کرده و امیدواریم مجموعه دانشگاهی و مدارس از این کتاب استفاده کنند. در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو مرکز تحقیقات زبان فارسی وجود دارد و بناست برای افرادی که به دنبال تدریس این کتاب هستند دوره‌های آموزشی برگزار شود.

ارائه یک فرهنگ از غزلیات بیدل برای مخاطبان

سید مهدی طباطبایی نیز در این نشست مطرح کرد: از زمانی که با شعر بیدل آشنا شدیم ۱۲ سال می‌گذرد. وقتی پژوهش درباره بیدل دهلوی را آغاز کردیم، متوجه شدیم تقریبا ۳۰درصد از دشواری شعر بیدل به دلیل تصحیح نادرست بوده است. به این صورت که مطلب مطرح نشده از سوی بیدل از سوی مصححان به اشتباه وارد شعر او شده است. طبیعتا وقتی واژه یا عبارتی در شعر اشتباه ضبط شود درک معنای آن را سخت می‌کند. ما به چهار نسخه خطی از دیوان بیدل دسترسی پیدا کردیم که سه نسخه از آن در زمان حیات وی نوشته شده بود. نسخه‌هایی که در زمان حیات بیدل نوشته شده بودند دست خط خود بیدل است که برخی از اشعار را به خط خود اضافه کرده بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در پایان سخنان خود بیان کرد: بر اساس موثق‌ترین منابع موجود از غزلیات بیدل دهلوی، تلاش کردیم این غزلیات در بهترین حالت به جامعه ادبی عرضه شود. ما به دنبال ارائه یک فرهنگ از غزلیات بیدل هستیم تا هر مخاطب با هر معلوماتی که دارد با مراجعه به این فرهنگ بتواند از شعر بیدل لذت ببرد و این استفاده مبارک خواهد خورد.

ادبیات ما در دوران معاصر از جهت کمیت و کیفیت رشد کرده است

حمید حسام نیز در این نشست صحبت‌های خود را با این بیت حافظ «شِکَّرشِکن شَوَند همه طوطیانِ هند/ زین قندِ پارسی که به بَنگاله می‌رود» آغاز کرد و گفت: فصل مشترک ما با هندی‌ها، زبان فارسی در یک بستر قریب هزاره است که طی دو مقطع، مردمی، فراگیر و عمومی شده است. اولین باری که ادبیات ما از شکل ملک‌الشعرایی خاص یا دبیری خارج و به طبقات عمومی رسید دورانی است که ما آن را به عنوان «سبک هندی» می‌شناسیم. در آن دوران علت اینکه هند میزبان می‌شود و برای زبان فارسی آغوش باز می‌کند، دوران بی‌توجهی و بی‌میلی حاکمان بود. ادبیات معاصر ما مانند دوران سبک هندی به ادبیات عمومی، فراگیر و اجتماعی تبدیل می‌شود که از آن به عنوان «ادبیات پایداری» نام می‌بریم.

این نویسنده با اشاره به اینکه نگاه مسئولان و حاکمان عامل وقوع ادبیات پایداری نیست، ادامه داد: بلکه علت وقوع آن یک عامل بیرونی است؛ اتفاقی که ما از آن به عنوان جنگ یاد می‌کنیم. جنگ یک پدیده ناخوشایند در میان تمام اقوام و ملل است که ادبیات پایداری را به شکل گسترده، عمومی و مردمی تبدیل می‌کند. ادبیات در یک بستر عمومی حرکت می‌کند و زنان نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کنند و اقشار و طبقات مختلف اجتماعی کسانی هستند که دست به قلم می‌برند و می‌نویسند یا شعر می‌گویند.

وی عنوان کرد: ادبیات ما در دوران معاصر از جهت کمیت و کیفیت رشد کرده است چراکه افراد شاهد جنگ از جمله پیشگامانی هستند که دست به قلم می‌برند. در تعریف ژانر ادبیات پایداری در طبقات ادبی، اجماع بر این است که نوعی حماسه عرفانی در نظم و نثر فارسی اتفاق افتاده است. دو مقوله عرفان و حماسه از یک جنس مشترک نیستند چرا که حماسه در بستر اتفاقات خشن رخ می‌دهد، اما عرفان خواستگاه انسانی و دلی دارد و خلوت و آرامش خاص خود را طلب می‌کند.

حمید حسام در پایان صحبت خود گفت: طبق آموزه‌های ما اگر کسی می‌خواهد به طهارت روحی برسد نیاز به عبادت، شب زنده‌داری و ادعیه دارد، اما جنگ با همه خشونت و زشتی خود تبدیل به تازیانه‌هایی می‌شود که انسان‌ها را پاک می‌کند و از کسانی که این شرایط را تجربه می‌کنند یک عارف می‌سازد؛ بنابراین روح اعتقادی و معنوی، ظرف و فرم را به هر شکلی که می‌خواهد در حوزه ادبیات دست‌خوش تغییر می‌کند.

گفتنی است، سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دهلی نو با شعار «۷۵امین جشن استقلال» از شنبه (ششم اسفند ماه ۱۴۰۱) آغاز به کار کرده و تا یک‌شنبه (۱۴ اسفندماه۱۴۰۱) از ساعت ۱۱ تا ۲۰ در فضای نمایشگاهی پاگانی میدان در شهر دهلی نو میزبان علاقه‌مندان خواهد بود.