ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران در گزارشی تفصیلی، اهم اقدامات و قوانین حمایتی از زنان و ارتقاء جایگاه آنان و دستاورد‌های مرتبط با حوزه زنان در جمهوری اسلامی ایران را از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا اسفندماه سال ۱۴۰۱، منتشر کرد.

در بخشی از مقدمه این گزارش آمده است: جمهوری اسلامی ایران از بدو استقرار، توجّه ویژه‌ای به پیشبرد اُمور زنان و ارتقاء حقوق و جایگاه آنان مبذول داشته است. جمهوری اسلامی ایران در راستای اعتلای کرامت، شرافت و شخصیت اجتماعی و انسانی زنان، به پیشرفت‌های قابل توجهی نائل گردیده است و اقدامات گسترده‌ای درخصوص ارتقاء وضعیّت بهداشتی، آموزشی، ایجاد اشتغال، تأمین امنیّت زنان و مبارزه با خشونت علیه آنان و افزایش حضور اجتماعی زنان از طریق حضور در مناصب تصمیم‌گیری به انجام رسانده است.

طی بیش از ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی شاهد رشد علمی، شخصیتی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی زنان در نظام جمهوری اسلامی در کلیه عرصه‌های پزشکی، فناوری، آموزشی، تشکیل نهاد‌ها و مراکز خاص زنان، تدوین و تصویب قوانین و مقررات متعدد در خصوص حقوق زنان، ایجاد و گسترش جریان‌های گوناگون اجتماعی و سیاسی با هدف دفاع از حقوق زنان، جایگاه‌های مدیریتی و اجرایی، قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری و... بوده‌ایم.

در بخش اهم قوانین و مقررات حمایتی از زنان تا پایان سال ۱۴۰۱، تصریح شده است: زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران در برنامه‌های توسعه مورد حمایت قرار گرفته‌اند. یکی از نمونه‌های بارز آن، توجه به زنان در قانون اساسی و قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی می‌باشد. علاوه بر قوانین عام، قوانین خاص متعددی نیز برای حمایت مضاعف از زنان تصویب شده است. همچنین، صد‌ها مصوبه در حمایت از زنان و خانواده در هیات دولت به تصویب رسیده است. سند ملی امنیت بانوان در روابط اجتماعی و سند ملی امنیت کودکان با هدف حمایت و ارتقاء حقوق زنان و کودکان در ابعاد مختلف جسمی، روانی، اجتماعی و عاطفی تدوین شده است.

مهمترین قوانین و مقرراتی که به طور مستقیم و غیر مستقیم به حمایت از زنان اختصاص دارند عبارتند از: تأمین حقوق همه‌جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی در برابر قانون، حمایت یکسان قانون از زنان و مردان و برخورداری آنان از همه حقوق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، موظف بودن دولت به تضمین حقوق زن در تمام جهات، ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی‌سرپرست، اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آن‌ها در صورت نبودن، ولی شرعی، حمایت از مادران، به خصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند، ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان و بقای خانواده و ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی زنان، که همگی در قانون اساسی ایران ذکر شده است.

همچنین قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب سال ۱۳۹۵، منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۵، قانون کار، قانون تشکیل شورای عالی اشتغال مصوب ۱۳۷۷، قانون مجلس شورای اسلامی درخصوص کاهش سن بازنشستگی زنان مصوب سال ۱۳۹۵، قانون تامین اجتماعی، قانون مجازات اسلامی، قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱، قانون آئین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و اجرایی ۱۳۹۴، سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ مصوب ۱۳۸۲، قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، منشور حقوق شهروندی، سند تحول قوه قضائیه مصوب سال ۱۳۹۹، لایحه لایحه ارتقای امنیت و حفاظت از زنان در برابر آسیبب‌ها و .. همگی تاکید بر رعایت و حفظ حقوق زنان دارند.

این گزارش در بخش حمایت از اشتغال و مشارکت اقتصادی زنان می‌افزاید: سهم جمعیت شاغل زنان فارغ التحصیل آموزش عالی به ۴۴/۳ درصد رسیده و ۴/۷ میلیون نفر جمعیت زنان ۱۵ سال به بالا تا سال ۱۴۰۱ در حوزه‌های اقتصادی فعال بوده‌اند. ۴۱ درصد از واحد‌های تولیدی پوشاک کشور و ۴۵ درصد از واحد‌های توزیعی پوشاک کشور متعلق به زنان است. ۴۰۰۰ زن کارآفرین در کشور فعالند و مدیریت ۲۰ درصد از مراکز کارآفرینی کشور به دست توانمند زنان کشورمان است. در جمعیت هلال احمر ۱۲۶۹۳۲ زن امدادگر  تا اسفند ماه ۱۴۰۱ در کشور فعالیت داشته اند.

در بخش‌های حمایتی همچنین به بیش از ۳۵۲۰۰۰ زن تا اسفندماه ۱۴۰۱، مهارت‌های آموزشی ارائه شده است. حدود ۶۰۰۰ میلیارد ریال تسهیلات بانکی به مشاغل خانگی در سال ۱۳۹۹، پرداخت شده است. ۲۶۳۲۲ زن از خدمات مراکز روزانه توانبخشی، حرفه‌آموزی، کارگاه‌های تولیدی و مراکز پشتیبانی شغلی به صورت مستمر بهره‌مند گردیده اند. برای بیش از ۳۵۰۰ ن

فر از زنان سرپرست خانوار در مناطق حاشیه‌ای و درگیر در بحران‌های اقلیمی اشتغال ایجاد شده است. وام اشتغال به ۸۳۶۵۸ نفر از زنان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) در سال ۱۳۹۹، و به ۳۷۴۰۱ نفر از آنان در نیمه نخست سال ۱۴۰۰، پرداخت شده که این موارد تنها بخشی از موارد ذکر شده در این گزارش است.

در ادامه این گزارش آمده است: رشد باسوادی زنان، افزایش سهم دختران در مقاطع مختلف تحصیلی و افزایش تعداد زنان هیات علمی در سال‌های اخیر، نشانگر پیشرفت زنان در شاخص‌های علمی - آموزشی در جمهوری اسلامی ایران است. نرخ باسوادی زنان قبل از انقلاب اسلامی ۳۵/۳ درصد بوده که تا سال ۱۴۰۱ به ۹۵ درصد افزایش یافته است. میزان دسترسی زنان و مشارکت آنان در آموزش عالی در سال ۵۷ برابر با ۲/۱ درصد بوده که این میزان در سال ۱۴۰۱ به ۴۱/۲ درصد (۲۰ برابر) رسیده است. ۵۶ درصد از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی کشور را زنان تشکیل می‌دهند. نسبت زنان عضو هیئت علمی دانشگاه‌ها به بیش از ۳۳/۳ درصد رسیده و ۳۴ درصد از زنان عضو هیئت علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشورمان هستند.

حضور زنان در مسابقات علمی و کسب عنوان رشد چشمگیری داشته؛ ۱۱ نفر در مسابقات ملی رباتیک، ۴۹۸ نفر در المپیاد دانشجویی، ۵۱۵ نفر در جشنواره خوارزمی و ۶۱ نفر در جشنواره فارابی کسب عنوان داشته اند.

این گزارش تاکید می‌کند: زنان در عرصه قدرت و تصمیم گیری نیز رشد فزاینده‌ای داشته‌اند، به عنوان مثال مدیریت زنان در مشاغل مدیریتی از ۱۳/۶ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۲۵ درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده و در مجموع مدیران زن به عدد ۱۹.۵۹۷ در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است. در حال حاضر، ۱۱۲۱ زن قاضی و  ۴ سفیر، ۳ فرماندار، ۸ شهردار، ۶۲ معاون فرماندار، ۱۵ معاون استاندار، ۵۲ بخشدار و ۲۳۹۳ دهیار زن در کشورمان در حال فعالیت هستند.

در بخش زنان و بهداشت این گزارش آمده است: حق بهره‌مندی از برنامه‌ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب جهت پیشگیری از بیماری و درمان بیماری‌های زنان در اسناد فرادستی و سیاستگذاری‌های ملی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. از اینرو، ۹۸ درصد از متخصصین جراح زنان و زایمان و ۴۰ درصد از پزشکان متخصص و ۳۰ درصد پزشکان فوق تخصص در کشور زن هستند. به ۵۱۰ هزار مادر باردار در دوران بارداری جهت توانمندسازی برای باروری و زایمان طبیعی آموزش رایگاه داده شده است. نرخ مرگ و میر نوزادان به ۸/۲ درصد در هر ۱۰۰ هزار تولد رسیده است. غربالگری، ارائه خدمات روانشناختی و واکسیناسیون زنان باردار در مقابل کووید ۱۹، از دیگر اقدامات صورت گرفته تا سال ۱۴۰۱، در این بخش بوده است.

این گزارش همچنین به اقدامات انجام شده در حوزه زنان و ورزش، زنان و رسانه، فرهنگ و هنر، زنان و اقدامات جمهوری اسلامی ایران در زمینه حفاظت از محیط زیست و تغییرات اقلیمی، حمایت از زنان آسیب پذیر، اهم اقدامات در راستای مبارزه با خشونت علیه زنان در سال‌های اخیر و اقدامات سازمان‌های مردم نهاد و خیریه فعال در موضوع زنان پرداخته است که آمار‌های ارائه شده در این بخش‌ها نیز همگی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران نگاه ویژه‌ای به زنان و توانمندی‌های آنان و همچنین حفظ و ارتقاء حقوق آنان دارد.

طبق این گزارش ۱.۴۰۰.۰۰۰ نفر جمعیت سازمان یافته بانوان ورزشکار تا سال ۱۴۰۱، گزارش شده است. همچنین در سال ۱۳۹۹ تعداد ۳۷۷۲۵۱ نفر و در شش ماهه اول ۱۴۰۰ تعداد ۴۴۱۱۵۰ نفر در بخش قهرمانی فعالیت داشتند. ۹۳۴۵۸۹ ورزشکار حرفه‌ای زن در کشورمان فعال هستند. ۱۶۱۱۱ باشگاه ورزشی برای زنان در کشورمان فعال است و تعداد ۱۵۰۳۸۴ مربی زن و ۸۹۶۵ مدرسین ورزشی زن مشغول به فعالیت هستند. ۹۶۹۸۸ داور زن در مسابقات ملی و بین‌المللی فعالیت داشته اند که این آمار رشد ۲۵ درصدی حضور داوران ملی و بین ­المللی زن در عرصه­‌های مختلف ورزشی نسبت به چهل سال گذشته را نشان می‌دهد. ۳  بانوی ورزشکار دارای معلولیت در مسابقات بین‌المللی در سال ۱۳۹۹  حضور داشتند و موفق به کسب ۱۱ مدال (۹ طلا و ۲ نقره) شده اند.

سهم زنان در رسانه‌ها و مطبوعات نیز آمار قابل توجهی دارد. نزدیک به نیمی از روزنامه نگاران و خبرنگاران فعال رسانه‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند.  نرخ مشارکت زنان فعال در عرصه فناوری اطلاعات به ۳۱/۵ درصد رسیده است. ۵۴۵۷ مدیر مسئول زن در کانون‌های آگهی و تبلیغاتی تا مهرماه ۱۴۰۰، فعالیت داشته اند. بیش از ۲۳۵۴۳ مؤلف زن و بیش از ۱۰۵۱ ناشر زن در کشور فعال هستند.   ۹۰۳ زن فیلم ساز در عرصه سینما و ۲۰۰۰ زن متخصص در پشت صحنه سینما مشغول به فعالیت هستند. زنان فیلمساز در کشورمان موفق به کسب ۱۱۴ جایزه‌ی ملی و ۱۲۸ جایزه‌ی بین المللی در جشنواره‌های مطرح شده اند.