خانه تکانی؛ فرصتی برای اصلاح سبک زندگی
خانه‌تکانی می‌تواند شروع مسئولیت‌پذیری بچه‌ها در خانه باشد.
وقتی مادرش صدایش کرد تا برای جمع کردن فرش از او کمک بگیرد، تبلتی را که در دستش بود روی زمین گذاشت و با ذوق و شوق به سمت مادر دوید تا با کمک هم فرش را جمع کنند.
انگار کار در کنار مادر برایش لذت‌بخش‌تر از بازی با تبلت و تماشای تلویزیون بود. حس بزرگ شدن و مسئول بودن داشت و این ماجرا او را ترغیب می‌کرد که کارهایش را بهتر و با دقت انجام دهد. وقتی نوبت به تمیز کردن اتاقش رسید، انگار خدا همه چیز را به او داده بود. احساس می‌کرد اتاقش مهم‌تر از جا‌های دیگر خانه است و تمیز کردن آن و دقت در انجام کار برایش اولویت است.
خانه‌تکانی که شروع می‌شود مسئولیت دادن به بچه‌ها می‌تواند راهکار مناسبی برای شروع یک سبک زندگی جدید در کودکان و نوجوانان باشد. وقتی خود کودک در تمیز کردن خانه نقش ایفا می‌کند، می‌کوشد کمتر خانه را به هم بریزد، زیرا این‌طور قدر تلاشی را که برای تمیز کردن خانه انجام شده است، می‌داند.
مهم‌ترین خانه‌تکانی
زهره احمدی، روان‌شناس بالینی با تاکید بر این‌که مهم‌ترین فایده خانه‌تکانی حس همدلی و همراهی اعضای خانواده با همدیگر است، توضیح می‌دهد: «خانه‌تکانی می‌تواند شروع مسئولیت‌پذیری بچه‌ها در خانه باشد. این‌که کودک در تمام انجام مراحل خانه‌تکانی، روی مبل بنشیند یا این‌که تبلت یا گوشی در دست داشته باشد و بازی کند روش تربیتی اشتباهی است که برخی از خانواده‌ها پیش می‌گیرند.»
او تاکید می‌کند: «بچه‌ها لوح‌های نانوشته‌ای هستند که ما با عملکرد خودمان برخی از رفتار‌ها را در آن‌ها نهادینه می‌کنیم. بچه‌ها در سنین پایین کار را مثل بازی می‌بییند و خیلی دوست دارند در برخی از کار‌ها با مادر همراه شوند. مثلا ظرف بشورند یا وقتی مادر جارو‌برقی به دست می‌گیرد، دسته جارو را می‌گیرند و با مادر همراهی می‌کنند. در این شرایط اگر مادر کمی صبوری کند و تلاش کند با کودک همراه شده و با او کار را به پیش ببرد، در واقع توانسته حس مسئولیت‌پذیری را در کودک افزایش دهد در غیر این صورت در آینده باید منتظر تبعات دیگر این ماجرا باشد.»
تمیز‌کاری را به بازی تبدیل کنید!
این روان‌شناس بالینی بر این باور است که شما با کمی تلاش و خلاقیت می‌توانید تمیز‌کاری را به یک بازی سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز تبدیل کنید. احمدی می‌افزاید: «روش دیگری که می‌تواند کودک را به انجام خانه‌تکانی ترغیب کند، این است که به‌طور نمونه سبدی تهیه کنید و به او بگویید لباس و اسباب‌بازی‌های خود را جمع کرده و در سبد بریزد و با هم مسابقه بدهید، ببینید چه کسی می‌تواند زودتر جعبه‌اش را پر کند و تا زمانی که همه لباس‌ها و اسباب‌بازی‌ها جمع نشده، بازی را متوقف نکنید.»
کار‌ها را آسان بگیرید و سختگیر نباشید
این کارشناس تاکید دارد، کودکان باید بدانند تمیز کردن اتاق‌شان یک وظیفه است و باید مسئولیتش را بپذیرند. پس اگر کودک عنوان کرد که به شرطی خانه را تمیز می‌کنم که پاداش بگیرم، هرگز این کار را نکنید و برای انجام وظایف، به بچه‌ها جایزه یا پول ندهید! چون این کار باعث می‌شود آن‌ها از شما انتظار داشته باشند به‌ازای هر کاری که در خانه انجام می‌دهند، جایزه دریافت کنند. طبق توصیه احمدی، برای تشویق فرزندتان می‌توانید برای او غذای مورد علاقه یا خوراکی محبوبش را تهیه کنید. با این کار مسئولیت‌پذیری را به کودکان می‌آموزید. ضمنا به یاد داشته باشید که قرار نیست از فرزندتان یک خدمه کاربلد بسازید! پس آسان بگیرید و کار‌هایی که خودشان دوست دارند به آن‌ها بسپارید.
افزایش خوشحالی کودک با کار در خانه
این روان‌شناس بالینی تاکید می‌کند: «کودک در جریان همراهی خانواده برای تمیز کردن و خانه‌تکانی یاد می‌گیرد که خانه برای همه اعضای خانواده است. وقتی کودک به این مفهوم نرسد که علت تمیز کردن خانه چیست، دوست دارد به هم ریختگی‌ها هیچ‌وقت جمع نشود تا از بازی بین آن‌ها لذت ببرد یا پشت سر پدر و مادر راه می‌افتد و هرجایی را که آن‌ها تمیز می‌کنند، دوباره به هم می‌ریزد. اما وقتی به او مسئولیت داده شود که کمد یا اتاق خودش را تمیز کند، دیگر کمتر درصدد به هم ریختن خانه برمی‌آید. او با این کار یاد می‌گیرد که خانه متعلق به همه اعضای خانواده است و خودش باید مسئولیت اتاق و وسایل خودش را به‌عهده بگیرد. در واقع همکاری بچه‌ها در تمیز و مرتب کردن خانه هم حس مسئولیت‌پذیری به آن‌ها می‌دهد و هم نظم و مرتب بودن را در آن‌ها تقویت می‌کند.»
احمدی خاطر‌نشان می‌کند: «برای مرتب کردن کمد اتاق کودک از خودش کمک بخواهید. کار را با بازی همراه کنید. مثلا از او بخواهید اول لباس‌ها را بیرون بریزد و در لباس‌ها شیرجه بزند. بعد به او دستمال و اسپری بدهید و از او بخواهید اتاقش را مرتب کند و خودتان نیز بر کار او نظارت داشته باشید. در مرحله بعد طبقه‌بندی کردن و مرتب کردن لباس‌ها و در جای خود گذاشتن را بر‌عهده او قرار دهید. بچه‌ها از این طریق؛ هم بازی کرده‌اند، هم اصول تمیز کردن رو یاد گرفته‌اند. در این مرحله کودک طبقه‌بندی کردن و تا کردن و دسته‌بندی کردن را نیز آموخته‌اند و در نهایت؛ اعتماد به نفس و مسئولیت‌پذیری‌شان افزایش پیدا می‌کند.»
منبع: روزنامه جام جم
