مقام معظم رهبری بار‌ها بر مرجعیت علمی ایران در دنیا تاکید کردند و معتقدند «این مرجعیت علمی در ظرف پنج سال و ده سال و پانزده سال شدنی نیست بلکه باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که پنجاه سال دیگر، در دنیا هر کسی بخواهد به یافته‌های تازه‌ی علمی دست پیدا کند، مجبور شود زبان فارسی یاد بگیرد؛ کاری کنید که در دنیا دیگران محتاج دانش شما باشند، مجبور باشند زبان شما را یاد بگیرند تا به دانش شما دست پیدا کنند؛ این کار هم ممکن است.»

شاید نخبگان و سرآمدان، مخاطب اصلی این جملات باشند. کسانی که آینده کشور به دستان و همت آن‌ها گره خورده است. بنیاد ملی نخبگان نیز به عنوان نهاد مرجع مرتبط با این افراد؛ مهم‌ترین دستگاهی است که می‌تواند با اجرای برنامه‌های مختلف به ارتقای اثربخشی آن‌ها در توسعه علمی کشور کمک کند.

دست‌یابی کشور به مرجعیت علمی جهانی

عباس ابراهیمی معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان با اشاره به برنامه‌های این بنیاد برای تحقق این هدف، گفت: یکی از ماموریت‌های بنیاد؛ حمایت از نخبگان و سرآمدان علوم پایه و علوم انسانی با هدف گام برداشتن در مسیر تحقق مرجعیت علمی ایران در منطقه و جهان است. برای این کار هم سه مسیر را تعریف کرده‌ایم.

وی افزود: در بنیاد ملی نخبگان، برای ارتقای اثربخشی نخبگان در «اتصال توانمندی‌های آن‌ها به مسائل، چالش‌های فعلی و آینده کشور» و همچنین در «توسعه علوم بنیادین پایه و علوم انسانی با کمک سرآمدان این حوزه» برنامه‌ریزی شده و اقدامات خود را در قالب برنامه‌های مختلفی پیش می‌بریم.

معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان، با اشاره به اینکه اجرای «برنامه سرآمدان علمی» یکی از این پروژه‌ها است، عنوان کرد: برنامه سرآمدان علمی ایران با هدف دست‌یابی کشور به مرجعیت علمی جهانی شروع به‌کار کرده است و از جمله مهم‌ترین اقدامات این برنامه، شناسایی و انتخاب محققان معتبر و پیشرو بین‌المللی تحت عنوان سرآمدان علمی و حمایت از آن‌ها است.

ابراهیمی درباره شاخص انتخاب این پژوهشگران، گفت: برجسته‌ترین پژوهشگران کشور که پراستنادترین مقالات و پژوهش‌های ناب، بنیادی و به‌روز را در لبه دانش به خود اختصاص داده و در معتبرترین مجلات و مراجع بین‌المللی به ثبت رسانده‌اند به عنوان پژوهشگران برتر در این برنامه انتخاب می‌شوند.

وی ادامه داد: بر همین اساس تاکنون ۳۰۰ پژوهشگر برتر انتخاب شده و مورد حمایت قرار گرفته‌اند. یکی از روش‌های حمایت از این پژوهشگران سرآمد برای حرکت در مسیر مرجعیت علمی این است که پژوهشگران پسادکتری و دانش‌آموختگان برجسته و برتر دوره دکترا را برای یک دوره یک ساله در اختیار سرآمدان علمی و تیم‌های تحقیقاتی قرار می‌دهند. در این طرح، حقوق یانه آن‌ها برای یک سال به طور کامل توسط بنیاد ملی نخبگان پرداخت می‌شود.

معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان با اشاره به دستاورد‌های این برنامه، گفت: با اجرای ۵ ساله این برنامه تاکنون حدود ۵۸۰ نفر پژوهشگر پسادکتری در اختیار سرآمدان علمی قرار گرفتند که نتیجه و دستاورد‌های آن در مجلات برتر منتشر شده یا در قالب سخنرانی در رویداد‌های بین‌المللی مختلف ارائه شده است. سال ۱۴۰۱ نیز حدود ۱۴۰ پژوهشگر پسادکتری در اختیار ۱۰۰ سرآمد علمی قرار گرفتند.

ابراهیمی با اشاره به برنامه دوم که یک همکاری مشترک میان بنیاد ملی نخبگان با انجمن‌های علمی علوم پایه است، گفت: در دومین برنامه؛ اجرای دوره‌های پسادکترای مشترک با انجمن‌های علمی، ریاضی، فیزیک، زیست‌شناسی، زمین‌شناسی و در آینده نزدیک انجمن شیمی را عملیاتی کرده‌ایم. در این برنامه با همکاری انجمن‌های مذکور؛ فراخوان‌های مشترک برای جذب بهترین فارغ‌التحصیلان دکتری منتشر شده است.

تا نیمه فروردین‌ ۱۴۰۲ برای ثبت‌نام فرصت دارید

وی ادامه داد: این افراد منتخب در یک دوره یک ساله در قالب پسادکتری با نظارت و راهبری اساتید برجسته هر حوزه و در راستای اولویت‌های پژوهشی علوم پایه؛ انجام تحقیقات و پژوهش را به عهده می‌گیرند. بر همین اساس برای هر انجمن امکان انتخاب ۱۰ پسادکتری وجود دارد. فرآیند و نحوه اجرای این کار هم به صورت کامل بر روی سایت بنیاد ملی نخبگان بارگذاری شده و متقاضیان تا نیمه فروردین‌ سال ۱۴۰۲ فرصت دارند برای ثبت نام اقدام کنند.

معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان ابراز امیدواری کرد که این افراد منتخب بتوانند جریان جدید و مثبت دیگری را در حوزه‌های مختلف علوم پایه کشور ایجاد کنند.

ابراهیمی با اشاره به اینکه در این برنامه مشترک پسادکتری، ۵۰ نفر برگزیده می‌شوند، گفت: این افراد در صورت داشتن دستاورد‌ها و خروجی‌های قابل توجه می‌توانند از گرنت‌های ویژه بنیاد ملی نخبگان نیز استفاده کنند.

وی افزود: این برنامه‌ها به زودی در حوزه علوم انسانی نیز به اجرا درخواهد آمد تا با کمک سرآمدان علمی و پژوهشگران برتر این عرصه بتوانیم گام‌های بزرگ و مثبتی در جهت پیشرفت و توسعه علوم انسانی در کشور برداریم.

برنامه سوم بنیاد در حمایت از توسعه علوم پایه و علوم انسانی توسط معاونت مستعدان و آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان برنامه‌ریزی شده است که خوشبختانه اخیرا نیز مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفت. در این برنامه زمینه پذیرش رتبه‌های برتر کنکور سراسری و برگزیدگان المپیاد‌های دانش‌آموزی تا مقطع تحصیلی دکتری در رشته‌های گروه علوم پایه و علوم انسانی در دانشگاه‌های برتر کشور فراهم شده است که جزئیات آن توسط معاونت محترم مستعدان و آینده‌سازان بنیاد اطلاع‌رسانی خواهد شد.

منبع: معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری