مریوان شهری پر از جاذبه‌های خیره‌کننده
معروفیت شهر مریوان تنها به جهانی‌بودن «گیوه» آن نیست، که اگر نام و آوازه‌ای در میان مردمان ایران زمین و جهان دارد به واسطه وجود یکی از بزرگترین و زیباترین دریاچه‌های آب شیرین جهان به نام زریوار است.
برای رسیدن به شهرستان زیبا و پر از جاذبه مریوان باید ۱۲۸ کیلومتر را از مرکز کردستان طی کنید. افتتاح جاده جدید سنندج به مریوان بستری فراهم کرده که ضمن کوتاه‌تر شدن مسیر، بسیاری از روستا‌های بکر و چشم‌نواز را در مسیر رسیدن به این شهر جهانی قرار دهد و با دیدن زیبایی‌های چشم‌نواز زیباترین تابلو‌های طبیعت را در ذهن و روح مسافرین حک کند.
بهترین ایام برای سفر به مریوان، فصل بهار است، بهار که چهره زمستان را کنار می‌کشد و بر دامن طبیعت لبخند می‌زند، آنگاه است که جاذبه‌های دیدنی آن را هیچ قلمی یارای نوشتن نیست و هیچ تصویری قادر به نشان دادن و چه زیبا گفت، «شنیدن کی بود مانند دیدن» ..
اگرچه مسیر دسترسی جدید سنندج به مریوان روستای نگل را که یکی از قدیمی‌ترین قرآن‌های کتابت شده تاریخ اسلام را در دل خود جای داده است حذف کرده، اما خالی از لطف نیست که گردشکران از جاده سنندج ـ سروآباد به مریوان سفر کنند تا بتوانند از این جاذبه تاریخی زیبا هم دیدن کنند.
قرآن نگل چندین بار به وسیله عده‌ای سودجو به سرقت رفته، ولی باز هم به روستا بازگشته است.
مریوان، شهر فرهنگ و هنر، آنجا که پایتخت تئاتر خیابانی است و هر ساله جمع کثیری از هنرمندان کشور و جهان به هنرنمایی می‌پردازند.
در مورد این شهرستان به نام مریوان روایات متعددی گفته می‌شود برخی معتقدند که مرا وی در زبان کردی به معنای جای مرغابی است و این منطقه به دلیل برخورداری از دریاچه باتلاقی زریوارکه زیستگاه متنوعی از انواع مرغابی‌ها است به نام مریوان شهرت یافته است.
برخی دیگر نیز بر این باورند که این مکان روزگاری به دلیل برخورداری از محصولات جنگلی همچون مازوج درختی و کتیرا، محلی برای تجارت افرادی از مرو بوده است که بعد‌ها در این مکان ساکن می‌شوند به همین دلیل با گذشت زمان به مریوان شهرت می‌یابد.
در مقابل، گروه دیگر نیز معتقدند که پس از شکست و انقراض حکومت اموی، مروانیان از بغداد فرار کرده و به این منطقه مهاجرت کردند و از آن پس این مکان را مریوان خواندند.
مصادیق فراوانی از فرهنگ و هنر در مریوان را می‌توان یافت، جدای از هنر‌های نمایشی، هنر صنایع دستی این شهر هم شهره جهانی دارد، پای‌افزار تولیدی دستان سختکوش زنان و مردانش ثبت جهانی شده است و همین مسئله نام این شهر را در لیست شهر‌های جهان قرار داده است.
قدمت بافت گیوه که به زبان زیبای کردی «کلاش» نامیده می‌شود در بین مردمان این شهرستان مرزی به بیش از یک‌هزار سال پیش باز می‌گردد و امروز بافت این پای‌افزار در مریوان منبع درآمد خوبی برای زنان و مردان هنرمند این شهر شده است.
اما معروفیت مریوان تنها به بافت کلاش و جهانی‌شدن این صنعت دستی مردمان آن خلاصه نمی‌شود که اگر نام و آوازه‌ای در میان مردمان ایران زمین و جهان دارد به واسطه وجود یکی از بزرگترین و زیباترین دریاچه‌های آب شیرین جهان به نام «زریوار» است که سال‌های سال است همچون نگین فیروزه‌ای بر انگشتری شهر پر جاذبه مریوان می‌درخشد.
«زریوار» قلب تپنده مریوان
دریاچه زریوار تالابی با جلوه‌های زیبا و دیدنی که می‌تواند ساعت‌ها و حتی روز‌ها عاشقان به طبیعت را به زیبایی‌هایش مشغول سازد.
«زریوار» مریوان یکی از چشمه‌های بی‌همتای آب شیرین جهان با ارتفاع یک هزار و ۲۸۵ متری از سطح دریا و طول ۶ کیلومتر و عرض متوسط سه کیلومتر با مساحت سه هزار و ۲۹۲ هکتار که بیش از ۷۰۰ هکتار آن به نیزار تبدیل شده است، این دریاچه که عوان تالاب زریوار در کنوانسیون جهانی رامسر ثبت شده است، به عنوان پناهگاه حیات وحش شناخته شده و یکی از منابع تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است.
اکوسیستم تالاب «زریوار» مریوان به عنوان یک واحد اکولوژیکی و یک اکوسیستم آبی در کردستان پدیده‌ای بسیار زیبا و نادر است که در یک دره طولی نسبتاً وسیع از دو طرف غرب و شرق با کوه‌های پوشیده از جنگل احاطه شده است.
فاصله دریاچه زریبار تا مرکز استان کردستان ۱۳۵ کیلومتر و از شهر مریوان کمتر از ۳ کیلومتر راه است، این دریاچه در ارتفاع یک‌هزار و ۲۸۵ متری از سطح دریا قرار گرفته و طولش حداکثر ۵ کیلومتر و عرض آن حداکثر ۱.۵ کیلومتر است.
حجم آب زریوار ۳۰ میلیون مترمکعب و عمق متوسط آن ۳ متر است که در برخی نقاط تا هشت متر هم می‌رسد. آب دریاچه شیرین بوده و از جوشش چشمه‌هایی تأمین می‌شود و هیچ رودخانه‌ای به زریوار نمی‌ریزد.
آب دریاچه زریوار اغلب سبز مایل به قهوه‌ای کم‌رنگ است، زریوار در همه فصول زیباست، حتی در روز‌های سرد زمستان، سطح دریاچه کاملا یخ می‌بندد به حدی که می‌توان روی آن راه رفت و موتورسواری کرد به طوری که چشم‌انداز وصف‌ناپذیری به خود می‌گیرد.
همین علت موجب شده است تا دریاچه زریوار در ماه‌های سرد سال نیز بازدیدکنندگان زیادی داشته باشد، اطراف دریاچه را نیزار‌های بلند پوشانده که در برخی جا‌ها صاف و در جا‌هایی نیز تپه‌ای است.
قصه‌های زیادی در مورد پیدایش این دریاچه در بین مردم استان به ویژه حاشیه‌نشیان زریوار وجود دارد که معروف‌ترین آنان دفن‌شدن شهری در زیر این دریاچه است.
دریاچه زریوار بیش از دو میلیون سال است که حیات و آبادانی را به مریوان بخشیده است و امروز برای ماندگاری و نفس کشیدنش نیاز به تخصیص اعتبار دارد تا چه باشد کرم مسئولان.
این اکوسیستم زیبا با مساحتی در حدود ۳ هزار هکتار ترکیبی از آب، نیزار و حیات وحش در میان کوه‌های جنگلی و سر به فلک‌کشیده محصور شده است به نوعی که چشم‌انداز آن را رویایی کرده و جاذب هر رهگذری است.
نیزار‌های دریاچه نیز محل امنی برای زیست گونه‌های جانوری شده است به طوری که در حال حاضر گونه‌های متعددی از ماهیان بومی مانند سیاه‌ماهی خالدار، سیاه‌ماهی معمولی، عروس ماهی، سس ماهی، شاکولی و گامبوزیا در این دریاچه زیست می‌کنند، حتی گونه‌ای مارماهی و گونه‌ای شنگ از جانوران شاخص تالاب محسوب می‌شوند.
دریاچه زریوار به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارزش آن و بر اساس مصوبه هیئت دولت، در فهرست تالاب‌های بین‌المللی (کنوانسیون رامسر) قرار دارد و این تالاب یکی از تالاب‌های با ارزش غرب ایران و از قطب‌های گردشگری کشور محسوب می‌شود.
همچنین تالاب به دلیل مهاجرت فصلی تعدادی از پرندگان به عنوان یک اکوسیستم آبی مهم در چرخه حیات منطقه اهمیت داشته و به مثابه یک نگین زیبا، دارای توان بالقوه‌ای از نظر اکوتوریسم محسوب می‌شود.
کباب ماهی
بوی کباب ماهی در دریاچه و صدای مرغابی‌ها، قایق سواری روی دریاچه و البته مهر و صفایی که مردمان مهربان، خونگرم و عاشق این دیار به پای مهمان می‌ریزند عامل جذابیت مهمانان و گردشگران زیادی شده است.
غار «کونا شم شم»
غار کونا شم شم یکی از غار‌های زیبای استان کردستان است که در میان کوه‌های شمالی شرقی شهرستان مریوان قرار گرفته است. این غار که در نزدیکی روستای تراق تپه و در منطقه سرسبز و با صفایی به نام «کوه چهل چشمه» قرار دارد، حدود ۱۶۵ کیلومتر با شهر سنندج فاصله دارد.
این غار در طول میلیون‌ها سال در دل کوه‌های آهکی این منطقه ایجا شده است. گویا در گذشته‌هایی نه چندان دور، غار کونا شم‌شم سه دهانه و ورودی کوچک و بزرگ داشته است. البته امروزه فقط دو دهانه از آن باقی مانده و دهانه سوم در اثر ریزش سنگ‌های کوه پر شده است. این غار از غار‌های نسبتا کوچک است که کمتر از ۵۰۰ متر وسعت دارد.
غار کونا شم‌شم یک تالار اصلی به طول ۱۷۸ متر دارد که از آن دهلیز‌های مختلفی پراکنده شده‌اند. برای ورود به غار باید از دهانه اصلی آن عبور کنید. این ورودی حدود ۲ متر ارتفاع و ۱ متر و ۳۰ سانتی‌متر عرض دارد. دهانه دوم هم که ۸ متر با زمین فاصله دارد، در سمت راست ورودی اصلی قرار گرفته است. این دهانه نیز ۲ متر ۵۰ سانتی‌متر ارتفاع دارد. دمای هوای درون غار همواره ثابت و نسبتا سرد است. درون غار که حرکت کنید، در گوشه و کنار آن می‌توانید بقایای اسکلت حیواناتی را مشاهده کنید که شاید هزاران سال قبل انسان‌های اولیه آنها را خورده‌اند.
کونا شم‌شم، زیستگاه انسان‌های غارنشین
کوه‌های زاگرس به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی و زیست محیطی که دارند، از گذشته‌هایی بسیار دور به عنوان زیستگاه انسان‌های اولیه مورد توجه بوده‌اند. حفاری‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی که در غار‌های زاگرس به خصوص در استان کردستان صورت گرفته است، این مطلب را اثبات می‌کنند. غار کونا شم‌شم هم یکی از این غارهاست که دو تن از باستان‌شناسان کشورمان به نام‌های علی آذرشب و دکتر امیر ساعدموچشی بر روی آن مطالعاتی انجام داده‌اند. طی کاوش‌های باستان‌شناسی این دو نفر، آثاری از انسان‌های غارنشین در این غار یافت شدند و تاریخی بودن آن را سندیت بخشیدند.
سکونتگاه قدیمی خفاش‌ها
غار‌های بسیاری در کشور وجود دارند که محل زندگی خفاش‌ها هستند. به عنوان مثال، غار رودافشان در نزدیکی‌های تهران از جمله غار‌های معروف کشور است که می‌توان خفاش را در آن مشاهده کرد. غار کونا شم‌شم هم یکی از این غارهاست.
جالب است بدانید که کونا در زبان کردی به معنی غار است و شم‌شم به معنی خفاش؛ بنابراین کونا شم‌شم به معنی غاریست که خفاش‌ها در آن زندگی می‌کنند.
در هر صورت اگر علاقه‌مندید که این موجودات شگفت‌انگیز را از نزدیک تماشا کنید، می‌توانید به غار کونا شم‌شم در مریوان سری بزنید.
به دلیل وفور خفاش‌هایی که بر روی سقف این غار زندگی می‌کنند، بیشتر نقاط این غار بوی بدی دارد. این خفاش‌ها فضولات خود را از روی سقف بر روی زمین می‌ریزند..
دشت بیلو
در ۱۵ کیلومتری از شهرستان مریوان، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری طبیعی قرار گرفته است که از آن به نام «دشت بیلو» یاد می‌شود. دشتی با بهره‌مندی از پوشش گیاهی مطلوب، چشمه‌های متعدد و وجود جنگل‌های پیرامون، به یکی از مکان‌های محبوب و مناسب برای گردش و مسافرت در این شهرستان تبدیل شده است.
طبیعت زیبا، نشاط و خرمی دشت و چشم‌انداز‌های خیره کننده در این نقطه از مریوان، در ایام مختلف سال مخصوصا در روز‌های نوروز و تعطیلات آخر هفته، میزبان جمع زیادی از مردم محلی و روستاییان است.
پل تاریخی گاران
پل تاریخی گاران یکی از بنا‌های تاریخی استان کردستان است و در نزدیکی شهر مریوان قرار دارد. این پل روی رودخانه‌ای به همین نام بنا شده و یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهرستان مریوان و همچنین استان کردستان به حساب می‌آید.
این پل دارای ۲ دهنه ۶ ضلعی در میان رودخانه و دو پایه متصل به ارتفاع طرفین رودخانه است و سه دهنه دارد که طول آن ۴۲، عرض ۹ و نیم و ارتفاع آن ۶ متر است. در ساخت پل تاریخی گاران از ملات، سنگ، ساروج، آجر و سنگ‌های تراشیده استفاده شده است.
یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری طبیعی مریوان، در ۱۵ کیلومتری این شهر قرار داد دشتی زیبا و فراخ به نام «بیلو» دشتی با پوشش گیاهی مطلوب، چشمه‌های متعدد و جنگل‌هایی که نمونه آن را در کمتر جایی از ایران می‌توان پیدا کرد، مکانی زیبا، محبوب و مناسب برای گردش و مسافرت...
همه این زیبایی‌ها دست به دست هم داده تا بر خود واجب بدانیم و بگوئیم اگر در فکر و ذهنتان به سفری به یاد ماندنی به قطعه بهشتی از این سرزمین اهورایی‌مان می‌اندیشید، «مریوان کردستان» بهترین گزینه می‌تواند باشد.
آبشار گویله
آبشار گویله یکی از جاذبه‌های دیدنی مریوان است که در مسیر جاده مریوان- سقز واقع شده است. این آبشار زیبا در فصل بهار از مکان‌های دیدنی و زیبای منطقه محسوب می‌شود.
قلعه ایمام
قلعه تاریخی مریوان یکی از جاذبه‌های تاریخی شهر مریوان در ۳ کیلومتری جنوب شرقی آن است. این قلعه، در واقع بنایی کهن متعلق به اواسط قرن دهم هجری قمری است و به نظر می‌رسد که در دوران حکومت «سرخاب بیگ اردلان» بر فراز کوهی احداث شده است.
سازه عظیمی است که از قرن دهم هجری قمری در نزدیکی مریوان قرار گرفته است. هر چند که قلعه مریوان در طول ۸ سال جنگ تحمیلی آسیب‌های فراوانی از موشک‌های عراقی‌ها دید، اما هنوز هم در داخل بدنه آجری آن می‌توان آثاری از پله‌ها و آب انبار آن را تماشا کرد. لازم به ذکر است که همزمان با تماشای قلعه مریوان، شما می‌توانید به بازدید از مسجد سرخ نیز بپردازید. مطمئنا برای علاقمندان به تاریخ، این منطقه حرف‌های بسیار زیادی برای گفتن دارد.
ساحل غربی دریاچه
وجود روستا‌های قدیمی با ساکنین بومی ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی و زبانی و آئینی آنها، قابلیت شکل گیری محور بسیار فعال از شمال (روستای برده رشه) تا جنوب (روستای نی) را دارد، بسیاری از خدمات مورد نیاز گردشگران و به ویژه طرح کاشانه در روستا‌های هفتگانه غرب دریاچه تقویت محور ارتباطی موجود در راستای توسعه فعالیت‌های تفریحی نظیر پیاده‌روی، پیک نیک، دوچرخه‌سواری، دیدار از روستاها، پاکسازی محیط روستاها از فضولات حیوانی و زباله‌ها و جمع‌آوری سیستماتیک فاضلاب‌های روستایی، احیاء معماری بومی و کلاً جذب گردشگران به محیط‌های روستائی و جلب مشارکت روستائیان در روند توسعه گردشگری منطقه در طرح پیش‌بینی شده است.
بازارچه باشماق
بازارچه مرزی باشماق در مسیر و فاصله ۱۶ کیلومتری دریاچه واقع شده که تعداد زیادی تجار، بازرگان خارجی و داخلی و افراد پیله‌ور محلی و شرکت‌های حمل و نقل ترانزیتی کالا در آن فعالیت دارند.
این محور در حال حاضر به دلیل ایجاد ارتباط بین شهر مریوان با بازارچه دارای عملکرد ترانزیت کالا بوده و به جز استفاده روستائیان ساکن اطراف دریاچه به عنوان جاده دسترس مسافرین خارجی به مقصد کشور عراق، تجار، بازرگانان و گردشگران و نیز برای دیدن بازارچه مرزی و یادمان خانم‌شیخان از آن استفاده می‌نمایند.
ناوطاق مریوان
ناوطاق گاران در ۴۰ کیلومتری شهر مریوان و مابین بخش‌های سرشیو و مرکزی قرار دارد. این دشت در فصل بهار به واسطه سرسبزی و طبیعت زیبا و چشمه‌های آب، پذیرای گردشگران زیادی می‌باشد.
در اطراف این دشت کوه‌های بلندی سر به فلک کشیده‌اند و زیبایی خاصی به این منطقه داده در این محل علاوه بر گونه‌های مختلف، گیاهان خوراکی زیادی مانند ریواس، پیچک، کنگر، قارچ خوراکی وجود دارد که در فصل بهار روزانه تعداد قابل ملاحظه‌ای از اهالی روستا‌های اطراف آنها را جمع‌آوری و در شهر به مشتریان عرضه می‌نمایند.
منبع : فارس
