رمضان، یکی از ماه‌های بزرگ و پراهمیت در میان کشور‌های اسلامی و بالاخص کشور‌های عربی است. کشور‌های عربی هر کدام در رمضان فرهنگ، آداب، غذا و تزئین منحصر به خودشان را دارند. فلسطین از این قاعده مستثنا نیست، بلکه ویژه‌تر هم هست. به قول فلسطینی‌ها «رمضان فی القدس غیر»، رمضان در قدس چیز دیگری است!

اعلام رمضان و رفتن به پیشواز سحر‌های آن

مردم فلسطین در ماه مبارک رمضان آداب و رسوم خود را دارند؛ زمانی که هلال روز اول ماه مبارک رمضان را مشاهده کردند، از مناره‌های مساجد صدای الله اکبر همه سرزمین فلسطین را پر می‌کند، همه خیابان‌ها را آذین بندی می‌کنند و شادی و سرور دل‌های اهالی این دیار را می‌توانی در چشمان آن‌ها بیابی. یکی از سنت‌های تاریخی فلسطینی‌ها در رمضان، استقبال ویژه از این ماه مبارک است. در قدیم این استقبال با شلیک توپ همراه بوده است. امروزه با کوبیدن بر طبق و جشن و چراغانی شهر‌ها مردم به استقبال ماه خدا می‌روند.

از زیباترین آداب و رسوم مردم فلسطین در ماه مبارک رمضان این است که بزرگ خانواده، فرزندان و خانواده‌هایشان را در روز اول ماه مبارک رمضان بر سر سفره سحری دعوت می‌کند و به دیدار اقوام خود می‌رود و به آن‌ها هدیه می‌دهد.

هنوز صدای طبل و سروده‌های سحرگاهان که مردم را برای زنده داری در سحر و صرف سحری از خواب بیدار می‌کند شنیده می‌شود که ندا می‌دهد «بیدار شوید وقت سحر آمده است». شستشو و تزئین مسجدالاقصی و بازار‌های ورودی به مسجدالاقصی یکی دیگر از آداب همیشگی فلسطینی‌هاست.

هم چنین در شروع رمضان شعار و شعر‌هایی را به سوی مسجدالاقصی هم خوانی می‌کنند از جمله: «صمنا والصوم مبارک»، وأتبعو‌ها بأنشودتی «روّح فؤادک قد أتی رمضان»، و «قمر سیدنا النبی»

تزئین زیبای فانوس و ماه

فلسطینی‌ها با تزئین و چراغانی‌های ویژه شهر‌ها و مساجد، به استقبال رمضان می‌روند. یکی از تزئینی‌های ویژه فلسطینی‌ها چراغ فانوس است که زیبایی ویژه‌ای به رمضان می‌بخشد.

فانوس رمضان برای نخستین بار در زمان «معزالدین الله فاطمی»، چهارمین خلیفه فاطمی رایج شد و آن زمانی بود که معزالدین در پنجمین روز ماه رمضان سال ۳۵۸ هجری قمری شبانه وارد قاهره شد و مردم با شمع‌هایی در حفاظ‌های چوبی به استقبال او رفتند.

خلیفه فاطمی هم از دیدن چنین فانوس‌هایی شگفت زده شده و به بزرگان شهر دستور داد که در مساجد فانوس‌هایی که داخل آن‌ها شمع‌های روشن قرار دارد، آویزان کنند از آن زمان روشن‌کردن فانوس در ماه رمضان به رسم و عادتی معمول و نماد اشتیاق رسیدن ماه خدا در مصر و سپس کشور‌های عربی به ویژه در دمشق، حلب، قدس و غزه تبدیل شد.

صنعت ساخت فانوس‌های رمضانی در نوار غزه نیز رونق دارد و در آستانه ماه مبارک شهروندانی که شغل اصلی آن‌ها سبک است یا در سایه محاصره غزه به کار دیگری مشغول نیستند، از ماه‌ها قبل از آغاز ماه مبارک رمضان با خرید مواد اولیه ساخت فانوس‌های رمضانی در خانه‌های خود به این حرفه مشغول می‌شوند و البته به شغل خانوادگی برخی هم تبدیل شده است.

‌نان و شیرینی، غذای جدانشدنی از رمضان فلسطینی‌ها

بوی نان گرم و مطبوع و شیرینی‌های خاص مخصوص فلسطینیان در دست روزه داران در آستانه وقت افطار با هیچ کجای دیگر قابل مقایسه نیست. از خوراکی‌های مشهور فلسطینیان در این ماه «المقلوبه، الفریکه، المنسف» و انواع نوشیدنی‌هایی همچون آب انار، آب انگور و آب پرتقال است که سفره‌های افطار روزه داران فلسطینی را برکت داده است. مصرف بالای ترشیجات، سالاد و ادویه همواره پای ثابت سحری و افطاری فلسطینی هاست.

نماز تراویح و افطار در مسجدالاقصی

برپایی نماز‌های تراویح و برپایی سفره‌های افطار در صحن‌های مسجدالاقصی از ویژگی‌های بارز ماه رمضان در شهر قدس است. یکی از آداب و سنت‌های فراگیر در ماه رمضان فلسطینی‌ها، عیادت و افطار‌های دست جمعی است؛ عیادت‌هایی که گاهی رنگ و بوی شهادت هم می‌گیرد. در رمضان فلسطینی‌ها به خانه‌های مادران شهدا می‌روند تا نقش آنان فراموش نشود. دیداری که با این اصطلاح همراه است: «ما همه فرزندان تو هستیم‌ای مادر شهید».

مقلوبه یکی از افطاری‌های مشهور و پر سرو صدای فلسطینی‌ها در مسجدالاقصی است. مقلوبه یک نوع ته‌چین است که در تمام کشور‌های عربی، اما به روش مختلف با مواد مرغ، گوشت یا سبزیجات درست می‌شود. نکته جالب در پخت و استفاده از این غذا این است که وقتی غذا پخته می‌شود، برای استفاده از آن غذا را از داخل قابلمه به روی یک سینی یا بشقاب بزرگ برمی‌گردانند. حالا همین اتفاق، یعنی برگرداندن غذا روی ظرفی دیگر، باعث شده این غذا در فلسطین اشغالی تبدیل به نماد پیروزی قدس و واژگون شدن سلطه دشمنان قدس شود.

برگرداندن قابلمه‌ها (به عنوان بخشی از فرآیند طبخ این غذا) برای این رژیم غاصب پیامی مهم دارد و به آن‌ها یادآوری می‌کند که مثل قابلمه مقلوبه محکوم به واژگونی هستند! پخت این غذا در سال‌های اخیر بیشتر شده و زنان فلسطینی هرسال آن را با جدیت بیشتر انجام می‌دهند. حالا غذایی که پیش از این تنها یک غذای معمولی بود، به یکی از راه‌های مبارزه با اشغالگری اسرائیل تبدیل شده است.

دسامبر ٢٠١٧ بود که ترامپ اعلام کرد قدس را به عنوان مرکز رژیم صهیونیستی به رسمیت می‌شناسد. همان روز مرابطات، یعنی زنانی که خودشان را خادم قدس و آرمان‌های فلسطین می‌دانند، با قابلمه‌های مقلوبه به محوطه مسجدالاقصی آمدند و با برگرداندن غذا پاسخ ترامپ را دادند. حالا صهیونیست‌ها هم روی برگرداندن قابلمه مقلوبه حساسیت نشان می‌دهند و به خوبی پیام و فلسفه این کار را درک کرده‌اند. مقلوبه تنها مزه غذا نمی‌دهد، بلکه بیشتر از غذا مزه مبارزه و دفاع از وطن را به دهان دیگران می‌چشاند.

ماه رمضان در فلسطین طعم خاصی دارد که شاید در بسیاری از نقاط زمین بی نظیر باشد، مردم با وجود سختی‌ها، رنج‌ها، زخم‌ها و دردها، ارتباط و محبت و رحمت خود را بیشتر می‌کنند و دست‌های مهربان برای پاک کردن اشک‌ها دراز می‌شود. دیدار با ایتام و رسیدگی به خانواده شهدا و اسیران جزو شاخص‌های رمضانی فلسطینی هاست. عیادت از بیماران در بیمارستان‌ها و تقدیم هدایا به آن‌ها و افزایش پیوند‌های خویشاوندی، گسترش ضیافت‌ها و افطار‌های دسته جمعی در مساجد از دیگر مهم‌ترین ویژگی‌های رمضان‌های فلسطینی است.

رمضان در فلسطین در ۳ سال اخیر، رنگ و بوی مقاومتی بیشتری گرفته است. اتفاقات سیف القدس و اعتکاف‌ها در مسجدالاقصی برای جلوگیری از تجاوز گروه‌های تندروی صهیونیستی به مسجد الاقصی رنگ و بوی رمضان در فلسطین را متفاوت‌تر کرده است.

منبع: مهر