پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دولت موقت به فرمان امام خمینی(ره) با ریاست مهندس مهدی بازرگان تشکیل شد.

امام(ره) که رژیم پهلوی را نامشروع و ساخته و پرداخته بیگانگان می‌دانستند دستور به برگزاری رفراندومی برای اخذ نظر مردم در خصوص برپایی نظام جمهوری اسلامی دادند تا با این شیوه علاوه بر تحقق مردمسالاری دینی، مردم را متوجه اهمیت حضور و نقش خود در تشکیل حکومت اسلامی کنند.

به همین سبب سید صادق طباطبایی به عنوان معاون وزیر کشور مجری برگزاری همه‌ پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران شد.

این همه پرسی تنها ۴۷ روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در روز‌های دهم و یازدهم فروردین ۱۳۵۸ برگزار شد و در روز دوازدهم فروردین نتیجه آن اعلام شد که نتیجه آن به این شرح بود: ۲۰۰۵۴۸۳۴ رای موافق و ۳۶۷۶۰۴ رای مخالف از مجموع ۲۰۴۲۲۴۳۸ رای ماخوذه.

بر این اساس ۹۸/۲ درصد به جمهوری اسلامی رای دادند و به همین دلیل دوازدهم فروردین، به نام روز جمهوری اسلامی ایران نامگذاری شد.

جالب اینکه کمترین میزان رای «آری» در استان‌های سراسر کشور با ۹۷/۹۴٪ متعلق به تهران بود و میزان آرای «آری» خارج از کشور هم ۹۰/۴۷٪  بود.

امام خمینی(ره) پس از اعلام نتایج رفراندوم در پیامی مکتوب به ملت ایران، ضمن اشاره به ویژگی‌های آرمانی نظام جمهوری اسلامی از حضور گسترده مردم در رفراندوم تشکر کردند و روز جمهوری اسلامی ایران را اعلام و به مردم تبریک گفتند.

ایشان در این پیام فرمودند: من در این روز مبارک، روز امامت امت و روز فتح و ظفر ملت، جمهورى اسلامى ایران را اعلام مى‏‌کنم. صبح‌گاه ۱۲ فروردین که روز نخستین حکومت الله است از بزرگترین اعیاد مذهبى و ملى ماست. ملت ما باید این روز را عید بگیرند و زنده نگه دارند.

برگزاری همه پرسی مشکلات خاص خود را داشت و هرچه زمان تدارک مراحل مقدماتی رفراندوم نزدیکتر می‌شد، درگیری‌ها ابعاد فزاینده‌تری به خود می‌گرفت. در بیستم اسفند ۱۳۵۷، دستور انجام همه‌ پرسی تعیین نوع نظام از جانب رئیس دولت موقت صادر شد.

قرار بود ملت ایران در همه‌ پرسی به این سوال که «آیا نوع حکومت آینده، جمهوری اسلامی باشد یا خیر؟» پاسخ آری یا نه دهند. همین شکل همه‌ پرسی نیز سبب اختلاف‌نظر گروه‌های سیاسی واقع شد و سید صادق طباطبایی سخنگوی دولت موقت اعلام کرد: در تمام دنیا رفراندوم فقط به صورت آری یا نه انجام می‌شود و اگر تعداد کسانی که رای منفی داده‌اند بیشتر از رای‌دهندگان مثبت باشد، آن وقت سوال عوض می‌شود و مجدداً درباره سوال جدید رای‌گیری خواهد شد.

در این بین گروه‌های سیاسی هم بودند که مخالف برگزاری رفراندوم بودند، اما حرکت انقلابی مردم چنان عظیم بود که نمی‌توانستند در برابر اراده آن‌ها قد علم کنند.

مهندس بازرگان در ۲۰ اسفند ۱۳۵۷ دستور انجام رفراندوم را با هدف تعیین شکل نظام آینده که در جلسه مورخه یک اسفند شورای انقلاب به تصویب رسیده بود، به وزیر کشور صادر کرد.

در متن دستور بازرگان خطاب به حاج سید جوادی آمده است: بر اساس فرمان رهبر انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی مبنی بر انجام رفراندوم و استفسار از آحاد ملت رزمنده در تعیین شکل حکومت ایران مقرر فرمایید طبق طرح برنامه رفراندوم نسبت به انجام آن در تاریخ دهم فروردین ماه ۱۳۵۸ اقدام شود. شکل رفراندوم که در تاریخ ۳۰ بهمن به تصویب هیئت وزیران رسیده است، مبنی بر یک سوال با دو امکان جواب آری یا نه است. سوال به این ترتیب است که آیا با تغییر رژیم سابق به جمهوری اسلامی که قانون اساسی آن از تصویب ملت خواهد گذشت موافقید یا نه.

ساعت ۱۰ صبح امام خمینی(ره) با حضور در محل اخذ رأی در مسجد چهار مردان قم و در میان انبوه مردم پای صندوق رفتند و به جمهوری اسلامی رأی آری دادند.

بازرگان که معتقد بود در یک دیدگاه خوشبینانه حدود هفتاد و پنج الی هشتاد درصد مردم به جمهوری اسلامی رای می‌دهند در پاسخ به کسانی که مدعی بودند در این همه پرسی تقلب‌هایی صورت گرفته است، گفت: این انتخابات صد در صد آزاد و داوطلبانه صورت گرفت و دولت موقت و شخصیت‌ها و جمعیت‌های موثر کسی را تهدید نکردند، امام هم نه تکلیف شرعی وضع کردند و نه فتوایی دادند، بلکه مردم با پای خودشان به حوزه‌ها رفتند و به دست خودشان رای مثبت به صندوق‌ها ریختند.

هم اکنون ۴۴ سال از برگزاری همه پرسی می‌گذرد. این همه پرسی نه تنها از تمام انتخاباتی که در کشور برگزار شده پرمشارکت‌تر بوده بلکه در بین همه پرسی‌هایی که در کشور‌های مختلف دنیا برگزار شده بیشترین میزان مشارکت را داشته است.