ایلان ماسک، مدیر اجرایی اسپیس‌ایکس، می‌خواهد تا سال ۲۰۵۰ یک شهر میلیون‌ها نفری در مریخ تأسیس کند.  این کار، در سطحِ نجومی بلندپروازانه است، زیرا انسان تاکنون پایش به سطح مریخ هم نرسیده است. 

آیا امکان‌پذیر است؟ چقدر طول می‌کشد تا انسان‌ها سیاره دیگری را به‌طور کامل به کنترل خود درآورند و در آن ساکن شوند؟ و آیا اصلاً امکان دارد که انسان‌ها در جهانی خارج از منظومه شمسی مستعمره داشته باشند؟

پاسخ به این پرسش تا حد‌زیادی بستگی به سیاره‌ای دارد که از آن صحبت می‌کنید. در موردِ مریخ، صحبت از یک چارچوب زمانیِ ۱۰ ساله لزوماً غیرواقع‌بینانه نیست. سَرکان سیدام، مدیر مرکزِ تحقیقاتی مهندسی فضا و استاد دانشگاه نیوساوث ولز در سیدنی، می‌گوید که سکونت انسان در مریخ در چنددهه امکان‌پذیر است.

سیدام مهندس معدن با تخصصِ تحقیق درباره آینده حفاری معدن است. به گفته سیدام، نخستین گام بزرگ برای تأسیس یک سکونت‌گاهِ موفق در مریخ آب است و این آب را می‌توان از یخ یا مواد معدنیِ هیدراته استخراج کرد. او فکر می‌کند که آب کشاورزی و توانایی پرورش غذا روی مریخ را درست مثلِ فیلم «مریخی‌ها» که در سال ۲۰۱۵ ساخته شد، محقق می‌کند و هیدروژن حاصل از یخ و مواد معدنی می‌تواند به مثابه منابع انرژی برای پیشرانِ موشک استفاده شود.

اما اجماع علمی درباره سکونتِ انسان تا سال ۲۰۵۰ بروی مریخ وجود ندارد و سایر دانشمندان نسبت به این اتفاق آن‌قدر‌ها خوش‌بین نیستند.

لوئیز فریدمن، مهندس فضانوردی و یکی از مؤسسانِ انجمنِ غیرانتفاعی سیاره‌ای،گفت که سکونت در مریخ در آینده متصور امکان‌پذیر نیست و ریچل سیدلر، دانشمندِ علوم اعصاب در دانشگاه فلوریدا که با فضانوردانِ ناسا کار کرده است نیز گفته بود که مردم دوست دارند درباره سکونت در مریخ خوش‌بین باشند، اما به‌نظر «قدری خوش‌خیالی» است.

اما احتمالاً بشر پایش به مریخ خواهد رسید. چین برنامه‌ریزی کرده تا سال ۲۰۳۳ خدمه انسانی به مریخ بفرستد و ناسا امیدوار است که فضانوردانش تا اواخر سال ۲۰۳۰ یا اوایل سال ۲۰۴۰ به مریخ برسند. وقتی پای انسان به مریخ برسد، قدم بعد برنامه‌ریزی برای ساختِ سکونت‌گاه است.

ساختِ سکونت‌گاه در مریخ تا حدی خودکفایی می‌خواهد، اما لزوماً معنایش این نیست که بشر کاملاً از زمین مستقل خواهد شد. سیدام مریخ را با یک جزیره دورافتاد مقایسه می‌کند که نیاز دارید گاهی چیز‌هایی را به آن منتقل کنید.

سیدام گفت: اغلب تجهیزات و ابزار از زمین ارسال خواهد شد. فکر نمی‌کنم بتوانید یک کامیون روی سطحِ مریخ بسازید.

مریخ نیاز دارد برای یک سکونتِ طولانی‌مدت چیزی تولید کند تا زندگی در آن به لحاظِ اقتصادی مقرون به‌صرفه باشد. گردشگری فضایی یکی از گزینه‌هاست، اما سیدام به استخراج معدنی فضایی به عنوان کلیدی برای موفقیتِ سکونت در مریخ اشاره می‌کند. برای مثال، حفاری فضایی معادن روی سیارک‌های مجاور برای استخراج مواد معدنیِ ارزشمندی مثل پلاتینیوم به منظور ایجاد یک اقتصاد فضایی جدید و تشویقِ سرمایه‌گذاری‌ها و استخراج و بهره‌برداریِ بیش‌تر، پیشنهادی است که او می‌دهد.

چرا مریخ مهمان نواز نیست؟

اگرچه مریخ واقع‌بینانه‌ترین گزینه ما برای سکونت خارج از جو زمین است، اما این همسایه سرخ بهترین گزینه بشر برای سکونت نیست. در حدود ۹۵ درصد از اتمسفر مریخ را گاز دی‌اکسید کربن تشکیل می‌دهد؛ هوای آن خیلی سرد است و دمای میانگین آن در حدود ۶۰ درجه سلسیوس زیر صفر است. در حدود ۸.۵ ماه طول می‌کشد تا یک سفینه از زمین به مریخ برسد و این سیاره مدام با تشعشاتِ سمی بمباران می‌شود.

خانه‌های مهمان‌نواز بهتری در منظومه شمسی با عنوان سیاره‌های فراخورشیدی وجود دارند. مشکل سیاره‌های فراخورشیدی آن است که خیلی خیلی از ما دور هستند. ما حتی یک سفینه هم به یک سیاره فراخورشیدی نفرستاده‌ایم و تنها کاوشگرانی که از منظومه شمسی خارج شده‌اند، ووییجر ۱ و ۲ بودند که به‌ترتیب ۳۵ و ۴۱ سال قبل سفر بین‌ستاره‌ای رفته‌اند. سیاره‌های فراخورشیدی خیلی دورتر هستند.

فدریک ماریان، اخترفیزیک‌دان سیاه‌چاله‌ها در رصدخانه نجومی استراسبورگ در دانشگاه استراسبورگ فرانسه، گفت: با تکنولوژی‌های کنونی ما، ده‌ها هزار سال طول می‌کشد تا به نزدیک‌ترین سیاره فراخورشیدی برسیم.

این زمانِ طولانی سفر سکونت در سیاره‌های خورشیدی را ناممکن جلوه می‌دهد. اما ماریان، که یک شبیه‌ساز کامپیوتری برای سفر بین‌ستاره‌ای را اداره می‌کند، انتظار دارد که با افزایشِ سرعتِ سفینه‌های فضایی به یکی از آن‌ها صعود کند.

سفری که ۵۰۰ سال طول می‌کشد

ماریان گفت: ما می‌دانیم که هر صدسال، هر قرن، سرعت وسایل پیشران به توان ۱۰ افزایش پیدا می‌کند. به بیان دیگر، همین‌طور که انسان‌ها با گذشتِ هر قرن یاد می‌گیرند چگونه سریع‌تر و سریع‌تر در فضا سفر کنند، سرعتِ سفر به سیاره‌های فراخورشیدی نیز از ده‌ها هزار سال به هزاران و صد‌ها سال کاهش پیدا می‌کند.

ماریان طبق یک سناریو پیش‌بینی می‌کند که رسیدن انسان به سیاره‌ای که برای سکونت مهمان‌نوازانه باشد، ۵۰۰ سال طول می‌کشد. سفری که قرار است ۵۰۰ سال طول بکشد به نسل‌های چندگانه انسان نیاز دارد که بسیاری از آن‌ها هرگز در نهایت ساکن سیاره فراخورشیدی نخواهند شد.

شبیه‌سازیِ ماریان پیشنهاد می‌دهد که در حدود ۵۰۰ انسان برای شروع جمعیت در یک سفینه چندنسلی که قرار است یک کلونی را در سیاره فراخورشیدی شکل بدهد، کافی است. این که انسان‌ها چطور باقی عمرشان را در یک سفینه فضایی سر خواهند کرد و چطور بچه‌های آن‌ها از عهده به‌دنیا آمدن و زیستن در یک سفرِ فضاییِ بین‌ستاره‌ای برخواهند آمد، پرسش‌هایی اخلاقی و غیرقطعی را برمی‌انگیزد؛ و با تغییرات اقلیمی و سایر چالش‌های زمینی که پیش از آغاز یک سفرِ بین‌ستاره‌ای می‌توانند انسان‌ها را منقرض کنند، تضمینی وجود ندارد که یک کلونی فراخورشیدی شکل پیدا کند.