نماز تهجّد به نمازی اطلاق میشود که در قسمت واپسین شب (سحر) خوانده می‌شود. معنی کلمه تهجّد درحقیقت، شب زنده داری برای عبادت می‌باشد. نماز تهجد، حتماً باید در شب خوانده شود. نماز تهجد دارای نام‌های متعددی میباشد که از آن‌ها می‌توان به صلاة اللیل/ نماز شب، قیام اللیل/ شب بیداری، صلاة التطوع باللیل/ نماز نفل شبانه، صلاة السحر/ نماز سحر، نماز پاکان، نماز کرّوبیان و نماز انبیا و ... اشاره کرد.

اهمیت نماز تهجد

نماز تهجد از اهمیت بیشتری نسبت به نماز‌های نفل دیگر برخوردارست؛ بدین دلیل که همانند نماز تهجد نوافل دیگری نداریم که به مدت یک سال بر همه فرض شده باشد، یا بر شخص پیامبر فرض شده باشد، یا فرضیتش در نزد بعضی از ائمه هنوز هم باقی باشد. البته نماز تهجد، صرفا بدین دلیل، اهمیت ندارد بلکه رسول اکرم صلّی الله علیه وسلّم، تأکید بسیاری بر نماز تهجد نسبت به دیگر نوافل داشت و برای آن فضائل ویژه‌ای را بیان کرد.

بر طبق روایتی، شخصی از پرسید که بهترین عمل چیست، آن حضرت فرمود:قیام طولانی در حضور پروردگار در نماز به عنوان بهترین عمل محسوب میشود (یعنی تلاوت کردن طولانی در حال قیام) و همین طور نماز تهجد از بهترین نماز‌هایی به شمار میرود که باید بعداز فرایض، ادا شود.

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وسلّم در روایتی دیگر فرمود: «علیکم بقیام اللیل فانه من دأب الصالحین قبلکم»؛ نماز شب را بر خود لازم بگیرید که شیوه‌ی نیکانِ قبل از شماست. (ترمذی) هیچ پرده‌ای در وقت ادای نماز تهجد، بین نماز گزار و خداوند نیست و هر دعایی خوانده شده در این نماز، بیشتر به استجابت میرسد و همچنین برطبق گفته‌ی علماء، افراد علاقه‌مند برای رسیدن به درجه اولیاء و کرامت باید نماز تهجد را بطور مداوم بخوانند.

بهترین زمان خواندن نماز شب یا تهجد

نماز تهجد از بارز‌ترین مصادیق تهجد و شب زنده داری، محسوب میشود که به آن نماز شب می‌گویند. بهترین زمان برای خواندن نماز تهجد، آخر شب می‌باشد؛ بدین دلیل که خداوند می‌فرماید:پرهیزگاران باید به استغفار در سحرگاهان بپردازند و همچنین امام صادق علیه السلام در حدیثی فرمود: «کانوا یستغفرون اللّه فی الوتر و سبعین مرة فی السحر»؛ نیکوکارانِ بهشتی در نماز وتر به هنگام سحر هفتاد مرتبه از خدا طلب آمرزش می‌کردند.

منبع قرآنی نماز تهجد

۱۱۲ مرتبه در ۴۵ سوره از قرآن کریم، به شرح اوامری درباره نماز پرداخته است و نیز درباره نماز شب و دعوت بندگان برای اداء آن در ۱۷ اشاره شده است که بیانگر اهمیت فراوان خلوت شبانه با معبود است. یکی از عبادات مهم دین اسلام، نماز تهجد میباشد که به آن نماز شب می‌گویند. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) برطبق آیه شریفه ۷۹ سوره اسراء یعنی:”و مِنَ الَّیلِ فَتَهَجَّد بِهِ نافِلَةً لَکَ…” از جانب خداوند، موظف است که این نماز را بخواند، ولی نماز تهجد برای سایر مسلمانان، یک نماز مستحبی می‌باشد.

احادیث و روایاتی در مورد نماز شب

 مردی نزد امیرمؤمنان (ع) رفت و از از او سؤال کرد:" من، توفیق ندارم که شب زنده دار باشم! " امام فرمود: «گناهانت باعث شده که تو به چنین توفیقی دست نیابی.

 فرموده‌ی امام صادق (ع) درخصوص نماز تهجد اینست که:نماز شب دارای برکاتی میباشد که باعث میشود چهره‌ی فرد را زیبا، اخلاق را نیکو، بو را خوش، روزی را فراوان و قرض را ادا‏ کند. این نماز، موجب غم ‏زدایی میشود و دیده را جلا می ‏دهد. براساس چنین روایتی شب ‏زنده‏ داری در جسم وجان، اخلاق و رفتار، حتی مقام معیشتی افراد از تأثیر مستقیم و عمیقی برخوردارست.

 پیامبر خدا حضرت محمد (ص) فرمود:

کسی در روز آبرومند میشود که نماز تهجد بخواند.

زمان خواندن نماز شب، نماز تهجد، اهمیت نماز تهجدنماز شب، قیام اللیل و ... از دیگر نام‌های نماز تهجد میباشد
* امام صادق (ع) در حدیثی می‌فرماید:

نماز شب به عنوان شرف مؤمن محسوب میشود و در آزار و اذیت نکردن مردم، اثر دارد. طبق فرموده‌ی امام صادق، نماز شب بحدی پاداش دارد که خداوند می‌فرماید: «هیچ کس از پاداش نماز تهجد با خبر نیست» همانگونه که در آیه ۱۷ سوره سجده می‌خوانیم:مردان خدا از بستر گرم فاصله می‌گیرند تا نیایش سحرگاهان و نماز شب را به جا آورند، این نماز به غیر از بهشت و حوریان و ... پاداش دیگری دارد که خداوند به منظور روشنی دیدگان برایش ذخیره کرده است.

 از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود:

از عنایات مخصوص خداوند می‌توان به باز کردن روزه روزه دار، نماز و نیایش شبانگاهی و دیدار برادران اشاره کرد. امام صادق مجددا فرمودند:نماز شب، موجب از بین بردن گناهان روز میشود.

رکعت‌های نماز شب

نماز تهجد دارای یازده رکعت میباشد به این شرح که چهار نماز دو رکعتی به نیت نماز شب، یک نماز دو رکعتی به نیت نماز شفع و یک نماز یک رکعتی به نیت نماز وتر می‌باشد.

نحوه خواندن نماز تهجد یا شب

۱. هشت رکعت اول:

هشت رکعت اول نماز تهجد را باید به صورت چهار نماز دو رکعتی همانند نماز صبح (سوره حمد و سوره قل هو الله احد) به جا آورد.

۲. نماز شفع:

نحوه‌ی خواندن نماز شفع که یک نماز دو رکعتی اس؛ این چنین میباشد:پس از خواندن سوره حمد، در رکعت اول باید سوره ناس تلاوت شود و پس از خواندن سوره حمد، در رکعت دوم باید سوره فلق خوانده شود.

۳. نماز وتر:

آداب بخصوصی برای نماز وتر که بک نماز یک رکعتی است؛ بیان شده، به این صورت که سه بار سوره توحید و یک بار سوره فلق و یک بار سوره ناس را باید بعد از سوره‌ی حمد بخوانید یا می‌توانید یک سوره تنها بخوانید، سپس برای قنوت، دست‌ها را بسوی آسمان ببرید و حاجاتتان را طلب کنید.

سپس برای چهل مؤمن دعا کنید؛ به این صورت که ذکر (اَللّهُمَّ اِغْفِر لِلْمومِنینَ وَ اَلْمومِناتْ وَ اَلْمُسلِمینَ وَ اَلْمُسلِماتْ) را چهل بار بگویید و از خداوند، طلب مغفرت کنید. در این زمان با گفتن هفتاد مرتبه ذکر: «استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه». از پروردگارتان طلب آمرزش کنید.

آن گاه ۷ بار ذکر «هذا مقامُ العایذٍٍِ بکَ منَ النّارِ»؛ (این است مقام کسی که از آتش قیامت به تو پناه می‌برد) را بگویید و پس از آن ۳۰۰ مرتبه ذکر: «العفو» و درآخر، یک مرتبه ذکر: «ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّکَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم» را بگویید. وقتی که این ذکر‌ها را گفتید نمازتان را تمام کنید و تسبیحات فاطمة زهرا (س) (۳۴ مرتبه، الله اکبر، ۳۳ مرتبه، الحمد لله و ۳۳ مرتبه، سبحان الله) را بگویید.

منبع: سرپوش مذهبی