گنجینه کاشی‌کاری اصفهان در آستانه ویرانی
بخشی از کاشی های گنبد‌های فیروزه‌ای بقعه امامزاده «درب امام» اصفهان فروریخته است.
«درب امام» از بقاع شهر اصفهان است که علاوه بر اینکه مکانی معنوی به شمار می‌آید از نظر تاریخی و گردشگری نیز دارای اهمیت است.
امامزاده ابراهیم و زین‌العابدین (ع) یکی از سه امامزاده دارای شجره‌نامه و معتبر شهر اصفهان هستند که در این مکان مدفون‌اند، همچنین قدمت این مکان به زمان سلجوقیان برمی‌گردد. باوجود ارزشمندی این بنا ازلحاظ معنوی، تاریخی و معماری، اما شاهد تخریب بخش‌هایی از گنبد آن هستیم.
الگوی منحصربه‌فرد کاشی‌کاری امامزاده «درب امام»
علیرضا مساح، رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: دو امامزاده ابراهیم و زین‌العابدین (ع) از نوادگان حسن مثنّی و علی بن جعفر (ع) در این محل به خاک سپرده شده‌اند و بنا بر اظهاراتی مقبره «جمال‌الدین عبدالرزاق‌اصفهانی» شاعر اصفهانی هم در این مکان وجود دارد.
او ادامه داد: بنا بر روایتی، دو امامزاده وقتی آخرین بار به این مکان می‌آیند از مردم درخواست غذا می‌کنند که برای آن‌ها نان و ماست می‌آورند، اما قبل از خوردن آن به شهادت می‌رسند از آن زمان تاکنون مردم برای رفع حاجات خود نان و ماست نذر دو امامزاده می‌کنند.
رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان افزود: شیر سنگی مربوط به دوران صفویه در حیاط امامزاده تعبیه‌شده که این موضوع نیز فضا را برای گردشگران جذاب می‌کند.
مساح گفت: الگوی کاشی‌کاری این بنا نمودی از الگوی «پنروز»، الگویی تقارنی و منحصربه‌فرد است که «راجر پنروز» ارائه کرد.
به گفته او، یکی دیگر از اجزای ارزشمند این بنا، پنجره گچ‌بری آم است که در دوران پهلوی به‌منظور حفظ آن به عمارت چهل‌ستون منتقل شد.
رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان یادآور شد: مرمت اصولی موجب می‌شود مردم به مکان‌های تاریخی حس خوبی پیدا کنند و برای بازدید به این مکان‌ها، مجدد مراجعه و دیگران را نیز برای بازدید دعوت کنند.
بقعه امامزاده «درب امام» مصداق واقعی دانشگاه فنی کاشی‌کاری
مژگان ابراهیمی، استاد معماری با بیان اینکه بقعه امامزاده «درب امام» به لحاظ معماری دارای چند حیاط تودرتو و الگوی منحصربه‌فرد با فضای شهری پویایی است گفت: این فضا میدان‌گاه و رابط بین گذر‌های مختلف بافت تاریخی است که هنوز عملکرد پویایی در این زمینه دارد و مردم از آن به‌عنوان ارتباطی بین معابر استفاده می‌کنند.
او اظهار کرد: قدمت اصل بنا ۷۰۰ سال است و به دوره قره قویونلو‌ها برمی‌گردد و در دوره «جهان‌شاه» ساخته‌شده است.
این استاد معماری تصریح کرد: در معماری این بنای تاریخی گره چینی‌ها و کاشی‌های نفیسی شده که منحصربه‌فرد است و آن را به یک دایره‌المعارف کاشی‌کاری یا دانشگاه فنی کاشی تبدیل کرده است.
به گفته ابراهیمی، در این بنا کتیبه‌ها، دیوارنگاره‌ها و سنگ‌های ارزشمندی نیز وجود دارد که مجموعه‌ای نفیس از گنج ارزشمند این بنای تاریخی را در خود به همراه دارند.
او اضافه کرد: در گنبد این بنای تاریخی با یک آسیب شدید مواجه هستیم که براثر طبله شدن، کاشی‌ها پای گنبد ریخته و علت این آسیب هم این است که بنا متولیان متعددی دارد.
این استاد معماری گفت: اوقاف و هیئت امنا متولیان اصلی و میراث‌فرهنگی، دانشگاه و شهرداری متولیانی هستند که دسترسی دسته چندم به این بنا دارند.
ابراهیمی ادامه داد: به علت نفوذ رطوبت، کاشی‌های گنبد امامزاده درب امام آسیب‌دیده و اگر زودتر فکری برای مرمت آن نشود، این نفوذ رطوبت به اصل بنا نیز آسیب خواهد زد.
او با بیان اینکه در کاشی‌کاری گنبد‌ها ازنظر تکنیک با مشکل مواجه هستیم گفت: این مشکل موجب می‌شود که مرمت‌ها تکرار شود؛ در حالی که برای مرمت گنبد این مکان تاریخی باید ابتدا کاشی‌های طبله کرده جدا و کدگذاری شوند و مجدد با زیرسازی و پکار‌های سازه‌ای به سرجایشان بازگردانده شوند.
به گفته این استا معماری از دست دادن زمان برای مرمت این بنا موجب شتاب گرفتن نفوذ رطوبت به اصل بنا و وارد شدن آسیب به سازه کار و ریختن پوسته می‌شود.
رهاشدگی امامزاده «درب امام» به حال خود باوجود ثبت ملی
مژده حسنی، کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی گفت: این بنای تاریخی از دو گنبد بزرگ و کوچک و یکسر در کاشی‌کاری و سه صحن در سه جهت شمال و شرق و غرب تشکیل‌شده که سردر اصلی در محوطه شمالی واقع‌شده و با کاشی‌های معّرق موزون و بسیار زیبا ساخته‌شده است.
او افزود: این بنا باوجودی که ثبت ملی شده ازلحاظ مرمتی رهاشده و باید در خصوص اینکه میراث‌فرهنگی چرا به بنا رسیدگی نکرده، گفت برخی از آثار تاریخی مانند این بنا که اوقافی است باید مشارکتی مرمت شود هرچند کمبود بودجه نیز دخیل است.
کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی اظهار کرد: آسیب‌های واردشده به این بنادر زمینه کاشی و گنبد است که یکی از این کاشی‌ها پودر و دچار ریزش شده و باید هر چه سریع‌تر دستوراتی مبنی بر مرمت این بنا صادر شود.
حسنی ادامه داد: بنا‌هایی که وقف اوقاف هستند باید برای مرمت آن‌ها مشارکت مالی صورت بگیرد و این کار نیازمند همکاری اوقاف و میراث‌فرهنگی است، البته نظارت مستقیم میراث‌فرهنگی بر روی مرمت کار ضروری است تا خطر ریزش مجدد به حداقل برسد.
او تاکید کرد: برای پیشگیری از مخدوش شدن کتیبه‌ها و هماهنگ‌سازی با ایده‌ها و معیار‌های ارزشمندی که تاکنون مطرح‌شده، باید کار مرمت مطابق با شیوه‌های استاندارد بین‌المللی مانند حفظ اصالت‌مندی اثر صورت بگیرد.
اختصاص پنج میلیارد ریال اعتبار برای مرمت گنبد امامزاده «درب امام»
سیدمهدی موسوی‌موحد، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با بیان اینکه این بنا با شماره ۲۱۷ ثبت ملی شده گفت: این‌یک قانون است که حفاظت از ابنیه تاریخی که در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند، برعهده متولیان و متصرفان قانونی آن است.
او ادامه داد: میراث فرهنگی برای تسهیل امور، بر کار کارشناسی مرمت این بنا‌ها نظارت می‌کند. برای مرمت امامزاده درب امام نیز مکاتباتی با متولی اصلی این بنا، اداره کل اوقاف و امور خیریه اصفهان شده است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان خبر داد: در اخذ اعتبارات به وزارتخانه درخواست تخصیص بودجه‌ای برای مرمت این بنا را داده‌ایم که با مبلغ پنج میلیارد ریال بودجه موافقت شده است.
موسوی‌موحد یادآور شد: با عنایت به اینکه این بودجه کفاف مرمت کامل بنا را نمی‌دهد، اوقاف نیز باید در این کار مشارکت کند و زحمت اصلی را اوقاف باید متحمل شود.
او گفت: باید از مصالح سنتی و همگن با مصالح تاریخی استفاده شود و برای بنا و گنبد باید از کاشی و گچ و ملات گچ که با مصالح بنا همخوانی دارد، استفاده شود که به با توجه به اینکه این بودجه در حال تحقق است به‌محض محقق شدن کار مرمت آغاز می‌شود.
منبع: ایمنا
