محمدحسین رجبی دوانی، پژوهشگر حوزه تاریخ و تمدن اسلام و تشیّع، درمورد اتفاق‌های پیش آمده در دوران زندگی امام علی (ع) و دشمنی با حضرت (ع) از سوی برخی از افراد، گفت: حضرت امیر مومنان (ع) در جایگاه رهبری اسلام و خلافت بودند که این موضوع، این سوال را مطرح می‌کند چرا جامعه به درجه‌ای از انحطاط رسید که بخشی از آن، خواهان ریختن خون رهبری جامعه شدند و این کار را عین عبادت تلقی کردند؟ باید گفت این مسئله ریشه در حوادث پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) دارد. زیرا وقتی حضرت محمد (ص) در مدینه ظهور کرده و نظام اسلامی را تأسیس کردند، عرب آن زمان با این موضوع بیگانه بود و درواقع، این حکومت با سایر حکومت‌هایی که در میان مردم رایج بود تفاوت داشت.

به گفته این پژوهشگر حوزه تاریخ، اسلام، نظام ولایت را تعریف کرد و این مسئله جدیدی بود. چون کسی که به عنوان رهبر جامعه اسلامی قرار می‌گیرد رهبری دین و دنیای آن جامعه را برعهده دارد و در امور مربوط به مردم، صاحب اختیار است و علتش هم این است که فرد صاحب ولایت، از طرف خداوند حکومت می‌کند. 

دوانی ادامه داد: یکی از آیات قرآن می‌فرمایند: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلاةَ وَیُؤتونَ الزَّکاةَ وَهُم راکِعونَ» «سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آن‌ها که ایمان آورده‌اند؛ همان‌ها که نماز را برپا می‌دارند، و در حال رکوع، زکات می‌دهند.» یعنی صاحب ولایت بر شما، خدا و پیامبرش و کسی که ایمان آورده، یعنی حضرت امیر مومنان (ع) است. بنابراین، باید پس از پیامبر اکرم (ص) نظام ولایت ادامه پیدا می‌کرد، ولی متأسفانه با توطئه‌ای که در سقیفه صورت گرفته بود امیر مومنان (ع) از رهبری جامعه کنار زده شدند و این نشان داد که نظام ولایت به گوشه‌ای رانده شده و از همان جا تباهی‌ها شروع شد. چون ردا برای افرادی که در جای رسول خدا (ص) قرار گرفتند، دوخته نشده بود و با برداشت هایشان از اسلام، زمینه برای چنین مسائلی فراهم شد و در واقع، تربیت زمان پیامبر اکرم (ص) تغییر پیدا کرد. زیرا در دوران حضرت (ص)، برادری مومنان، اصل قرار گرفت و تفاخر نژادی ازبین رفته بود و پیامبر اکرم (ص) قلم باطل شده روی آن کشیده بودند، ولی پس از پیامبر اکرم (ص)، رهبری جامعه دست افرادی افتاد که این جایگاه برای آن‌ها ساخته نشده بود.

دوانی افزود: هنگامی که حضرت علی (ع) به عنوان رهبر جامعه قرار گرفتند تمام امتیاز‌ها و رانت‌های آن رهبران را قطع کردند. زیرا می‌خواستند سیره پیامبر اکرم (ص) را اِحیاء کنند و مستضعفان را روی کار بیاورند که مستضعفان با مستمندان تفاوت داشتند و این باعث امتیاز‌هایی شد که در آن زمان و برای آن جامعه، ساختارشکنی بزرگی محسوب می شد.