به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «نگاهی به روند طرح‌های جامع بنادر کشور: نقاط قوت و ضعف و راهکار‌های ارتقای مطالعات جامع آتی» آورده است که بنادر نقاطی هستند که ارتباط با بازار جهانی را امکان پذیر می‌سازند و به میزان کریدور‌های حمل ونقل، برای توسعه تجارت کشور اهمیت دارند و می‌توانند تعیین کننده بهبود جریان کالا و روند توسعه اقتصادی کشور باشند. ایران که بنابه موقعیت ممتاز جغرافیایی خود سال هاست یکی از پایگاه‌های بندری جهان محسوب می‌شود، همچنان مطلوبیت بنادر خود را با مزیت ژئوپلیتیک در منطقه، منطبق نساخته و توسعه بنادر رقیب در خلیج فارس و دریای عمان طی ۳۰ سال اخیر، بیانگر ضرورت بازبینیِ هوشمندانه به موضوع طرح‌های توسعه بندری در کشور است.

گزارش حاضر تاریخچه و وضعیت طرح جامع بنادر کشور و نقاط مثبت و نیز آسیب‌ها و ضعف‌های طرح‌ها به خصوص آخرین طرح جامع بنادر بازرگانی کشور را به صورت خلاصه بررسی نمود. از نقاط مثبت طرح جامع فعلی بنادر بازرگانی کشور، اعتماد به کارشناسان کشور در یک طرح جامع بزرگ ملی است. تهیه طرح جامع فعلی (مصوب سال ۱۳۹۹) بنادر تماماً توسط مجموعه کارشناسی داخل کشور انجام گرفته، به این معنا که برای اولین بار به طور کامل به توان مهندسین کشور برای انجام این امر مهم اعتماد گردید. این موضوع بیانگر توان بالای مهندسین و کارشناسان کشور و امکان بهره گیری از ظرفیت و توان ایشان بابت نقش آفرینی در طرح‌های بزرگ ملی است. از سویی دیگر، در طرح جامع، مصوب ۱۳۹۹، موضوعات نرم افزاری توسعه در کنار پرداختن به موضوعات سخت افزاری توسعه مورد توجه قرار گرفته که از نقاط قوت این طرح نسبت به طرح‌های پیشین به حساب می‌آید. در این میان، مواردی از قبیل نگاه تخصصی به موضوعاتی نظیر ترافیک بنادر و کاهش اثرات منفی گلوگاه‌های ترافیکی و افزایش سهم ریلی بار از نکات برجسته است.

براساس این گزارش، به رغم نکات مثبت موجود در طرح جامع فعلی بنادر کشور نسبت به طرح‌های جامع پیشین، برخی ملاحظات و آسیب‌های جدی از قبیل عدم همخوانی و همگامی طرح جامع بنادر با مطالعات در دست انجام طرح جامع حمل ونقل کشور، عدم توجه جدی به ارتقای نسل توسعه بنادر، اخذ رویکرد درون گرا و عدم توجه به زنجیره تأمین کالا و رویکرد سیستمی به بنادر وجود دارد که ضروری است نسبت به آن‌ها در طرح‌های آتی برنامه ریزی لازم صورت پذیرد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح می‌کند که با توجه به لزوم به روزرسانی طرح‌های جامع بندری به نزدیک شدن به افق طرح جامع فعلی حدود دو سال دیگر و همچنین نظر به تحولات قابل توجه بین المللی و بروز فرصت‌ها و تهدید‌های جدید، ضروری است در طرح جامع آینده و در فرایند بازنگری طرح‌های جامع بنادر بازرگانی که برای افق‌های ۱۰ و ۱۵ساله از اتمام طرح جامع اخیر بایستی برنامه ریزی گردد، اقداماتی اساسی مورد توجه قرار گیرد.

پیشنهادات اقدامات اساسی مرکز پژوهش‌های مجلس شامل رویکرد سیستمی و برون گرا، توجه به کریدور‌های بین المللی و تحولات و طرح‌های توسعه‌ای در آنها، توجه به ابعاد نرم (توسعه غیرفیزیکی) بنادر، هماهنگی تقاضای آتی بنادر با تقاضای طرح جامع حمل ونقل کشور، توجه جدی به رقابت پذیری جهانی بنادر، بازبینی طرح‌ها و پروژه‌های بندری و دریایی با هدف ارتقای نسل بنادر، توجه به سیاست‌های تحول آفرین در توسعه دریایی و پس کرانه، بهبود رویه‌ها و فرایند‌های کاری داخل بندر و توجه به هوشمندسازی ارکان و اجزای بنادر، توجه به رفع کمبود‌های زیرساختی و توسعه‌ای بنادر و افزایش سهم ریلی بنادر در ارتباط با سرزمین اصلی، است.