کشور‌ها برای مقابله با پدیده فرونشست چه کار می‌کنند؟
کشور‌های مختلف برای مقابله با پدیده فرونشست زمین روش‌های متفاوتی را انجام می‌دهند.
فرونشست زمین از جمله پدیده‌های جغرافیایی است که در دهه‌های گذشته و به‌واسطه فعالیت‌های مخرب انسانی مانند افزایش میزان برداشت آب از منابع زیرزمینی تشدید شده است؛ پدیده خطرناکی که برخی متخصصان از آن به‌عنوان بمب ساعتی یاد می‌کنند و متذکر می‌شوند در صورت عدم مقابله با آن خسارت‌های فراوانی را به بار خواهد آورد.
بیشتربخوانید
امروزه کشور‌های بسیاری در جهان با پدیده فرونشست زمین درگیر هستند و با توجه هشدار‌هایی که پیرامون عواقب این پدیده جغرافیایی از سوی متخصصان مطرح می‌شود، هر یک به‌نوعی تلاش می‌کنند تا ضمن مطالعه دقیق آثار و پیامد‌های آن نسبت به مقابله با آن اقدام کنند.
از جمله این کشور‌ها باید به کشور ایران اشاره کرد که بنا بر اطلاعات موجود در حال حاضر در اکثر دشت‌ها با این پدیده درگیر است و از میان ۶۰۹ دشت مطالعاتی کشور ۴۲۰ دشت به‌عنوان منطقه ممنوعه و ممنوعه بحرانی قلمداد می‌شوند که دراین‌بین نیز ۱۳۴ دشت ممنوعه بحرانی با فرونشست شدید روبه‌رو هستند.
بنا بر گزارش تازه‌ای که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پیرامون چالش‌های برداشت بی‌رویه از آبهای زیر زمینی و نیز پدیده فرونشست منتشر کرده است، در حال حاضر بیش از ۱۵۰ کشور جهان با مشکل فرونشست زمین روبه‌رو هستند و تنها در آمریکا ۴۵ ایالت و سطحی بیش از ۱۷ هزار کیلومترمربع دچار این مشکل هستند.
فرونشست ۳ تا ۸.۵ متری زمین در ایالت کالیفرنیا
به طور مشخص نرخ فرونشست زمین در نیواورلئان در ایالت لوئیزیانا و هیوستون در ایالت تگزاس چیزی در حدود ۵ سانتیمتر در سال برآورده شده است. در ایالت کالیفرنیا نیز که در آن برداشت‌های وسیعی از منابع آب زیر زمینی انجام می‌شود، وضعیت بحران به‌مراتب جدی‌تر است، به‌طوری‌که رقمی ما بین ۳ تا ۸.۵ متر فرونشست از سال ۱۹۲۰ میلادی تا کنون در نقاطی از این ایالت به ثبت رسیده است.
دلیل ۸۰ درصد از فرونشست در آمریکا برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها است
مستند به پژوهش‌های علمی ۸۰ درصد علت ایجاد پدیده فرونشست زمین در آمریکا در نتیجه بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی عنوان شده است.
همچنین در گزارشی دیگر که مربوط به کشور تایلند در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی، مقدار ۱۲ سانتیمتر نشست سالیانه گزارش شده است.
وضعیت در قاره سبز نیز چندان امیدوارکننده نیست و به‌عنوان نمونه نرخ فرونشست زمین در کشور ایتالیا و مشخصاً شهر ونیز برابر با ۰.۲ سانتیمتر در سال اعلام شده است.
آمار فرونشست در دیگر مناطق جهان نیز نگران‌کننده است و به طور نمونه در شهرهایی، چون مکزیکوسیتی (مکزیک)، باند ونگ (اندونزی)، جاکارتا (اندونزی)، زامورا (مکزیک) و پکن (چین) به ترتیب و به صورت سالانه نرخ فرونشست ۳۸ سانتیمتر، ۲۸ سانتیمتر، ۲۳ سانتیمتر، ۲۲ سانتیمتر، ۱۳ سانتیمتر و ۱۱ سانتیمتر اعلام شده است.
شرایط نگران‌کننده‌ای که حکایت از وضعیت نامناسب برداشت آب از سفره‌های آب زیر زمینی در اکثر کشور‌های جهان است و همان‌طور که اشاره شد بسیاری از کشور‌ها اکنون با درک بحران پیشرو در پی مقابله با پیامد‌های آتی این بحران هستند.
بر اساس گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، در زمینه مقابله با پدیده فرونشست زمین و راه‌حل‌های کارشناسی مرتبط با کنترل و علاج بخشی آن در کشور‌های مختلف اقدامات متفاوتی به اجرا گذاشته شده است.
تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها؛ راهی برای مقابله با پدیده فرونشست
به‌طورکلی اقداماتی مانند تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها از طریق مهار یا هدایت جریان‌های سطحی و افزایش پروژه‌های آبخیزداری شهری و غیرشهری یکی از این راهکار‌ها محسوب می‌شود. همچنین کاهش انتخابی حجم بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی روش دیگری است که بر اساس آن بهره‌برداران با اصلاح الگوی کشت، افزایش بهره‌وری در روش‌های آبیاری و تولید محصولات با نیاز آبی کمتر از افزایش میزان برداشت آب زیرزمینی جلوگیری می‌کنند.
در روش‌های دیگر نیز دولت با اعمال قانون و تشدید موارد نظارتی بر مصرف‌کنندگان و تغذیه آبخوان‌ها از طریق آبهای سطحی و چاه‌ها به مقابله با پدیده فرونشست اقدام می‌کنند.
به‌عنوان نمونه با استفاده از روش تغذیه آبخوان‌ها از طریق چاه و آبهای سطحی در جنوب ایالت کالیفرنیا مساحت فرونشست در یک میدان نفتی در ویلمینگتون ۵۸ به ۸ کیلومترمربع کاهش‌یافته است.
این روش یعنی استفاده از روش تغذیه آبخوان‌ها از طریق چاه و آبهای سطحی همچنین در شانگ‌های چین اجرایی شده است و در عملیاتی که به همین منظور انجام شد، بیش از ۲۰۰ چاه برای عملیات تغذیه مورداستفاده قرار گرفتند و تأثیر این روش به شکلی بود که علاوه بر توقف روند فرونشست در طی ۱۰ سال سطح زمین به میزان ۳.۵ سانتیمتر بالا آمد.
تعطیلی ۷۰ درصد چاه‌های آب در ونیز برای مقابله با فرونشست
در شهر ونیز ایتالیا و توکیو ژاپن نیز برای مقابله با پدیده فرونشست زمین تعطیلی چاه‌ها در دستور کار قرار گرفت و در ونیز بیش از ۷۰ درصد چاه‌ها از سال ۱۹۶۹ میلادی به این سو تعطیل شد. همچنین در توکیو کاهش برداشت آب زیرزمینی و ممنوع شدن کامل برداشت آب از بسیاری از چاه‌ها در دستور کار قرار گرفت.
در شهر جاکارتای اندونزی نیز باتوجه‌به سیل‌خیز بودن منطقه دولتمردان از توسعه پروژه‌های آبخیزداری و تسهیل نفوذ آب سیل به آبخوان‌ها برای مقابله با پدیده فرونشست استفاده می‌کنند.
همان‌طور که در گزارش اخیر مرکز پژوهش‌ها عنوان شده است در کشور ایران نیز می‌توان با مطالعه دقیق تجربه سایر کشور‌ها در مقابله با فرونشست زمین و بومی‌سازی این روش‌ها نسبت به مقابله با این بحران بزرگ و خطرناک پیش از آنکه دیر شود، اقدام کرد.
مسئله بسیار مهمی که باتوجه‌به تنوع اقلیمی و جغرافیایی کشور بدون شک با یک نسخه و یا یک روش قابل‌اجرا نیست و لازم است در ارتباط با هر دشت و پهنه جغرافیایی متناسب با شرایط خاص خودش تصمیم‌گیری شود.
منبع: ایرنا
