راه آهن رشت- آستارا، حلقه مفقوده راه‌گذر شمال به جنوب در مسیر ترانزیتی آسیای میانه است. این مسیر ارتباط ترانزیتی شمال  اروپا و روسیه را از مسیر  ایران به هند، کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس  و جنوب َآسیا برقرار می‌کند.

راه‌آهن رشت-آستارا به طول ۱۶۲.۵ کیلومتر در دو قطعه طراحی شده و شامل ۹ ایستگاه صومعه سرا، ماسال، رضوانشهر، پره‌سر، اسالم، لیسار، حویق، لوندویل و آستارا می‌شود. تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا به تکمیل کریدور بین‌المللی ریلی (NOSTRAC) می‌انجامد و راه‌آهن ایران را به راه آهن کشورهای قفقاز، روسیه، اسکاندیناوی و شمال اروپا متصل می‌کند.

از سوی دیگر تکمیل این مسیر ریلی مزایایی از جمله تسهیل در مبادلات بازرگانی از مبادی و مقاصد بندر هلسینکی فنلاند، هامبورگ آلمان، باتومی گرجستان با بنادر جنوبی ایران، دهلی هند، کراچی پاکستان و بانکوک تایلند را به دنبال دارد. همچنین راه‌اندازی این خط ریلی با آسان‌تر کردن سفر گردشگران خارجی و داخلی می‌تواند منجر به توسعه گردشگری کشور شود.

به طور کلی حمل‌ونقل ریلی به عنوان ترابری سازگار با محیط زیست شناخته می‌شود و احداث راه‌آهن رشت- آستارا در بخش باختری استان گیلان، هم در توسعه استان نقش ایفا می‌کند و هم موجب کاهش سوانح و تصادفات می‌شود. همچنین  این پروژه در کاهش عوارض زیست محیطی و جلوگیری از رشد بی رویه شهرها در کرانه راه‌ها نیز تاثیر گذار است.

ظرفیت حمل بار این راه‌آهن در سال نخست بهره‌برداری ۱۰ میلیون تن برآورد شده که در حال حاضر به میزان ۹.۶ میلیون تن تقاضای حمل بار دارد همچنین راه‌آهن رشت-آستارا ظرفیت جابه‌جایی حدود ۹۹۰ هزار نفر مسافر را در سال بیستم بهره‌برداری خواهد داشت.

در همین رابطه مهرداد بذرپاش وزیر راه وشهرسازی اعلام کرد: با تکمیل ۳۵ کیلومتر از مسیر ریلی رشت تا بندر کاسپین در آینده نزدیک، این بندر از طریق شبکه ریلی، به بنادر جنوبی ایران در خلیج فارس به ویژه بندرعباس متصل می‌شود که تحول مهمی در حمل و نقل ترکیبی با بنادر روسیه در شمال دریای خزر خواهد بود.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به میزبانی ایران از اولین کشتی باری رو-رو روسیه، این ترددها را گام بزرگی در تجارت دریایی بین ایران و روسیه برشمرد و بیان کرد: تفاهم ایران و روسیه برای کشتی سازی در دریای خزر حائز اهمیت است و توسعه حمل و نقل  ترکیبی با ورود اولین محموله ترانزیتی روسیه در سال گذشته از مسیر کریدور بین المللی شمال- جنوب می تواند نوید بخش همکاری های حمل ونقلی موثرتری باشد.

بذرپاش اظهار کرد: گسترش ظرفیت ترانزیتی مسیر دریایی از طریق کریدورهای شمال-جنوب در امتداد غرب دریای خزر و شرق دریای خزر می‌تواند بر کاهش ترافیک زمینی سنگین قفقاز نیز موثر باشد.

همچنین در همین رابطه  خیرالله  خادمی مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور گفت:  برنامه ما برای تکمیل راه آهن رشت-آستارا ۴ ساله بود که با دستور وزیر راه وشهرسازی به سه سال کاهش یافت.

معاون وزير راه وشهرسازی گفت: طبق قراردادی که منعقد شده روس ها برای سرمایه گذاری اعلام آمادگی کردند و اين پروژه توسط پیمانکاران داخلی و مهندسان ساخته خواهد شد.

او بیان کرد: توافق راه‌گذر شمال - جنوب  در سال ۲۰۰۰  میلادی بین ایران - هند به امضا رسید که بخش های جنوبی آن تکمیل شد اما بخش رشت- آستارا باقی مانده بود که میزان ترانزیت به دلیل نیمه تمام ماندن این بخش کاهش یافته بود.

در همین رابطه جواد هدایتی مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد:  راه آهن رشت-آستارا با توجه به ساختار شبکه و کریدور شمال-جنوب یکی از مهم ترین حلقه های مفقوده اتصال ما به شبکه راه آهن آذربایجان ،روسیه و اروپای شمالی است.

به گفته مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری،  قسمت قزوین- رشت در چند سال گذشته کار شده بود و قطعه رشت-آستارا هم با مذاکرات طرف روسیه انجام شد و به صورت مشترک تامین مالی آن با روسیه صورت گرفت.

او می گوید: بعد از جنگ نگاه روسیه  به نوع اتصال و حمل ونقل آن متفاوت شده و راه آهن رشت - آستارا بعد از ۲۲ موافقت نامه مورد توجه قرار گرفته و وارد مرحله ساخت وساز شد.

گفتنی است با تکمیل  این راه‌گذر در مقاسیه با مسیرهای دریایی مسافت و زمان حمل کالا ۴۰ درصد کاهش می یابد و هزینه حمل بار تا ۳۰ درصد ارزان خواهد شد بنابراین می توان اعلام کرد که این کریدور یک دروازه طلایی بین آسیا و اروپا است.

توافق نامه بین ایران و کشور روسیه برای تکمیل این مسیر روز گذشته پس از سخنرانی سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بین نمایندگان دو کشور به امضا رسید.

گذرگاه ریلی شمال-جنوب یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا به شمار می‌رود که احداث آن از بیش از دو دهه پیش در دستور کار بوده و در دولت سیزدهم با شتاب بیشتری برای فعال‌سازی این ظرفیت ریلی تلاش شده است.

مسیر غربی کریدور شمال-جنوب که کشورهای روسیه، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را شامل می‌شود از نظر ریلی دارای یک حلقه مفقوده‌ به مسافت ۱۶۲ کیلومتر بین رشت و آستارا بود که با امضای این توافق‌نامه و احداث این مسیر ریلی عملاً جنوب آسیا به شمال اروپا متصل خواهد شد. بر اساس این توافق‌نامه فدراسیون روسیه ۱.۶ میلیارد یورو در این مسیر ریلی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. قرار است این خط آهن راهبردی در مدت ۴۸ ماه احداث شود.