اعلام دیر هنگام متولیان سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به ناشران دیجیتال سبب شد فقط دو ناشر الکترونیک یعنی طاقچه و پژوهان حضور داشته باشند.

سال گذشته طاقچه در بیانیه‌ای به نمایندگی فعالان نشر صوتی و دیجیتال اعلام کرد: سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در روز‌های ۲۱ تا ۳۱ اردیبهشت برگزار خواهد شد، اما در این نمایشگاه جایی برای فعالان نشر صوتی و دیجیتال ایران در نظر گرفته نشده است و جمعی از این فعالان در اعتراض به این بی‌توجهی بیانیه‌ای منتشر کرده‌اند. 

در این بیانیه آمده بود: با وجود پیگیری‌های فعالان نشر دیجیتالی کتاب هنوز این گروه از بازیگران حوزه فرهنگ جای مشخصی در نمایشگاه کتاب تهران ندارند. سال‌هاست این بخش از جامعه فرهنگی کتاب با تکیه بر خلاقیت و تلاش جوانان نخبه این سرزمین و اکثراً در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان، در کنار ناشران و اهالی نشر کاغذی، به رونق فرهنگی جامعه و افزایش سطح مطالعه در کشور کمک کرده‌اند. تلاشی که متکی بر ارائه نوین‌ترین شیوه‌های فناوری در سطح جهان بوده و به شکوفایی اقتصادی جامعه نشر یاری رسانده است.

طبق این بیانیه، مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب با وجود پیگیری و درخواست‌های مکرر، فرصتی برای حضور این طیف از جامعه نشر ایجاد نکردند. با توجه به جنس محتوای عرضه‌شده، منطق و انصاف حکم می‌کند که ناشران کتاب‌های الکترونیکی و صوتی در کنار ناشران عمومی کتاب جا بگیرند؛ اما بعد از نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های بسیار، مسئولان امر در نهایت پیشنهاد کردند که این ناشران با پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور تجاری، غرفه‌ای کوچک در حیاط کنار غرفه‌های اغذیه‌فروشی اجاره کنند یا به محل استقرار فروشندگان محتوای نامکتوب (مانند سی‌دی‌های آموزشی) بروند. به همین دلیل، ما پلتفرم‌ها و ناشران صوتی و دیجیتال اعتراض خود را اعلام کرده و در این نمایشگاه (سی‌وسومین دوره) حضور پیدا نمی‌کنیم.

 این دوره از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران هم بیش از آنکه خبری از حضور ناشران صوتی و الکترونیک باشد، بیشتر رسانه‌های نامکتوب (نرم‌افزار‌های آموزشی) به چشم می‌خوردند.

 حتی در روز افتتاحیه نمایشگاه کتاب محمد‌مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره توجه این وزارتخانه به ناشران دیجیتال گفت: در حوزه کتاب اصل برای ما نشر مکتوب است، اما فناوری‌های نوین اقتضاء می‌کند که دسترسی مردم به کتاب دیجیتال بیش از گذشته باشد. ما در نمایشگاه کتاب بخش مهمی را به این بخش اختصاص دادیم. برای فروش هم سامانه مجازی راه‌اندازی شده، که همه مردم بتوانند به راحتی در سایت https://ketab.ir/ خرید‌های خود را انجام دهند.

علی محمدپور، عضو هیئت مدیره انجمن فعالان حوزه کتاب دیجیتال در پاسخ به این سوال که علت عدم حضور ناشران دیجیتال در نمایشگاه کتاب تهران چه بوده، گفت: امسال یک روز قبل از برگزاری نمایشگاه کتاب به ناشران دیجیتال اعلام کردند فضای ۱۳۰ متری در شبستان به شما داده شده است.

عدم حضور بیشتر ناشران دیجیتال در نمایشگاه کتاب تهران

محمدپور ادامه داد: طبیعتاً در یک روز مانده به نمایشگاه ناشران دیجیتال نمی‌توانستند برای حضور در نمایشگاه کتاب آماده شوند. ما از همینجا نتیجه‌گیری کردیم که این شکل ارائه فضا به ناشران الکترونیک به این معناست که زمانی به شما فضا می‌دهیم، که نتوانید برای حضور در نمایشگاه آماده شوید. بیشتر ناشران هم نتوانستند حاضر شوند.

عضو هیئت مدیره انجمن فعالان حوزه کتاب دیجیتال با بیان اینکه ۱۰ روز مانده به نمایشگاه کتاب فضای ۹۰ متری برای ناشران دیجیتال درنظر گرفتند، افزود: چند روز بعد این تعداد فضا را کنسل کردند.

ناشرانی که بیش از ۹۰۰ عنوان کتاب را صوتی کردند

وی درباره تعداد ناشران الکترونیک توضیح داد: تعداد این ناشران زیاد است. ناشران شامل پلتفرم‌ها و ناشران صوتی هستند، که نزدیک به ۳۰ شرکت هستند. این ناشران جزو ناشران بزرگ هستند. علاوه‌بر سه پلتفرم اصلی حوزه نشر دیجیتال که حجم زیادی از کاربر و کتاب را پوشش می‌دهند، در حوزه صوت هم ناشرانی داریم که بیش از ۷۰۰، ۸۰۰ و ۹۰۰ عنوان کتاب را صوتی کردند.

حضور طاقچه و پژوهان به عنوان ناشران دیجیتال در نمایشگاه کتاب تهران

محمدپور با بیان اینکه امسال در نمایشگاه کتاب تهران فقط دو ناشر دیجیتال یعنی طاقچه و پژوهان حضور داشتند، بیان کرد: بقیه شرکت‌ها حضور نداشتند. از طرفی، هرسال رسانه دیجیتال (انتشارات نرم‌افزار‌های آموزشی) که ربطی به کتاب ندارد، در نمایشگاه کتاب تهران حضور داشته است. قبل از سال هم این نشر در نمایشگاه تخصصی CTEX بوده است. 

نشر دیجیتال حوزه کتاب با معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است

عضو هیئت مدیره انجمن فعالان حوزه کتاب دیجیتال معتقد است طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی مسئولیت ناشر دیجیتال حوزه کتاب با مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست؛ بلکه با معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد است، که نمایشگاه کتاب را برگزار می‌کند. این معاونت موظف است طبق قانون حوزه نشر دیجیتال را پوشش دهد. اما بخاطر کندی سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها نشر دیجیتال کتاب نتوانست حضور یابد.

عدم به رسمیت شناختن کتاب دیجیتال در کشور

وی با بیان اینکه قرار نیست ناشران کتاب دیجیتال در نمایشگاه کتاب تهران چیزی را بفروشند، توضیح داد: آن‌ها کتاب خود را از بستر دیگری به فروش می‌رسانند. هدف آن‌ها ارتباط با مخاطبان، بزرگ کردن بازارشان، معرفی دستاورد‌های خود و کشورمان در این حوزه است. باید نمایشگاه کتاب این امکان را داشته باشد، که در کنار نمایش دستاورد‌های کتاب‌های چاپی دستاورد نشر دیجیتال کتاب هم به نمایش گذاشته شود. اما هنوز کتاب دیجیتال در کشور به رسمیت شناخته نمی‌شود.

بیش از سه میلیون کاربر در نشر دیجیتال وجود دارد

محمدپور درباره عدم حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از نشر دیجیتال بیان کرد: نشر دیجیتال در کشور اعلام وصول نمی‌شود. در این ۱۰ سالی که نشر دیجیتال کتاب شروع شده، تا الان وزارت ارشاد به عنوان متولی این حوزه حمایتی از این نشر نداشته است. بیش از سه میلیون کاربر در نشر دیجیتال وجود دارد. جوانانی که کتاب صوتی یا کتاب الکترونیک مصرف می‌کنند. 

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وزارت کتاب است؟ یا وزارت کتاب کاغذی؟

عضو هیئت مدیره انجمن فعالان حوزه کتاب دیجیتال با اشاره به اینکه این عدم حمایت به این شائبه دامن می‌زند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وزارت کتاب است؟ یا وزارت کتاب کاغذی؟ تصریح کرد: آیا در فرهنگ اصل با فکر، مفهوم و معناست یا با ماده و کاغذ است؟ اگر کاغذ فرهنگ را شکل می‌دهد، پس کشور اندونزی به عنوان بزرگترین صادرکنندگان کاغذ جهان یکی از پر محتواترین و با فرهنگ‌ترین کشور جهان است.

کاهش ۵۰ درصدی مصرف کاغذ در جهان

وی درباره محدودیت‌های کاغذ برای محتوا توضیح داد: اگر در محتوا از قالب کاغذ خارج نشویم، امکان صدور و تکثیر محتوا را نخواهیم داشت. چون کاغذ محدود است. نه اینکه کاغذ نباید باشد، باشد؛ ولی دنیایی که می‌بینیم به سمت بی‌کاغذ بودن حرکت می‌کند. از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ مصرف کاغذ در جهان ۵۰ درصد کاهش یافته است.