سنگفرش‌های  حرم امام رضا (ع) اگر زبان داشتند راوی قصه‌های بسیاری می‌شدند. از دل‌های سوخته‌ای می‌گفتند که دنبال پناهی، به حرم رسیده‌اند، از پا‌های خسته‌ای می‌گفتند که کیلومتر‌ها راه را به عشق دیدن گنبد طلایی پیموده‌اند یا از بزرگانی می‌گفتند که حرم مطهر، خانه ابدی شان شده است. در ششمین روز از دهه کرامت، مروری داریم بر مشهورترین شخصیت‌هایی که در صحن و سرای امام رضا (ع) مدفون هستند.

شیخ حسنعلی اصفهانی معروف به نخودکی

آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی اصفهانی نخودکی  عالم و عارف امامی قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری، مشهور به داشتن کرامت و استجابت دعا مشهور بود.

وی از محضر جهانگیرخان قشقایی، آخوند ملا محمد کاشی و سید محمد کاظم طباطبائی یزدی بهره برد و پس از آن، تهذیب نفس و ریاضت‌های شرعی را با نظر شخصیت‌هایی، چون سید جعفر حسینی قزوینی و سید مرتضی کشمیری در پیش گرفت. او در کنار فلسفه، فقه، اصول، تفسیر و ریاضی، بر علوم غریبه هم تسلط داشت.

شیخ بهایی

شیخ بهایی از جمله معدود اشخاصی در حرم رضوی است که سالانه میلیون‌ها زائر بر مقبره این عالم مشرف می‌شوند و تقریبا هر زائری که در حرم رضوی حضور می‌یابد بر مقبره وی نیز مشرف می‌شود. او فقیه، محدث، حکیم و ریاضیدان شیعه عصر صفوی بود.

شیخ بهائی بیش از ۱۰۰ کتاب در زمینه‌های مختلف تألیف کرده است. جامع عباسی و اربعین از جمله آثار اوست. آثاری نیز در معماری بر جای گذاشته که منارجنبان اصفهان، تقسیم زاینده‌رود اصفهان، گنبد مسجد امام اصفهان و نقشه حصار نجف، از آن جمله است.  

آیت‌الله سیدجواد خامنه‌ای

وی فرزند سید‌حسین خامنه‌ای، از علمای برجسته، مجتهدان پرهیزگار و روحانیان زاهد روزگار در سال ۱۳۱۳ ه. ق در نجف اشرف به دنیا آمدند و پس از گذشت ۲- ۳ سال در بازگشت خانواده به آذربایجان، در آن شهر سکنی گرفته و دوران نوجوانی را در جریان رخداد‌های نهضت مشروطه پشت سر نهاد.

آیت‌الله خامنه‌ای، علوم مقدماتی را در مدرسه‌های آن زمان تبریز به پایان رسانید و در حدود سال ۱۳۳۶ ﻫ. ق، یعنی در ۲۳ سالگی راهی مشهد مقدس شد. وی مدرس حوزه مشهد بود و سمت امام جماعت مسجد صدیقی‌ها واقع در بازار بزرگ مشهد را نیز بر عهده داشت. نسب آیت‌الله خامنه‌ای به حضرت سلطان سید‌محمد که از سادات حسینی است و با چهار واسطه فرزند امام سجاد (ع) می‌شود، می‌رسد.

آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی خراسانی

آیت‌الله قزوینی خراسانی در سال ۱۳۱۸ ه. ق. در قزوین متولد شد. وی از سال ۱۳۴۷ هجری قمری در حوزه علمیه مشهد شروع به تدریس و تربیت طلاب و فاضلان کرد و بدین ترتیب چهل سال از عمر خویش را در مرکز مهم علمی شهر مقدس مشهد صرف این امر کرد.

حاصل این دوره، تربیت ده‌ها تن عالم و فاضل و مدرس و واعظ و محقق است. ایشان در ۱۴ فروردین ۱۳۴۶ ه. ش. در مشهد مقدس درگذشت و در ضلع غربی دارالحجه حرم رضوی به خاک سپرده شد.

آیت‌الله حسنعلی مروارید

میرزا حسنعلی مروارید در مشهد مقدس پا به عرصه حیات نهاد. پدرش حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدرضا مروارید از عالمان وارسته مشهد بود.

آیت‌الله مروارید که از شاگردان آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی و عارف مشهور، شیخ حسنعلی نخودکی به‌شمار می‌آمد، سال‌ها در حوزه مشهد به تربیت طلاب و دانش پژوهان پرداخت. او در ۹۶ سالگی به لقای حق شتافت و در حرم رضوی به خاک سپرده شد.

پیر پالان دوز

شیخ محمد عارف عباسی مشهور به «پیر پالان دوز» از عرفا است که علاوه بر این‌که در عرفان به مقامات بلندی دست یافت، در کیمیاگری و خطاطی متبحر بود. شیخ محمد در خط ثلث استاد بوده و هفت سوره از قرآن نگاشته شده به خط خوش ایشان موجود است. وی با اینکه صاحب موقعیت بود و می‌توانست بدون کوشش زندگی خوبی داشته باشد، از راه پالان دوزی روزگار می‌گذراند.

شیخ محمد بن حسن حُرّ عاملی

شیخ محمد بن حسن حُرّ عاملی معروف به شیخ حر عاملی در سال ۱۰۳۳ قمری در روستای  «مشغره» از توابع جبع عامل لبنان چشم به جهان گشود. او تا چهل سالگی در کشور سوریه و منطقه جبل عامل، نزد استادان شیعی آموزش دید و بعد‌ها به عراق و خراسان عزیمت کرد.

  وی برای زیارت امام رضا به ایران آمد و مدتی در اصفهان با علامه مجلسی بود. سپس به مشهد رفت و پس از مدتی «قاضی القضاة» و «شیخ الإسلام» خراسان شد. از مهم‌ترین تألیفات وی کتاب «وسائل الشیعة» است.

سید عبدالکریم هاشمی نژاد

سید عبدالکریم هاشمی نژاد، عالم، نویسنده و از روحانیون مبارز انقلاب اسلامی در ایران بود. وی مبارزه با رژیم پهلوی را از سال ۱۳۴۲ش آغاز تا پیروزی انقلاب ادامه داد و پس از انقلاب دبیر حزب جمهوری اسلامی در مشهد شد.

هاشمی نژاد با رای مردم استان مازندران به عنوان نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد. مناظرۀ دکتر و پیر، درسی که حسین علیه‌السلام به انسان‌ها آموخت و راه سوم بین کمونیزم و سرمایه‌داری از مشهورترین آثار اوست.

علامه امین‌الاسلام طبرسی

علامه بزرگوار امین‌الاسلام، ابوعلی فضل بن حسن طَبرسی از جمله اندیشمندان نادری است که هر چند در دانش‌های رایج عصر خویش خبره بود، منزلت او در تفسیر، تمام ابعاد و جوانب علمی‌اش را تحت شعاع قرار داده، وی را به مثابه مفسّری سترگ در دنیای دانش و معرف معرفی کرد.

پیر پارسای کوهستان

آیت‌الله کوهستانی در یکی از روز‌های سال ۱۳۰۸ قمری (۱۲۶۷ ه. ش) در روستای کوهستان دیده به جهان گشود. ایشان مشهور به «آقاجان» بودند. مهم‌ترین خدمات و مجاهدت‌های مخلصانه آیت‌الله کوهستانی در عرصه علم و دین تأسیس حوزه علمیه در روستای «کوهستان» یعنی زادگاه خودش بود.

ابوالقاسم خزعلی

ابوالقاسم خزعلی، فقیه، خطیب و از روحانیان سیاستمدار. وی از فعالان در انقلاب اسلامی ایران و از شخصیت‌های شاخص نظام جمهوری اسلامی ایران بود. مشارکت در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی و نیز عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام جزو مناصب او در جمهوری اسلامی بوده است.

او مؤسس و مسئول بنیاد بین‌المللی غدیر و هم چنین از بنیان‌گذاران مجمع جهانی اهل‌بیت بود. خزعلی از شاگردان آیت‌الله بروجردی و امام خمینی در فقه و اصول و شاگرد علامه طباطبایی در فلسفه اسلامی بود. تفسیر دو جلدی انوار جاودان از آثار اوست.

سیدعباس ابوترابی

آیت‌الله حاج سیدعباس ابوترابی، از علمای بزرگ و مشهور قزوین بود که پس از فراگیری علوم مقدماتی نزد آیات، شیخ محمود رییسی، شیخ یحیی مفیدی و پدر خود با مبانی علوم الهی آشنا شد. وی در دروس آیات، حجت کوه‌کمری و بروجردی و پس از وفات ایشان، سر درس امام خمینی (رحمت‎ا... علیه)، آیت‌الله محقق داماد و علامه طباطبایی حاضر شد.

بعد به زادگاهش بازگشت و به تدریس و اقامه جماعت پرداخت. او در سال ۷۷ از سوی مقام معظم رهبری به امامت جماعت مسجد امام حسین (علیه‎السلام) تهران منصوب شد.   سرانجام آن عالم بزرگوار پس از ۸۴ سال زندگی در مسیر زیارت حضرت علی بن موسی‌الرضا (علیه‎السلام) همراه فرزندش حاج سیدعلی‌اکبر ابوترابی در سانحه تصادف درگذشت و پس از تشییع بسیار باشکوه در تهران و قزوین به مشهد انتقال یافت و در صحن عتیق دفن شد.