ایران منطقه‌ای زلزله خیز است، صد‌ها گسل را در خود جای داده که هر کدام می‌توانند شهر‌ها و روستا‌های پیرامونی خود را در هم بکوبند، آن طور که زمین لرزه ۶.۶ ریشتری سال ۱۳۸۲ شهر بم را در سال ۵.۲۶ دقیقه بامداد را لرزاند و بیش از ۳۰ هزار کشته برجای گذاشت.

کشور ما ۶۰۰ گسل شناخته شده دارد که عمده آن‌ها در منطقه جغرافیایی رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس واقع شده‌اند، از این میان ۱۲۰ گسل را براساس تعاریف زمین شناختی می‌توان خطرناک‌ترین گسل‌ها توصیف کرد، با این حال کلانشهر تهران و چند شهر دیگر جزء ریسک پذیرترین شهر‌های ایران از حیث وقوع زلزله به شمار می‌آیند.

در طول سال‌های گذشته، زلزله شناسان بسیاری نسبت به وقوع زلزله‌های سهمگین در تهران و برخی شهر‌های بزرگ ایران هشدار داده‌اند، اما به گفته برخی از این کارشناسان کیفیت ساخت و ساز در دهه‌های اخیر با روند کاهشی روبرو بوده است.

 فریبرز ناطقی الهی، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله با ابراز نگرانی از وقوع زلزله احتمالی در تهران، خواستار نظارت دقیق بر ساخت و ساز‌ها شد و گفت: ساخت و ساز‌های جدید در ۵ سال اخیر منجر به نگرانی زلزله شناسان شده است، در۲۰ سال گذشته پس از زلزله بم ساخت و ساز‌ها بهتر شد، اما در ۵ سال اخیر در هر بازدیدی که از ساختمان‌های جدید و نوساز و گران قیمت داشته‌ام از مصالح کم کیفیت استفاده شده است. آینده ساخت و ساز جدید را خطرناک‌تر می‌بینم چرا که تصور این است که ساختمان‌های مقاوم به مردم می‌فروشند، این در حالی است که در مناطق بسیار خوب تهران احتمال آسیب پذیری بسیار بالاست و این می‌تواند در ۱۰ سال آینده ما را با خطرات جدی روبرو کند.

آمار‌ها نشان می‌دهند تهران و شهرستان‌های این کلانشهر بزرگ، با احتساب جمعیت اتباع خارجی ۱۹ میلیون نفر جمعیت دارد و با این حال ۲۷ گسل شناخته شده و بزرگ این کلانشهر را تهدید می‌کند. 

در جایی دیگر فریبرز ناطقی الهی، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی، گسل‌های ایران را خطرناک توصیف کرد و اظهار داشت: اغلب گسل‌های سطح کشور شناسایی و مانیتور شده اند و از آن‌ها اطلاعات تاریخی داریم و گسل‌های فعالی هستند، به این معنا که در دوره بازگشت ۲۰۰ تا ۵۰۰ ساله یک زلزله‌ای از آن‌ها رخ داده است، از این رو باید بگویم گسل‌های ایران فعال هستند و هر لحظه می‌توانند زلزله هولناکی را پدید آورند.

مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله پس از وقوع زلزله خوی گفت: اتفاقاتی که در ایران در منطقه خوی و تبریز رخ می‌دهد از نظر زمین ساختی به شکستگی درون یک ورقه ایران مربوط است. میزان جاجایی ۲ تا ۶ میلی متر در سال است؛ بنابراین هم از نظر میزان تغییر شکل‌ها و از نظر نوع و موقعیت زمین ساختی با هم تفاوت وجود دارد. البته باور دارم که ما همان قدر درباره لرزه خیزی تهران و تبریز دیروز و هفته پیش و یک ماه گذشته فکر می‌کردیم، امروز هم باید فکر کنیم.

اقای زارع، گسل‌های ایران را خطرناک توصیف و اظهار کرد: اینکه زلزله‌های ترکیه به لرزه خیزی ایران مربوط نیست به این معنا نیست که موضوع را رها کنیم و بگوییم هیچ خبری نیست ما به اندازه کافی خطرات ناشی از زمین لرزه‌های مربوط به گسل‌های ایران را داریم.

براساس آخرین آمار‌های اعلام شده از سوی مرکز لرزه‌نگاری کشوری مؤسسه ژئوفیزیک که در اردیبهشت ماه سال جاری اعلام شده است؛ ۴۵۴ زمین لرزه در نواحی مختلف و همجوار کشور به ثبت رسیده است که این آمار به نسبت فروردین ماه سال جاری با کاهش ۲.۴ درصدی روبه‌رو بوده است. این آمار به نسبت اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ با کاهش ۱۶.۲۵ درصدی روبه‌رو بوده و به نسبت میانگین ماهانه ۱۰ ساله اخیر کشور، ۵۵ درصد کاهش داشته است.

در اردیبهشت ماه سال جاری، ۱۱ زمین لرزه به بزرگی بیش از ۴ درصد در کشور به ثبت رسیده که زمین لرزه ۴.۷ قدمگاه در استان خراسان رضوی در ۸ اردیبهشت ماه بزرگترین زمین لرزه به ثبت رسیده در این ماه بوده است.

استان‌های خراسان رضوی با ۶۶ زمین لرزه، آذربایجان غربی با ۴۹ زمین‌لرزه و خراسان جنوبی با ۴۹ زمین لرزه بیشترین آمار زمین لرزه را در بین استان‌های کشور داشته‌اند. استان تهران نیز در اردیبهشت ماه سال جاری شاهد به ثبت رسیدن ۶ زمین لرزه بوده که بزرگترین آن در صفادشت شهریار به میزان ۳.۸ ریشتر به ثبت رسیده است.

در مجموع در این ماه، ۳۹۳ زمین لرزه به بزرگی کمتر از ۳ ریشتر در کشور به ثبت رسیده است، ۵۰ زلزله بین ۳ تا ۳. ۹ ریشتر و ۱۱ زلزله نیز بین ۴ تا ۴.۹ ریشتر بوده است و خوشبختانه شاهد وقوع زلزله بین ۵ تا ۵.۹ ریشتر نبوده‌ایم.

در مجموع تمام مناطق و نواحی کشور با ۴۵۴ زمین لرزه مواجه بوده‌اند.

تهران چندبار لرزید؟

در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲، استان تهران شاهد ۵ زلزله کمتر از ۳ ریشتر بوده است. یک زلزله نیز بین ۳ تا ۳.۹ ریشتر و مجموع این زلزله‌ها در اردیبهشت‌ماه به ۶ زمین لرزه می‌رسد.

 مقایسه آمار زمین‌لرزه‌های کشور در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ به نسبت مدت مشابه سال گذشته و میانگین نشان می‌دهد: میانگین وقوع زلزله به طور ماهانه در ۱۰ سال اخیر ۹۸۵ زلزله بوده که این میانگین در ۱۴۰۱، ۵۳۱ زمین لرزه و در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ نیز ۵۲۹ زمین لرزه رخ داده است.

در فروردین ماه ۱۴۰۲ نیز ۴۴۳ زلزله و در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲، ۴۵۴ زلزله به وقوع پیوسته است.

روند لرزه‌خیزی کشور در سال گذشته چگونه بود؟

اردیبهشت ماه ۱۴۰۱، ۵۲۹ زلزله، خرداد ۱۴۰۱، ۷۱۳ زمین لرزه، تیرماه ۷۶۹ زمین لرزه، مرداد ۴۵۲ زمین لرزه، شهریور ۱۴۰۱، ۵۷۰، مهرماه ۵۹۷، آبان ۴۷۷ زمین لرزه، آذرماه ۵۷۱ زمین لرزه، دی‌ماه و بهمن و اسفند به ترتیب ۵۷۱، ۶۰۴ ئ ۷۰۶ زلزله را شاهد بودند. در اردیبهشت و فروردین ۱۴۰۲ نیز ما شاهد وقوع ۴۴۳ زلزله و ۴۵۴ زمین لرزه بودیم.

اگر بخواهیم نگاهی به آمار زمین لرزه‌های تهران در ۱۴۰۲ و مدت مشابه سال گذشته نیز در همین زمان باشیم، بدین صورت است که در میانگین ماهانه ۱۰ سال اخیر استان تهران شاهد ۲۱ زمین لرزه بوده و در اردیبهشت ۱۴۰۱، ۲ زلزله، اما در اردیبهشت ۱۴۰۲، ۶ زلزله رخ داده است.

بیشترین و کمترین زلزله‌ها در استان‌ها

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که استان خراسان رضوی در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ شاهد وقوع ۶۶ زلزله بوده است، آذربایجان غربی ۴۹ زلزله، خراسان جنوبی ۴۹، کرمان ۳۲، یزد ۲۶، اصفهان ۲۳، سمنان ۲۱، مازندران ۲۰، فارس ۱۸، هرمزگان ۱۷، آذربایجان شرقی ۱۷، اردبیل ۱۶، کرمانشاه ۱۵، بوشهر ۸، گیلان ۷، گلستان ۶، تهران ۶، لرستان ۵، ایلام ۵، خراسان شمالی ۴، همدان ۴، چهارمحال و بختیاری ۳، مرکزی ۳، کردستان ۳، خوزستان ۲ و کهگیلویه و بویراحمد ۲، قم ۱، قزوین ۱، سیستان و بلوچستان ۱ زلزله را حس کرده‌اند.

خوشبختانه در البرز و زنجان در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ هیچ زلزله‌ای رخ نداده است.

به گزارش فارس، تهران در چند سال اخیر شاهد تحرک گسل ملارد بوده است، زمین لرزه چهارشنبه شب ۲۹ آذرماه سال ۱۳۹۶ با شدت ۵.۲ در مقیاس ریشتر نشان داد که این گسل می‌تواند تبعات جدی برای شهروندان تهرانی به دنبال داشته باشد چرا که این زلزله در استان‌های تهران، البرز و در استان‌های قم، مرکزی و گیلان نیز احساس شد. 

۱۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ نیز در ساعت ۱۰.۲۸ دقیقه زلزله‌ای به بزرگی ۳.۹ ریشتر شهرستان ملارد در تهران را لرزاند و این شهرستان دومین زلزله را در دهه اخیر تجربه کرد. عمق این زلزله در ۸ کیلومتری زمین گزارش شده و جدیدترین زلزله‌ای بود که تهرانی‌ها آن را احساس کردند.

منبع: فارس