کمتر استانی در کشور می‌توان یافت که تنوع زیستی کویری، خزری و کوهستانی را یکجا در آن مشاهده کرد و خراسان شمالی از این موهبت الهی برخوردار است و همین تنوع زیستی نیز موجب شده است تا تنوع جانوری هم زیاد باشد.

خراسان شمالی با ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار وسعت در شمال شرقی کشور قرار دارد و ۱.۷ درصد از گستره کشور را دربرگرفته است و این استان چند اکوسیستم مختلف را در خود جای داده است و گنجینه‌ای از تنوع زیستی محسوب می‌شود.

مسافران عبوری از جاده آسیایی در این خطه از شمالشرق کشور به هنگام گذر از منطقه میرازبایلو در استان اگر سرعت خودرو را کمتر کنند به راحتی می‌توانند گله‌های آهو را مشاهده کنند، صحنه‌هایی از چرای وحوش که برای هر بیننده‌ای جذاب است و با طی مسافتی نه چندان زیاد در این مسیر مسافران به زیستگاه خرس می‌رسند، خرس قهوه‌ای یکی از گونه‌های شاخص و با اهمیت حیات وحش ایران است و این گونه وحشی در مناطق مختلف خراسان شمالی از جمله منطقه حفاظت شده قرخود زیست می‌کند.

جنگل‌های هیرکانی غرب استان که زیستگاه مرال است نیز بر تنوع جانوری این خطه افزوده است و پناهگاه حیات وحش میاندشت در بین مسیر اسفراین به جاجرم نیز از جمله زیستگاه یوزپلنگ آسیایی با پوشش گیاهی تاغ و گز و مناطق کوهستانی به شمار می‌رود که هر رهگذری را به سمت خود می‌کشاند.

این استان مامن پرورش قوچ اوریال بزرگترین گوسفند وحشی سرزمین ایران و جنگل‌های ارس نیز است و گردشگران در بازدید از این مرکز در منطقه بدرانلوی بجنورد می‌توانند خاطرات خوشی را از خود برجا بگذارند.

در این استان مناطقی در بجنورد و شیروان دارای آب و هوای معتدل کوهستانی، مانه و سملقان و اسفراین دارای آب و هوای معتدل و جاجرم و گرمه هم دارای آب و هوای کویری وجود دارد.

پوشش گیاهی در خراسان شمالی هم با توجه به آب و هوای آن به طرز چشمگیری متنوع و متغیر است به طوری که در این منطقه رودخانه‌ها و جنگل‌های ریزبرگ اُرس به همراه بیابان‌ها و مراتع ضعیف به فاصله کمی از هم مشاهده می‌شود.

پتانسیل‌ها و قابلیت‌های طبیعی در خراسان شمالی، بستر‌های مناسبی برای برای طبیعت گردی و جذب گردشگران و مسافران ایجاد کرده است.

معاون طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در توضیح ظرفیت‌های گردشگری طبیعی استان گفت: تمام مناطق حفاظت شده در این استان محل زیست پلنگ است، اما پارک ملی ساریگل اسفراین از پرتراکم‌ترین زیستگاه‌های این گونه ارزشمند در جهان محسوب می‌شود و بر اساس نتایج به دست آمده از تصایویر دوربین‌های تله‌ای کار گذاشته شده محیط زیست، تراکم جمعیت پلنگ در پارک ملی ساریگل بالا است.

علیرضا باغچقی افزود: بیشتر کوهستان‌های این استان زیستگاه پلنگ است و این استان به لحاظ جمعیت این گربه‌سان زیبا وضعیت مطلوبی دارد، البته نمی‌توان آمار دقیقی از جمعیت پلنگ در استان ارائه داد چرا که پلنگ حیوانی شبگرد و منزوی است و عمدتا خود را مخفی می‌کند از این رو، کمتر مشاهده می‌شود، اما در چند سال گذشته دوربین‌های تله‌ای کار گذاشته شده در پارک ملی ساریگل شهرستان اسفراین، تصاویر متعددی از پلنگ ثبت کرده است.

وی اظهار کرد: باتوجه به اینکه عمده جمعیت این گونه در ایران باقی مانده است و خوشبحتانه شرایط آن در استان خراسان شمالی مناسب بوده، ایران می‌تواند اهمیت تعیین کننده‌ای در بقای این زیرگونه از پلنگ‌های آسیایی در خاورمیانه، جنوب و غرب آسیا داشته باشد.

باغچقی اضافه کرد: پلنگ بدلیل قابلیت سازگاری بالا در اکثر زیستگاه‌های کوهستانی، استپی، جنگلی و کوه‌های خشک مناطق بیابانی استان زندگی می‌کند و متاسفانه پلنگ ایرانی در سال‌های اخیر با چالش‌هایی از جمله تخریب زیستگاه، کاهش جمعیت گونه‌های طعمه، شکار و معدوم سازی مواجه است.

زیستگاه گونه‌های نادر جانوری

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره گفت: بسیاری از گونه‌های با ارزش و شاخص کشور که نسل برخی از آن‌ها در معرض انقراض است، این استان را محل امنی برای زندگی یافته و در اکوسیستم‌های جنگلی و کوهستانی، استپی و دشتی آن زیست می‌کنند.

بهروز جعفری اظهار داشت: خراسان شمالی از معدود استان‌های کشور با ظرفیت قابل ملاحظه در عرصه‌های محیط طبیعی و تنوع زیستی است.

وی تصریح کرد: بسیاری از گونه‌های با ارزش و شاخص کشور از قبیل یوزپلنگ، پلنگ، خرس قهوه ای، کاراکال، گربه پالاس، قوچ اوریال، کل و بز (پازن)، آهو، عقاب طلایی، عقاب صحرایی، بالابان، کرکس مصری و کبک دری که نسل برخی از آن‌ها در معرض انقراض است، این استان را محل امنی برای زندگی یافته و در اکوسیستم‌های جنگلی و کوهستانی، استپی و دشتی آن زیست می‌کنند.

جعفری افزود: تنوع زیستی در خراسان شمالی بالا است و این امر نشان از پایدار بودن امنیت برای حیات وحش دارد، این استان سرزمینی کوهستانی با دشت‌های حاصلخیز در میان دنباله رشته کوه‌های البرز یعنی آلاداغ و شاه جهان در جنوب و کپه داغ در شمال با اقلیمی مدیترانه‌ای است که مواهب طبیعی و چشم انداز‌های بی نظیری در جای جای استان بوجود آورده است.

وی گفت: این خطه از کشور به لحاظ وجود سه پارک ملی سالوک، ساریگل و ضامن آهو بعلاوه گستره ۴۴.۶ درصد از پارک ملی گلستان، یک ذخیره گاه زیست کره، ۳ منطقه حفاظت شده بعلاوه ۶۱ درصد از منطقه حفاظت شده قرچقه شهرستان فاروج، یک پناهگاه حیات وحش، سه اثر طبیعی ملی، یک تالاب و چهار منطقه شکار ممنوع در کنار دخیرگاه جنگلی (ارس، بلوط و زالزالک) و قرق‌های مرتعی تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها و مراتع، به لحاظ زیست حیات وحش و تنوع گونه‌ای از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

وی گفت: اکنون ۵۱ گونه پستاندار معادل ۲۵.۹ درصد از کل پستانداران ایران، ۱۸۰ گونه پرنده معادل ۳۳.۳ درصد از کل پرندگان ایران، ۵۲ گونه خزنده معادل ۲۳.۲ درصد از کل خزندگان ایران و ۴ گونه دوزیست که ۲۰ درصد از کل دوزیستان ایران را شامل می‌شود در این استان زیست دارند.

جعفری خاطرنشان کرد: بر اساس طبقه بندی لیست قرمز IUCN در سال ۲۰۱۷ برخی گونه‌ها در معرض تهدید در استان زیست دارند که از رده پستانداران، گونه زیبای یوزپلنگ در وضعیت بحرانی (CR) قرار دارد، پلنگ در معرض خطر انقراض و قوچ و میش اوریال کل و بز، آهو، زرده بر در وضعیت آسیب پذیر قرار دارند.

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: از رده ماهی‌ها هم زرده پر (اورنج) و از رده خزندگان، لاک پشت آسیایی در وضعیت آسیب پذیر قرار دارند.

وی افزود: از رده پرندگان هم عقاب صحرایی، زرد پره سینه زرد، بالابان و کرکس مصری در معرض خطر انقراض و عقاب شاهی، عقاب دریایی پالاس هوبره و میش مرغ، فاخته خاوری قمری معمولی در وضعیت آسیب پذیر قرار دارند.

رییس حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: در حال حاضر با تلاش شبانه روزی محیط بانان، تشکل‌های مردم نهاد و علاقمندان به طبیعت بیش از هشت هزار و ۹۰۰ راس قوچ و میش اوریال، کل و بز و آهو در زیستگاه‌های کوهستانی و دشتی استان زیست می‌کنند.

زیستگاه گونه نادر قوچ اوریال

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره گفت: قوچ اوریال، نماد زیست محیطی استان است، پارک ملی سالوک و ساریگل اسفراین محل زیست این نوع قوچ در کشور است و می‌توان قوچ اوریال این۲ منطقه را خالص‌ترین قوچ از نظر ژن دانست.

رضا شکاریان اظهار کرد: در این استان سه پارک ملی سالوک و ساریگل در اسفراین و ضامن آهو در جاجرم، چهار منطقه حفاظت شده سالوک و ساریگل در اسفراین، قرخود در مانه و سملقان، گلول و سرانی در شیروان، یک پناهگاه حیات وحش در منطقه میاندشت جاجرم و سه آثار طبیعی و ملی و نیز ذخیره گاه زیست کره کپه داغ در شهرستان شیروان قرارگرفته است.

وی با بیان اینکه این استان زیستگاه بیش از ۵۰ گونه پستاندار، بیش از ۱۴۰ گونه پرنده، چهار گونه دوزیست، هشت گونه ماهی و بیش از ۵۰ گونه خزنده است، خاطر نشان کرد: وجود گونه‌های جانوری همچون قوچ اوریال، کل و بز، آهو، پلنگ ایرانی، یوزپلنگ، خرس قهوه ای، گربه وحشی، گربه پالاس، گربه جنگلی، کاراکال، عقاب طلایی، هما، قرقاول، هوبره، کبک دری، بالابان، طرلان، کرکس مصری، انواع سهره، دارکوب قهوه‌ای و انواع پرندگان شکاری و جنگل‌های ارس و بلوط، مراتع متراکم گون، کلاه میرحسن و چوبک تنها بخش کوچکی از تنوع گونه‌ای این استان را دربر می‌گیرند.

وی با اشاره به اینکه مناطق مختلف خراسان شمالی محل فرود پرندگان مهاجر است اظهار کرد: هر ساله آبگیر‌ها و سد‌ها و رودخانه‌های این استان میزبان گونه‌های مختلفی از پرندگان مهاجر مانند اردک سر سبز، خوتکا، اردک سرحنایی، چنگر، فلامینگو، باکلان، اگرت، حواصیل خاکستری، کاکایی، فیلوش، بوتیمار و اردک تاجدار است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: وجود ۱۳ هزار و ۶۹۵ هکتار ذخیره گاه جنگلی اعم از گونه‌های ارس، فندق، زالزالک، گردو وحشی و بلوط و شناسایی ۱۱۰۰ گونه گیاهی که حدود ۱۵۰ گونه آن دارویی است، موجب شده این استان از نظر تنوع پوشش گیاهی نیز جایگاه ویژه‌ای در سطح کشور داشته باشد.

در خراسان شمالی ۵۶ گونه پستاندار از ۱۹۷ گونه موجود در کشور، ۱۵۰ گونه پرنده از ۵۳۲ گونه موجود، ۶۸ خزنده از ۲۲۸ گونه، چهار گونه دوزیست از ۲۰ گونه و هشت گونه ماهی و آبزی از مجموع ۱۶۰ گونه آبزی موجود در کشور زیست می‌کنند که برخی از این گونه‌ها نظیر یوزپلنگ، پلنگ، بالابان، و کرکس مصری در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده‌های بحرانی و در حال انقراض قرار دارند.

این استان با دشت‌های حاصلخیز در میان دنباله رشته کوه‌های بینالود یعنی آلاداغ و شاه جهان در جنوب و کپه داغ در شمال با اقلیمی مدیترانه‌ای است که مواهب طبیعی و چشم انداز‌های بی نظیری در جای جای استان بوجود آورده است.

خراسان شمالی با داشتن سه پارک ملی سالوک، ساریگل، ضامن آهو و داشتن گستره ۴۴.۶ درصد از پارک ملی گلستان، یک ذخیره گاه زیست کره، سه منطقه حفاظت شده و ۶۱ درصد از منطقه حفاظت شده قرچقه شهرستان فاروج، یک پناهگاه حیات وحش، سه اثر طبیعی ملی، یک تالاب و چهار منطقه شکار ممنوع در کنار دخیرگاه جنگلی (ارس، بلوط و زالزالک) و قُرُق‌های مرتعی تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها و مراتع به لحاظ زیست حیات وحش و تنوع گونه‌ای از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

منبع :ایرنا