بهفرنژاد معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: فصل پنجم کاوش آموزشی محوطه گبری مود باهدف آموزش دانشجویان رشته باستان‌شناسی و بررسی فضا‌های معماری این محوطه توسط دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۹ دانشگاه بیرجند با همکاری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان آغاز شد.

او افزود: در این فصل از کاوش، با استفاده از تحلیل عکس‌های هوایی، ششمین ترانشه در قسمت شمال شرقی سازه مدور موجود در محوطه باهدف شناسایی فضای ورودی آن ایجاد شد که در کاوش، ۲ فاز معماری شناسایی شد.

 بهفرنژاد ادامه داد: فاز بالایی جدید و مربوط به دوران متأخر اسلامی بوده و فاز پایینی مربوط به دوران قبل از اسلام است که با توجه به داده‌های فرهنگی به‌ویژه سفال، می‌توان بازه زمانی دوران هخامنشی تا دوره ساسانی را برای آن پیشنهاد داد.

معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بیان کرد: داده‌های فرهنگی به‌دست‌آمده علاوه بر سفال، شامل سنگ‌ساب، مشته سنگ، دست آس و سرباره هستند هم‌چنین آثار معماری به دست آمده شامل فضا‌هایی است که با مصالح سنگ و خشت‌هایی با ابعاد ۴۰×۴۰ و ضخامت ۸ سانتی‌متر ساخته شده‌اند.

مسئول ثبت محوطه‌های تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هم گفت: این محوطه در ۵.۳ کیلومتری شمال غرب شهر مود در میانه دشتی معروف به دشت نخودی شامل دو تپه در محور شمال غربی – جنوب شرقی است که بانام A و B ثبت شده که تپه A دارای ارتفاع بیشتری نسبت به تپه B است.

محمد فرجامی افزود: کاوش‌های باستان‌شناسی در طی پنج فصل از سال ۱۳۹۷ به بعد بروی تپه B متمرکز بوده که کاوش‌های انجام شده در چهار فصل گذشته این محوطه باهدف و شناسایی فضا‌های معماری بروی دیواره‌های شمالی، غرب، شرق و مرکز این سازه مدور انجام شد.

 به گفته وی در پایان کاوش این فصول فضا‌های معماری مرتبط با حصار دفاعی و همین طور فضا‌های مسکونی و حیاط سازه مدور تپه مود B کشف شده است.

فرجامی گفت: در فصل پنجم کاوش محوطه گبری مود با بررسی عکس‌های هوایی با هدف شناسایی ورودی احتمالی سازه مدور محوطه گبری مود B به دلیل فرورفتگی در قسمت شمال شرقی سازه مدور، ترانشه‌ای با ابعاد ۵ × ۱۰ متر با حضور ۲۱ نفر از دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۹ ایجاد شد که در ادامه روند کاوش دو فاز معماری در این قسمت محوطه شناسایی شد.

وی افزود: فاز اول که در قسمت مرکز ترانشه قرار دارد و مربوط به دیواری سنگی با ملات گل است و دو رج از آن باقی مانده که با توجه به داده‌های فرهنگی در این قسمت، نشان از ساخت این دیوار در قرن هشتم تا دهم هجری را دارد.

فرجامی گفت: فاز دوم این ترانشه دوران هخامنشی تا اوایل دوران ساسانی را در برمی‌گیرد که داده‌های فرهنگی به‌ویژه سفال نشان از این بازه زمانی را دارد.

به گفته وی در این فاز وجود حجم زیادی از آوار سنگی و خشتی در بعضی فضا‌های معماری کاوش شده نشان از تخریب بنا در اوایل دوره ساسانی را دارد که احتمالاً براثر یک حادثه طبیعی (زلزله) این محوطه متروک می‌شود.

مسئول ثبت محوطه‌ای تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گفت: از لحاظ حجم داده فرهنگی بیش‌ترین حجم داده این فصل کاوش مربوط به سفال است که به دودسته سفال‌های بدون نقش و سفال‌های منقوش با نقش کنده یا با نقوش رنگی قرمزرنگ تقسیم‌بندی می‌شوند.

وی گفت: بیش‌ترین سفال‌ها ازلحاظ قدمت متعلق به دوره اشکانی است.

فرجامی گفت: محوطه گبری مود در دوره اشکانی دارای بیشترین وسعت استقراری بوده و این دوره مهم‌ترین دوره استقراری ست که این ادعا با کشف نمونه‌های سفالین منقوش، داغدار و شیاردار که قابل مقایسه بافرهنگ‌های همجوار به‌ویژه سیستان بوده است، تأیید می‌شود.

فرجامی افزود: کشف این نمونه‌ها گویای ارتباطات گسترده این منطقه با سیستان در دوره اشکانی است.

وی افزود: بر این اساس استقرار این دوره در اواخر دوره ساسانی متروک شده است و وجود محوطه‌های اسلامی در نزدیکی محوطه گبری مود ازجمله تپه قلعه کهنه مود، نشان از جابه‌جایی ساکنین این محوطه بعد از این دوران دارد.

فرجامی گفت: تشابه کانی شناسی اجزاء تشکیل دهنده سفال‌ها و خاک‌های محوطه گبری مود B با کانی‌های سازنده واحد‌های زمین‌شناسی منطقه نشان می‌دهد که مواد تشکیل‌دهنده سفال‌ها از همین منطقه تأمین می‌شده‌اند.

به گفته وی وجود سرباره‌های کوره سفالپزی در محدوده پنج فصل کاوش صورت گرفته در محوطه گبری مود نشانگر وجود کوره سفالپزی در این محدوده تاریخی است.

این محوطه در سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۳۶۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.