محمدرضا کاردان، معاون سازمان انرژی اتمی و رییس مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور با حضور در برنامه «ایران امروز» شبکه یک با اشاره به ماموریت‌های این مرکز در حفظ سلامت مردم، محیط زیست و نسل‌های آینده اظهار کرد: اگر به مزایای فناوری هسته‌ای و مسایل ایمنی توجه نداشته باشیم، می‌تواند خطرآفرین باشد. در این زمینه وظیفه مرکز نظام ایمنی هسته‌ای، اطمینان یافتن از این مساله است که از انرژی هسته‌ای و دیگر منابع پرتوزا در کشور به نحو احسن و مطابق با مقررات و ضوابط ایمنی استفاده شود.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران در مورد اینکه نظارت‌ها به چه شکلی انجام می‌شود، توضیح داد: در این زمینه از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها تدوین استاندارد و مقررات است که توسط مرکز تنظیم و تدوین شده است.

وی افزود: اصولا در سطح جهانی تعدادی از توصیه‌ها و استاندارد‌های بین‌المللی وجود دارد که هم توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هم ارگان‌های جهانی در سطح دنیا منتشر می‌شود و کشور‌ها براساس نیاز و شرایط خاص خود از آن‌ها استفاده می‌کنند.

کاردان تاکید کرد: نکته مهم این است که این موارد در سطح بین‌المللی الزام‌آور نبوده و تنها توصیه هستند، اما در سطح ملی و براساس قانون، رعایت این موارد الزامی است. ما در ایران مانند سایر کشور‌های دنیا، توصیه‌ها و تجربه‌ها را بررسی کرده و براساس شرایط و وضعیت کشور، استاندارد و مقررات را تدوین و ابلاغ می‌کنیم.

وی ادامه داد: به عنوان مثال برای تمامی پرتو‌ها در کل طیف الکترومغناطیس همچون آنتن‌های بی. تی. اس یا هر نوع منتشر کننده امواج حد‌های مجاز وجود دارد و برای آن‌ها استاندارد ملی تدوین شده است. در این بررسی‌ها میزان تشعشع مهم است؛ هنگامی‌که موردی را از محافظت انسان‌ها از پرتو‌ها مطرح می‌کنیم یک حدودی وجود دارد. یعنی اگر زیر یک مقدار معین تشعشع دریافت شود، تاثیر قابل ملاحظه‌ای نداشته و مشکلی ایجاد نمی‌کند که اصطلاحا به آن میزان مجاز می‌گویند.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران تصریح کرد: هنگامی‌که یک آنتن وصل می‌شود مهم است که یک فرد بیش از حد مجاز تشعشع دریافت نکند و یکی از این راه‌ها استاندارد‌ها و مقرراتی است که تدوین و ابلاغ شده است. این استاندارد‌ها را در همه ابعاد از جمله مراکز پزشکی هسته‌ای، رادیولوژی، سی‌تی اسکن با نگاه به تجربه جهانی ابلاغ کرده‌ایم.

وی ادامه داد: حجم کاری در مرکز نظام هسته‌ای ایمنی کشور بسیار زیاد است. این کار از یک اپراتور تلفن همراه تا نیروگاه اتمی بوشهر و یک بخش رادیولوژی دورافتاده در یک شهرستان و حتی یک مرکز صنعتی بزرگ مانند ذوب آهن و فولاد مبارکه را شامل می‌شود و تقریبا هیچ صنعتی از این نظارت مبری نیست.

کاردان افزود: روش‌های تدوین مقررات در مورد جایی مانند نیروگاه اتمی بوشهر، پیچیده‌تر و سخت‌تر است. در این زمینه یکی دیگر از روش‌هایی که با آن از سلامت مردم، محیط زیست و نسل آینده حفاظت می‌کنیم، بحث صدور مجوز‌ها است. 

وی تاکید کرد: هر نیروگاه اتمی و نه تنها نیروگاه بوشهر در مراحل مختلفی باید از مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور، پروانه دریافت کند. شروع کار در انتخاب محل است و حتما باید مطالعات گسترده محیطی انجام شود که آیا این نقطه از لحاظ محیط و تاثیرات بالقوه محیط بر آن و تاثیرات نیروگاه شرایط لازم را دارد تا مجوز ساخت نیروگاه در آن نقطه صادر شود یا خیر.

کاردان ادامه داد: در مرحله بعد برای ساخت نیروگاه باید پروانه دیگری صادر شود و طراحی آن مورد ارزیابی قرار گیرد تا اجازه ساخت بعد از تایید داده شود. سپس ساخت قطعات مهم نیروگاه مانند محفظه تحت فشار که قلب رآکتور در آن قرار می‌گیرد، باید مجوز بگیرد تا طراحی آن و قسمت‌های مختلف از لحاظ مواد، جوشکاری و تحمل فشار بررسی شود. بعد از همه این‌موارد باید برای راه اندازی نیروگاه پروانه گرفته شود و تست‌های متعدد سرد و گرم با سوخت و بدون سوخت انجام شود. در نهایت اجازه بهره‌برداری صادر می‌شود تا بتوانند کار را شروع کنند.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران درباره طول کشیدن ارزیابی‌ها با توجه به سخت بودن وظیفه این مرکز گفت: وظیفه ما به عنوان نماینده مردم است تا اطمینان حاصل کنند که فناوری هسته‌ای مورد استفاده در کشور، ضرر و زیانی به آن‌ها، کارکنان، محیط زیست و نسل آینده نمی‌زند که این کار بسیار سخت و دشوار است.

وی با بیان اینکه بازرسی از دیگر مراحل نظارت این مرکز به حساب می‌آید، تصریح کرد: بعد از ابلاغ استانداردها، صدور پروانه و مجوز دیگر روش نظارتی ما بازرسی است. بازرسی‌ها به‌طور دوره‌ای از همه تاسیسات از جمله نیروگاه اتمی بوشهر تا بخش‌های پزشکی هسته‌ای در تهران و شهرستان‌ها و حتی آنتن‌های تلفن همراه و یک مرکز تصویربرداری کوچک در یک شهرستان دور افتاده، انجام می‌شود.

کاردان افزود: این بازرسی‌ها البته به میزان ریسک آن مرکز بستگی دارد؛ به عنوان مثال در نیروگاه اتمی بوشهر ما بازرس مقیم داریم که همیشه و به طور دایم بر انجام کار‌ها در این مجموعه نظارت دارد، اما در یک مرکز رادیولوژی به دلیل کم بودن این ریسک، زمان بازدید‌ها و بازرسی‌ها کمی بیشتر است.

رییس مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور با اشاره به رصد مداوم آب، هوا و خاک ایران در مناطق مختلف کشور، گفت: همان‌طور که گفته شد وظیفه ما در این مرکز حصول اطمینان از سلامت مردم و نسل‌های آینده است و تدوین مقررات، صدور مجوز و پروانه بهره‌برداری و بازرسی از جمله این روش‌هایی است که در این زمینه انجام می‌شود.

معاون سازمان انرژی اتمی ایران خاطرنشان کرد: با این حال احتمال دارد که از خارج مرز‌های ما، مواد پرتوزا به خاک و هوای قلمروی جمهوری اسلامی ایران در صورت رخ دادن اتفاقی مثل چرنویل و فوکوشیما ورود پیدا کند. به این منظور برای نظارت به شکل برخط و غیربرخط ایستگاه‌هایی داریم که از خاک، هوا و آب به‌صورت مداوم و مستمر نمونه‌برداری را انجام می‌دهند. هم اکنون ۱۵۰ ایستگاه برای اندازه‌گیری گامای محیط در کشور فعال است و ۶ ایستگاه هم برای اندازه‌گیری برخط مواد پرتوزا در آب‌های قلمرویی کشور پیش بینی شده است.