چگونه زمان خالی فرزندان‌مان را مدیریت کنیم؟
برخلاف معنای ظاهری واژه اوقات‌فراغت که عموما از آن معنای بیکاری و وقت‌آزاد به ذهن‌شان متبادر می‌شود، این اوقات زمان مناسبی برای پرورش توانایی‌ها و استعدادهای ذهنی نوجوان است.
آخرین امتحان را هم داد و نفس راحتی کشید، با خودش فکر می‌کرد خب، این هم تمام شد. احساس سبکبالی خوبی داشت. چند روزی را به تلافی همه شب‌های امتحان که با استرس خوابیده بود یا به‌خاطر مرور درس‌ها، خیلی دیر خوابیده بود، به خواب گذراند، ولی دیگر نمی‌خواست بخوابد، کمی با تلویزیون سرگرم شد از این کانال به آن کانال؛ دیدن سریال‌های تکراری یا برنامه‌های خشک و بی‌هیجان حوصله‌اش را سر برد. طبق عادت سراغ کتاب‌هایش رفت.
غیر از چند کتاب رمان و شعر که هرکدام را چند بار خوانده بود چیز دیگری نبود که توجهش را جلب کند. دوست داشت کاری انجام دهد، اما نمی‌دانست چه کار. همیشه به نقاشی و کار‌های هنری علاقه داشت چند بار هم با مادر درباره ثبت‌نام در کلاس‌های نقاشی صحبت کرده بود، اما کلاس هنری یا فرهنگسرایی نبود که به خانه یا محله آن‌ها نزدیک باشد و بتواند در آنجا ثبت‌نام کند. آخرسر هم بی‌حوصله و کلافه خودش را روی مبل رها کرد و گوشی را به‌دست‌گرفت تا شاید در فضای مجازی چیزی برای سرگرمی پیدا کند.
این روزها با پایان فصل امتحانات و آغاز تعطیلات تابستانی، دغدغه‌ای آشنا دوباره پررنگ می‌شود. دغدغه‌ای که هر سال حوالی همین روزها، در دل پدر و مادر‌ها و بعضا مربیان تربیتی یا برخی متولیان فرهنگی سرک می‌کشد. دغدغه اوقات‌فراغت نوجوانان. موضوعی که به‌رغم اهمیت زیاد آن، گویا نهاد‌ها و متولیان فرهنگی کشور از وزارت ورزش‌وجوانان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزش‌وپرورش، شهرداری‌ها و ... چندان توجهی به آن ندارند و به‌رغم شعار‌های پرطمطراق همیشگی، خبری از برنامه‌ریزی مدون و هدفمند در این عرصه نیست.
کلاس‌های تقویتی و افسردگی نوجوان
دکتر اصغر کیهان‌نیا، روان‌شناس معتقد است: اوقات‌فراغت را باید به قابلیت تبدیل کرد، چراکه اگر این دوران از زندگی نوجوان صرف آموختن فن، هنر یا حرفه‌ای شود عزت‌نفس نوجوان را بالا می‌برد و این موضوع تنها منوط به تابستان نیست. درس و کلاس‌های تقویتی که والدین برای بچه‌ها در نظر می‌گیرند اوقات‌فراغت محسوب نمی‌شود. این کلاس‌های تقویتی و آموزشی که معمولا در فصل تابستان بازار آن‌ها داغ است اگر زیاد باشد افسردگی و خستگی برای نوجوان به‌دنبال‌دارد.» او اصلی‌ترین تصمیمی را که والدین باید در رابطه با اوقات‌فراغت نوجوان بگیرند برنامه‌ریزی در این زمینه می‌داند و می‌گوید: «والدین حق ندارند آرزو‌ها و خواسته‌های خود را به نوجوان تحمیل کنند تا اوقات‌فراغت خود را برای آن‌ها صرف کند؛ آرزو‌ها و خواسته‌هایی که شاید در دوران کودکی خود نتوانستند به آن‌ها جامه عمل بپوشانند.»
فوت و فن‌های کارکردن با نوجوان
نوجوان اگر نتواند ویژگی‌های مثبت خود را بروز دهد، به‌سوی ویژگی‌های منفی سوق پیدا می‌کند. یکی از این ویژگی‌ها می‌تواند گذراندن وقت با همسالان باشد و اگر همسالان خصوصیات مثبتی چه به‌لحاظ شخصیتی و چه به‌لحاظ اخلاقی نداشته باشند، این بزرگ‌ترین طعمه برای نوجوان است. از دیگر آسیب‌هایی که در این دوران کم‌وبیش دامنگیر خانواده‌ها می‌شود روی‌آوردن نوجوانان به فضای مجازی و گذراندن وقت زیادی از ساعات شبانه‌روز در این فضاست. نوجوان اگر تخلیه انرژی داشته باشد کمتر به راه‌ها و برنامه‌های منفی رو می‌آورد. دکتر کیهان‌نیا می‌گوید: «متاسفانه نوجوان‌های ما در این دوره به استفاده بیش از حد از رایانه، چت‌کردن، استفاده از سرویس‌های مبتذل، گپ‌زدن‌های کنار خیابان، تماشای بیش از حد تلویزیون، رفیق‌بازی، سرگرمی‌های غیرمفید و مواردی از این دست روی‌می‌آورند و این نگران‌کننده است؛ بنابراین باید به‌دنبال راه‌حل‌هایی برای پرکردن اوقات‌فراغت نوجوان باشیم. پیشنهاد من به والدین این است که برای سرگرم‌کردن نوجوان به‌خصوص در ایام تابستان برنامه‌ریزی داشته باشند. کلاس‌های ورزشی که علاوه بر تخلیه انرژی باعث نشاط نوجوان می‌شود، مهارت‌آموزی که عزت‌نفس نوجوان را افزایش می‌دهد، نقاشی، کسب مهارت‌های هنری و ... ازجمله راه‌حل‌هایی است که برای برنامه‌ریزی به والدین کمک می‌کند. به‌خصوص نوجوان‌های خجالتی و کمرو حتما باید یک مهارت را یاد بگیرند.»
بیکاری و گرایش به انجام کار‌های خطرناک
شرکت در اردو‌های آموزشی، گردش‌های دسته‌جمعی با حضور پدر و مادر، استفاده از فرهنگسرا‌ها و کلاس‌های نقاشی ازجمله کار‌هایی است که برای نوجوان جذابیت دارد و معمولا از آن‌ها استقبال می‌کند؛ بنابراین می‌توان آن‌ها را در برنامه روزانه نوجوان جای داد. یکی از کار‌های بسیار مفید عضویت نوجوان در کتابخانه است و این‌که والدین در ازای خواندن هر کتاب یک جایزه برای نوجوان در نظر بگیرند. حتی کلاس‌های آداب‌معاشرت هم گزینه خوبی است. دکتر کیهان‌نیا دلیل این همه تاکید درباره برنامه‌ریزی برای اوقات‌فراغت نوجوان را این‌گونه توضیح می‌دهد که بیکاری نوجوان باعث کشش او به سمت مسائل خطرناک می‌شود. میل به سیگار، میل به رانندگی، میل به رفت‌وآمد با دوستان ناآشنا، دیدن فیلم‌های غیراخلاقی و ... همه ناشی از بیکاری نوجوان است. نوجوان سرشار از انرژی است و باید بتواند به طریقی این انرژی را تخلیه کند. بهترین راه برای این تخلیه انرژی هم استفاده مفید از فصل تابستان و اوقات‌فراغت است. ما باید این نکته را همیشه در ذهن داشته باشیم افرادی که در نوجوانی برای آن‌ها برنامه‌ریزی نشده که چگونه اوقات‌فراغت خود را بگذرانند معمولا در معرض انحرافات اخلاقی قرار می‌گیرند و همین موضوع اهمیت برنامه‌ریزی برای اوقات نوجوانان را دوچندان می‌کند.
منبع: جام جم
