یک لحظه چشم‌تان را ببندید و زندگیتان را بدون گوشی موبایل، تبلت و لپ‌تاپ تصور کنید... نمی‌شود؟ می‌دانستم! فقط خواستم امتحان کنید و ببینید که نمی‌شود. حالا که نمی‌شود بدون این‌ها سر کرد، بگذاریم همین طور بتازند و هر کار می‌خواهند با ما و بچه‌هایمان بکنند؟ معلوم است که نه! اینجاییم تا یادتان بدهیم چطور افسار ابزارهای الکترونیکی‌تان را در فضای مجازی بکشید و نگذارید شما و فرزندتان را به هر سمتی که می‌خواهند بکشند.

«میلاد نوری» کارشناس امنیت شبکه، در این مسیر کنار ماست و نکات ریز و درشت مهمی را به ما یادآور می‌شود. قول می‌دهیم در اصل مطلب دست نبریم و فقط کمی خودمانی تعریفش کنیم که در حوصله‌تان بگنجد.به عنوان اولین گزارش، چند نکتهٔ مهم برایتان آماده کرده‌ایم واجب‌تر از نان شب:

۱) گول اِفاده‌های تکنولوژیک را نخورید!

دلتان را خوش کرده‌اید به اینکه دستگاه‌تان قبل از نصب هر اپلیکیشنی از شما اجازه می‌گیرد و به نظر و حریم خصوصی شما احترام می‌گذارد؟ بی‌خود! گول این ادا و اطوارها را نخورید. کارنامهٔ اعمال این دستگاه‌ها سیاه‌تر از این حرف‌هاست. همین چند وقت پیش یکی از کارکنان ایرانی شرکت توییتر نوشت که واتس‌اپ در ساعت‌هایی که او خواب بوده، بدون اجازه از میکروفن گوشی‌اش استفاده کرده! بدون اینکه حتی بعداً به او خبر بدهد که «میکروفن لازم داشتیم؛ مال گوشی شما دم‌دست بود. خواب بودید، نخواستیم بیدارتان کنیم. راضی باشید!». ایلان ماسک، مدیرعامل توییتر هم که پای خودش در مسألهٔ مشابهی گیر است، درآمد که «واتس‌اپ قابل‌اعتماد نیست.». نه اینکه توییتر مثل چشمانش از اطلاعات کاربران محافظت می‌کند!

خلاصه اینکه به این بشر دوپا و تکنولوژی‌هایی که می‌سازد زیادی اعتماد نکنید. مالتان یعنی اطلاعاتتان را سفت بچسبید که این همسایه‌ها دستشان از بیخ کج است!

۲) گوشت را دست گربه نسپارید!

اولین قانونی که دربارهٔ امنیت افراد و دستگاه‌هایشان در فضای مجازی و اینترنت مطرح است این است: اگر اطلاعاتی را که روی گوشی و کامپیوتر شخصی‌تان دارید، روزی در بستر اینترنت یا دست این و آن دیدید دلخور نشوید!

 نوری می‌گوید: «نمی‌توانید انتظار داشته باشید اطلاعاتتان همان جا بماند و دست کسی هم به آن نرسد. همیشه این خطر هست که اطلاعات سیستم‌های الکترونیکی شما (مثل گوشی، تبلت، رایانه و هر چیز دیگری که به اینترنت وصل می‌شود!) به دست افراد سودجو، هکرها، باجگیرهای اینترنتی و... بیفتد یا در اینترنت منتشر شود.».

اطلاعات خصوصی را در دستگاه‌هایی نگه دارید که به اینترنت وصل نمی‌کنید.

۳) اطلاعات محرمانه را از اینترنت دور کنید

برای اینکه گوشت را دست گربه نسپارید به توصیهٔ مهندس نوری «روی دستگاهی که با آن به اینترنت وصل می‌شوید، اطلاعات حساس، خصوصی و محرمانه‌تان را نگه ندارید.» دقیقاً با خود شما مخاطب عزیز هستم! نگویید «من چکاره‌حسن هستم که اطلاعاتم حتی در صورت انتشار در روزنامه‌های کثیرالانتشار، به درد کسی بخورد؟» آن کسی که به دنبال اطلاعات افراد مختلف از اقشار مختلف است، خوب می‌داند چطور از اطلاعات شما سوءاستفاده کند.

۴) پادشاه را هر روز به خیابان نبرید!

چند سال پیش نظریه‌ای باب شده بود که می‌گفت «اطلاعات پادشاه است.». خدا خیرتان بدهد! پادشاه را که هر روز راه نمی‌اندازند در خیابان و مترو و اتوبوس. می‌گذارندش یک گوشه تا پادشاهی‌اش را بکند. کارشناس نوری هم این حرف ما را قبول دارد و می‌گوید: «عکس‌های خانوادگی و اطلاعات محرمانه‌تان را روی سیستمی که همیشه همراهتان است و همه جا با خودتان می‌برید نگه ندارید. این گونه اطلاعات را روی یک هارد خارجی ذخیره کنید.»

البته خارجی نه به این معنی که در خارجه تولید شده باشد. هارد اکسترنال را می‌گوییم! خواستیم فارسی را پاس بداریم با اجازه‌تان. اطلاعاتتان را که رویش کپی کردید، خانه‌نشینش کنید. توی هفتاد تا سوراخ قایمش کنید و خلاص. اگر پول ندارید هارد خارجی بخرید، DVD هم کار را راه می‌اندازد. اطلاعاتتان را روی DVD رایت کنید و بگذارید گوشهٔ خانه خاک بخورد. ولی با خودتان در خیابان به هر سو نکشید!

۵) دلتان را به Del خوش نکنید!

بگذارید میان‌تیتر را کامل کنم. حتی به Shift+Del هم دل خوش نکنید. مهندس نوری می‌گوید: «هر چیزی را که از روی هر حافظه‌ای پاک کنید، می‌توان با نرم‌افزارهای ریکاوری یا بازیابی به راحتی برگرداند.» حتی اگر مربوط به عهد قلقلک میرزا باشد! اگر می‌خواهید داده‌ای را طوری پاک کنید که نادر رفت، دوای دردتان نرم‌افزارهای wipe است. مهندس نوری توصیه می‌کند: «برای جلوگیری از درز اطلاعات شخصی، خصوصاً هنگام فروش دستگاه‌های الکترونیکی، اطلاعات آن را با استفاده از wipe حذف دائمی کنید.» تا بعدها ناچار نشوید دست به دامن پلیس فتا شوید!

۶) وای‌فای رایگان دیدید، فرار کنید!

هیچ گربه‌ای محض رضای خدا موش نمی‌گیرد. بگذارید کمی خارجکی‌طور بگویم؛ پنیر مجانی فقط در تله‌موش پیدا می‌شود! پس فکر نکنید اگر جایی وای‌فای رایگان گذاشته‌اند، عاشق چشم و ابرویتان بوده‌اند. مهندس نوری، کارشناس امنیت شبکه می‌گوید: «یکی از مکان‌های موردعلاقهٔ هکرها برای نفوذ و سرقت اطلاعات کاربران، جاهایی است که وای‌فای رایگان ارائه می‌شود، مثل بعضی از هتل‌ها، رستوران‌ها و...».

بگذارید این را هم درگوشی بگویم که مهندس نوری از یک مسیر طی‌شده با شما سخن می‌گوید. یعنی خودش هم وقتی نوجوان بوده در چنین فضاهایی محض سرگرمی و کنجکاوی شیطنت‌هایی می‌کرده! پس فکر نکنید خیلی اتفاق غریبی است و حتماً باید پای اطلاعات امنیتی و محرمانه در میان باشد یا هکر حتماً باید قربانی‌اش را بشناسد.

۷) وای‌فای رایگان را فقط با VPN معتبر صرف کنید

اگر ناچار شدید از اینترنت رایگان فضاهایی که در بند قبل گفتیم استفاده کنید، یک راه‌حل از این کارشناس امنیت شبکه گرفته‌ایم که کارتان راه بیفتد: «یک VPN معتبر روی دستگاه‌تان داشته باشید و بعد از اتصال به وای‌فای رایگان حتماً روشنش کنید.». مثل همان قاعدهٔ قدیم‌ها که نوشابه فقط با ساندویچ داده می‌شد. الان هم وای‌فای رایگان را فقط با VPN استفاده کنید.

استغفرالله! فکر نکنید VPN همان فیلترشکن است لزوماً. مهندس نوری می‌گوید «VPN یک شبکهٔ خصوصی مجازی است که برای امنیت بیشتر از آن استفاده می‌شود. اگر موقع اتصال به وای‌فای غریبه، بلافاصله VPNتان را روشن کنید، دیگر شما را در آن شبکه نمی‌بینند. پس نمی‌توانند اطلاعاتتان را بدزدند.».

هر چیزی را دانلود نکنید؛ حتی یک عکس هم می‌تواند سیستم شما را آلوده کند!

۸) برنامه‌ها را از فروشگاه‌های مجاز تهیه کنید!

چون خیلی تکراری شده دیگر نمی‌گوییم روی هر لینکی در پیامک و ایمیل و... کلیک نکنید. در عوض می‌گوییم در شبکه‌های اجتماعی هر چیزی برایتان فرستادند دانلود نکنید! هر برنامه‌ای را در هر سایتی دیدید سریع برای دانلودش خیز برندارید.

 نوری می‌گوید: «فقط از نرم‌افزارهایی استفاده کنید که در منابع معتبر رسمی منتشر می‌شوند. برنامه‌های بی‌نام و نشان ممکن است بدافزار باشند یا درهای پشتی را برای نفوذ هکرها باز کنند. ضمناً روی گوشی‌تان یک آنتی‌ویروس خوب داشته باشید که اپلیکیشن‌ها را موقع نصب، اسکن کند.». با این مراقبت‌ها دست‌کم تا حدودی خیالمان آسوده می‌شود که مار در آستین پرورش نمی‌دهیم.

ظاهراً مهارت‌های IT به طور پیش‌فرض روی بچه‌های امروزی نصب شده است!

۹) پدر! مادر! از کودکت عقب نمان!

دوره‌زمانهٔ عجیبی شده. نیم‌وجب بچه خیلی مهندس‌طور گوشی پدر یا مادرش را می‌گیرد، ایرادش را رفع و رجوع می‌کند، برای خودش بازی می‌ریزد، یک VPN هم حلالش می‌کند و تحویل پدر یا مادر بی‌خبر و ساده‌دل می‌دهد. این نشان از یک خطر بزرگ دارد؛ اینکه بسیاری از بچه‌ها در زمینهٔ تکنولوژی از والدین‌شان جلوتر هستند. اینکه از وزیر و وکیل تا شوهرعمه‌مان همه در فضاهای فیلترشده حضور فعال دارند صرفاً با خلوص نیت و توکل به ایزد منان که اتفاق نمی‌افتد. همه VPN یا فیلترشکن دارند! بیشترشان هم سن و سال و حوصله و اعصاب‌شان به این چیزها نمی‌خورد. پس یعنی پای بچه‌هایشان در میان است! آنها برایشان نصب می‌کنند.

 نوری معتقد است این ماجرا باید برعکس باشد و والدین باید بدانند این برنامه‌ها چه هستند تا بتوانند کنترلشان کنند: «پدر و مادرها نباید از لحاظ دانش و مهارت‌های فناوری اطلاعات از فرزندانشان عقب بمانند. بسیاری از پدر و مادرها کودک یا نوجوانشان را در فضای مجازی رها کرده‌اند. اسمش فضای مجازی است. ولی به واقعیت بسیار نزدیک است، با آسیب‌های کاملاً واقعی.».

از آنجایی که در این زمینه کار فرهنگی و رسانه‌ای خاصی از طرف مسئولان برای خانواده‌ها انجام نشده، قرار است خودمان یک‌تنه به این دریا بزنیم و مدام از این مطالب مهارتی فجازی برایتان تولید کنیم. خوابتان نبرد که از قافله جا می‌مانید!

منبع: فارس