روز عید قربان، از اعیاد مهم اسلامی است، این روز یادآور اخلاص و بندگی حضرت ابراهیم (علیه السلام) در برابر پروردگار خویش است، آن جا که فرمان حق برای ذبح اسماعیل صادر و ابراهیم آن بنده فرمانبردار خداوند آماده اجرای این فرمان شد، اسماعیل را به قربانگاه برد و کارد بر حلقومش نهاد، اما ندایی رسید که‌ ای ابراهیم از عهده این آزمون الهی برآمدی! دست نگهدار که فرمانبرداری خویش را به درستی اثبات کرده‌ای.

 مسلمانان، بنا بر روایات اسلامی، روز دهم ماه قمری ذی‌الحجه، مصادف با عید قربان را جشن می‌گیرند و آن را به عنوان یکی از روز‌های فرخنده در گاه‌شماری اسلامی گرامی می‌دارند.

عید قربان یادآور سربلندی حضرت ابراهیم (ع) و فرزندش حضرت اسماعیل (ع) در آزمون بزرگ الهی و سرمشق گرفتن از آن‌ها برای بندگی خداوند است.

کرمانی‌ها نیز همزمان با سایر مسلمانان جهان عید قربان را با انجام آداب و رسومی که از زمان‌های دور رواج داشته، گرامی می‌دارند رسومی که در ورای آن می‌توان حکایت بندگی و دلدادگی ابراهیم و اسماعیل را مرور کرد.

ذبح گوسفند

اولین کار برای قربانی دادن ، خرید گوسفند است؛ گوسفندی که برای قربانی انتخاب می‌کنند باید از لحاظ ظاهر خصوصیات خاصی داشته باشد؛ شاخ این حیوان نباید شکسته شده باشد و هیچ زخمی هم نباید داشته باشد همچنین این گوسفند باید یک ساله باشد.

این گوسفند در روز عید قربان برای اموات ذبح و گوشت آن بین افراد فامیل، آشنایان و فقرا توزیع می‌شود البته ذبح گوسفند هم باید در زمان خاصی انجام شود؛ به این صورت که اگر اولین سالی باشد که فرد فوت شده، پیش از طلوع آفتاب و در غیر این صورت تا غروب روز عید قربان گوسفند قربانی ذبح می‌شود.

حنا بستن گوسفند قربانی از دیگر رسوم دیرینه‌ای که در این روز وجود دارد، به این صورت که شب قبل از عید قربان تمام بدن گوسفند را به وسیله حنا و برخی موارد هم به وسیله رنگ‌های شیمیایی نقش می‌زنند.

 کرمانی‌ها مقداری اسپند و کندر هم درون پارچه‌ای می‌بندند و از شب قبل از عید قربان، به گردن گوسفند آویزان می‌کنند تا زمانی هم که حیوان ذبح می‌شود این پارچه به گردن گوسفند می‌ماند؛ مردم کرمان بر این باورند که دود این اسپند و کندر برای دفع چشم زخم بسیار موثر است.

رئیس موسسه کرمان شناسی از دیگر رسوم این عید را سرمه کشیدن چشم حیوان قربانی عنوان کرده و اظهار می‌کند: شب پیش از عید قربان، چشم گوسفند سرمه می‌شود چرا که ساکنان این منطقه بر این باورند این کار، راه رسیدن به سعادت را برای میتی که قربانی به او تعلق دارد فراهم می‌کند.

محمد علی گلاب زاده می‌گوید: از دیگر آدابی که درباره گوسفند قربانی انجام می‌شود گذاشتن حبه‌ای قند یا تکه‌ای نبات در دهان حیوان قبل از ذبح آن است، باور مردم محلی این است که با این کار حیوان، تلخی مرگ را احساس نمی‌کند.

وی با بیان اینکه در کرمان مرسوم است که بستگان میت چشم‌های گوسفند قربانی را قبل از ذبح می‌بوسند، ادامه می‌دهد: چاقویی هم که برای ذبح گوسفند استفاده می‌شود برای متبرک شدن، دعایی مخصوص به آن خوانده می‌شود.

نماز عید قربان

نماز عید قربان دو رکعت است: در رکعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید، به رکوع رود، دو سجده بجا آورد، برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید، به رکوع رود، بعد از رکوع دو سجده کند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.

در روز عید قربان مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود. نماز عید، سورهٴ مخصوصی ندارد، امّا بهتر است در رکعت اول آن، سورهٴ شمس و در رکعت دوم، سورهٴ غاشیه یا در رکعت اول سوره «سبح اسم» و در رکعت دوم سوره «شمس» را بخوانند.

همچنین در قنوت نماز عید قربان، هر دعا و ذکری خوانده شود کافیست، امّا بهتر است این دعا خوانده شود:

اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمةِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَةِ وَ أهْلَ التَقّویٰ وَالمَغْفِرَة، أسْئَلُکَ بَحَقِّ هدا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّیٰاللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزیداً، أن تُصَلّی عَلیٰ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلنی فی کُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَوٰاتُکَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أسْئَلَکَ خَیرَ مٰا سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّٰالِحُونَ وَاعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ
«خدایا‌ای اهل بزرگی و عظمت و‌ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و‌ای شایسته عفو و رحمت و‌ای شایسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمّد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و درآوری مرا در هر خیری که درآوردی در آن خیر محمّد و آل محمّد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی از آن محمّد و آل محمّد را که درود‌های تو بر او و بر ایشان باد. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان صالحت و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند ازآن بندگان صالحت.»