طبق گزارش‌ها اکنون کمتر از ۲۰ قلاده یوزپلنگ در طبیعت ایران زندگی می‌کنند؛ زیرگونه‌ای که در گذشته پراکندگی زیست‌گاهی وسیعی از شمال آفریقا، شبه جزیره عربستان تا هندوستان و ترکمنستان داشت و در چنین شرایط بحرانی حدود ساعت ۱۰ صبح ششم تیرماه ۱۴۰۲ بود که خبر تلف شدن یوزپلنگ بالغ در محور ترانزیتی میامی-سبزوار در محور اصلی تهران - مشهد بر اثر تصادف دوست‌داران محیط زیست و حیات وحش را در اندوهی وصف‌نشدنی فروبرد و طفلک «هلیا» مادر یوزپلنگ نر تلف‌شده بر اثر تصادف ششم تیر، اکنون بیش از ۶ روز است که فرزندش را ندیده، اما هنوز از فرزندش دل نبریده و همراه فرزند دیگرش، در مسیر جاده در جست و جوی توله خود است و فریاد می‌زند و بی‌تابی می‌کند.

اکنون هر انسانی که در وجودش احساس و وجدان زنده است از شنیدن غرش‌ها و این‌طرف و آن‌طرف رفتن‌ها و درماندگی هلیا در جست و جوی فرزندش به درد می‌آید و اکنون در کنار غم تماشای مادر از فراغ فرزند، بیم آن می‌رود به دلیل ایمن نبودن جاده در محدوده قلمرو یوزپلنگ‌ها( این گونه‌ ارزشمند در خطر انقراض) هلیا و فرزند دیگرش نیز در قتلگاه محور ترانزیتی میامی-سبزوار در جست و جوی فرزندش در محور اصلی تهران- مشهد دچار حادثه شوند.

قاتل یوز حتی به دم حیوان مرده رحم نکرد

آنچه که خبر تلخ از بین رفتن یوزپلنگ را هولناک‌تر می‌کند این است که راننده بعد از تصادف با یوزپلنگ و نشاندن داغ فرزند بر دل هلیا (یوزپلنگ مادر) دم یوزپلنگ را با بی‌رحمی بریده و با خود برده است؛ شنیدن این جملات کافی است تا آب سردی باشد بر وجودمان، آیا انسان می‌تواند این قدر قصی‌القلب و سنگ‌دل باشد؟

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان می‌گوید یوزپلنگ «هلیا» همراه با توله دیگرش از شامگاه سه‌شنبه ششم تیرماه و پس از تلف‌شدن توله یکسال‌ونیمه‌اش در اثر تصادف در محور ترانزیتی میامی-سبزوار در محور اصلی تهران- مشهد، در ۵۰ متری جاده در جست‌وجوی فرزندش است.

این خبر، خبری تلخ بود بغض گلویم را فشرده بود. مادری در جست و جوی فرزندشو بی‌خبر از سرنوشت مرگ‌آلود توله‌اش.

بهرامعلی ظاهری اظهار داشت: یوزپلنگ هلیا فرزند یوزپلنگ حَرب است که به عنوان نسل اول بالغ شد و صاحب چهار توله شد که ۲ توله به دلایلی نا معلوم در سال ۱۴۰۱ از بین رفتند و ۲ توله برایش باقیمانده بود و اکنون یکی از توله‌ها که نر و کمتر از ۲ سال سن داشت، روز ششم تیر ۱۴۰۲ در تصادف با خودروهای عبوری تلف شد و از سوی دیگر، از شب بعد محیط‌بانان و دوستداران محیط زیست برای اعلام هشدار و آگاهی در جاده به منظور پیشگیری از تکرار پردرد و غم‌‎انگیز تلف شدن یوزپلنگ مادر و فرزند، در مسیر جاده حضور داشته و دارند.

قسمت دردآور قصه پرغصه اینجاست که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان اعلام کرد: گمان می‌شود هلیا و توله دیگرش حداقل پنج تا ۶ روز آینده در مسیر جاده به دنبال فرزندش در جست‌وجو باشند و بعد از این مدت، با ناامید شدن از دسترسی به توله‌شان از جاده دور شود.

محیط بانان و دوستداران محیط زیست به منظور اعلام هشدار رانندگی با احتیاط خطر تردد یوزپلنگ در جاده به صورت خودجوش حضور دارند، اما سوالی که برای جامعه وجود دارد این است که مسوول تامین امنیت راه‌ها در مسیر تردد یوزپلنگ با چه دستگاهی است؟ آیا قصور دستگاه‌های اجرایی به از بین رفتن یوزپلنگ‌ها منجر می‌شود؟

اکنون مطالبه مردم و دوست‌داران محیط زیست این است که پیگیری و اعلام شود قصور کدام وزارتخانه یا دستگاه به انقراض یوزپلنگ ایرانی دامن می‌زند؟ برای پیگیری این مطالبه باید کمی به عقب برویم یعنی روز بیست و یکم فروردین۱۴۰۲ درست ۱۵ روز بعد از حادثه از بین رفتن ماجراد بر اثر تصادف در محور ترانزیتی میامی-سبزوار در محور اصلی تهران- مشهد، مسوولان استان سمنان برای حفاظت هرچه بیشتر از زیستگاه و به ویژه محل تردد این گونه در خطر انقراض نشستی برگزار کردند.

مصوباتی که می توانست اثرگذار باشد

جلسه هم اندیشی و تبیین وظایف دستگاه های اجرایی ذیربط به منظور حفاطت بهینه زیستگاه یوزپلنگ آسیایی و ایمن سازی محل عبور و تردد این گونه در خطر انقراض در بیست و یکم فروردین ۱۴۰۲ با حضور مسوولانی از استانداری، حفاظت محیط زیست استان و مدیران دستگاه‌های اجرایی سمنان مرتبط شامل پلیس راه استان، اداره کل امور عشایری، برق منطقه ای، توزیع برق استان، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانداری و حضور مجازی سایر دستگاه های ذیربط شامل فرمانداری ویژه شاهرود، فرمانداری میامی و اداره کل راه و شهرسازی شرق استان، به صورت ویدئوکنفرانس در سالن جلسات اداره کل محیط زیست برگزار و پنج مصوبه تصویب شد که طی آن تکالیفی برای دستگاه‌های مرتبط تعریف شد.

مصوبه اول اعلام شد تمامی دستگاه‌های اجرایی مرتبط موظف شدند به صورت مستمر در چهارچوب طرح جامع حفاظت از یوز آسیایی و ایمن سازی محل تردد این گونه ارزشمند به عنوان سند بالادستی و مطابق با مطالعات قبلی صورت گرفته از سوی محیط زیست با عنوان «طرح تعیین محدوده خطر تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ آسیایی (Acininyx jubatus venaticus) » که این طرح به منظور ارائه راهکارهای اجرایی برای کاهش تلفات جاده‌ای در محدوده ذخیرگاه زیستکره توران) تدوین شده است، نقش آفرین باشند و در چهارچوب این طرح و با اولویت بندی اقدامات لازم را انجام دهند.

مصوبه دوم اخذ اعتبارات ملی برای اجرایی کردن طرح جامع حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با قید فوریت بود که این مصوبه باید از سوی استانداری، اداره کل حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاه‌های اجرایی مرتبط پیگیری شود.

مصوبه سوم مقرر شد پلیس راه، راهداری و حمل و نقل جاده ای و راه و شهرسازی شرق استان سمنان طی سه ماه نخست امسال فناوری‌های نوین و دوربین‌های کنترل سرعت را به تعداد کافی و زیاد در محور میامی - عباس آباد بکارگیری کنند تا رانندگانی که از سرعت مجاز تخطی می‌کنند در اسرع وقت اعمال قانون شوند و این دوربین‌ها در مناطق مناسب با نظر محیط زیست نصب شود.

مصوبه چهارم راه و شهرسازی شرق استان سمنان و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان سمنان موظف شدند طی سه ماهه نخست امسال تابلوهای هشداردهنده و آگاهی رسان برای تنویر افکار عمومی (رانندگان، دامداران، جوامع بومی و محلی) نصب کنند.

مصوبه آخر مقرر شد استانداری سمنان طی یک ماه آینده به منظور مدیریت یکپارچه موضوعات مربوط به دام و حیات وحش به ویژه یوزپلنگ آسیایی، ستاد ساماندهی دام استان را با اولویت ساماندهی دام در ذخیره گاه زیستکره توران و مناطق حساس محیط زیستی و با محوریت محیط زیست و عضویت منابع طبیعی، امور عشایری و فرمانداری‌های محل تشکیل دهد و به صورت ماهانه موضوعات مرتبط با این ستاد را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و در ضمن ستاد ساماندهی در استان نیز با محوریت استانداری تشکیل و جلسه دوره ای و موردی برگزار شود.

معاون راهداری کشور: برنامه کوتاه‌مدت برای محافظت از یوزپلنگ آسیایی در استان سمنان ارایه شد

بیست و نهم فروردین ۱۴۰۱ بود که بازدید میدانی با حضور اکبری معاون راهداری سازمان راهداری و حمل‌و نقل جاده‌ای کشور، حسین مذنب نماینده مقام عالی وزارت راه و مدیرکل بازرسی وزارت راه و شهرسازی، حسن اکبری معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، امیر عمیدی مدیر کل راه و شهرسازی شرق استان سمنان (شاهرود) ، بهرامعلی ظاهری مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان و علیرضا آشوری فرماندار شهرستان میامی از محور میامی _ سبزوار محدوده تردد یوزپلنگ ایرانی به منظور بررسی موارد مورد نیاز برای طرح حمایت از یوزپلنگ ایرانی انجام شد و رضا اکبری معاون راهداری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در حاشیه بازدید میدانی از محور میامی - سبزوار محدوده تردد یوزپلنگ ایرانی در شرق استان سمنان به خبرنگاران گفت: برنامه کوتاه‌مدت به استانداری سمنان به منظور حفظ یوزپلنگ آسیایی در محورهای شهرستان میامی تا قبل از آغاز سفرهای تابستانی ارایه شد.

وی ادامه داد: طی برنامه‌ای کوتاه‌مدت باید ساماندهی تابلوهای اطلاعاتی محدوده، تمهیدات آرام‌سازی تردد خودروها در جاده، اطلاع‌رسانی به رانندگان و افزایش روشنایی محور، تا قبل از آغاز سفرهای تابستانی انجام شود.

معاون راهداری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای با بیان اینکه تصمیمات گرفته شده در انتهای بازدید طی صورتجلسه‌ای به استانداری سمنان ابلاغ شد، ابراز کرد: برنامه‌ای بلندمدت نیز برای حفظ این گونه ارزشمند جانوری با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و دستگاه‌های مربوطه تدوین و وظیفه هر دستگاه در این زمینه مشخص می‌شود.

یازدهم تیرماه معاون سازمان راهداری  گفت: با توجه به تصادف ابتدای امسال در محدوده میامی_ سبزوار و از بین رفتن یک قلاده یوزپلنگ ماده آسیایی، بحث فنس‌کشی برای ایمن‌سازی این مسیر در ۲ طرف محدوده ۷۵ کیلومتری، مطرح است که اجرای فنس به عنوان یک راه‌حل، اثربخشی لازم و کافی را برای حفاظت از یوزپلنگ‌ها در این مسیر ندارد.

اکبری تصریح کرد: بعد از تصادفی که ابتدای امسال در محدوده میامی به سبزوار اتفاق افتاد و یوزپلنگ ماده آسیایی از بین رفت، کمیته مشترکی بین سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای وزارت راه و سازمان محیط زیست و همکاران ما در استان سمنان تشکیل شد.

وی افزود: با دستور وزیر راه و شهرسازی در محل محدوده مورد نظر بین میامی و سبزوار حاضر شدیم و از کل محدوده که ۷۵ کیلومتر است و تمام مقاطعی که پیشتر سابقه تصادف داشت را بازدید کردیم و در فرمانداری میامی جلسه‌ای تشکیل شد که ۱۰ مصوبه به همراه داشت.

مصوبه نصب دوربین تا تامین روشنایی با ۵۰ میلیارد تومان

معاون سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور بیان کرد: تمام پیشنهادات اعضایی که در بازدید حضور داشتند، بررسی، جمع‌بندی و ابلاغ شد و در حوزه وزارت راه تمام تعهداتی همچون خط‌کشی و روشنایی ۱۰ کیلومتر، نصب ۶ عدد دوربین کنترل سرعت جدید، اقدامات آشکارسازی، ایمن‌سازی و نصب چشم‌گربه‌ای و شیارهای عرضی و طولی، تعویض تمام تابلوهای اطلاعاتی محدوده به تعداد ۱۰ عدد که در صورت جلسه مطرح شد، پذیرفتیم که انجام دهیم.

اکبری خاطرنشان کرد: در مجموع ۵۰ میلیارد تومان را وزارت راه و شهرسازی در آن جلسه پذیرفت که برای ایمن‌سازی این مسیر انجام دهد.

به گفته وی، تکالیف دیگری برای معاونت عمرانی استانداری و سازمان محیط زیست سمنان تعیین و در صورت جلسه قید شد که به طور کامل اجرا شود.

تصادف یوزها در خارج از محدوده حصارکشی‌شده رخ می‌دهد

معاون سازمان راهداری کشور گفت: در رابطه با مفاد صورت جلسه و اعتباراتی که به استان سمنان ابلاغ و مطالعات تکمیلی که انجام شد، روشنایی مسیر در دست اقدام است و ۲.۵ کیلومتر در حال نصب پایه روشنایی هستیم و مابقی نیز در فرآیند مناقصه است.

اکبری بیان کرد: کارهای خط‌کشی، ایمن‌سازی و آشکارسازی محدوده را در دست انجام داریم و تابلوها ساخته شده و در حال نصب است و دوربین‌های کنترل سرعت جانمایی شده و در حال دریافت کد پلیس راه هستیم که تجهیزاتش خریداری و نصب شود.

وی با تاکید بر اینکه بحث مهم این روزها اجرای فنس در دو طرف محدوده ۷۵ کیلومتری است و مقاطع دیگری را نیز اعلام کردند، تصریح کرد: با توجه به تصادف اخیری که اتفاق افتاد و یوزپلنگ خارج از محدوده اعلام شده قبلی تصادف کرده، جمع‌بندی در جلسه این بود که اجرای فنس به عنوان یک راه‌حل اثربخشی لازم و کافی را ندارد.

حصارها به سرقت می‌رود

معاون راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کشور گفت: با توجه به اینکه چند کیلومتر فنس در سال‌های قبل توسط سازمان حفاظت محیط زیست نصب شده و بخشی در سیل تخریب و بخشی نیز به سرقت رفته، نگهداری فنس‌ها چالش مهمی دارد و ما فنس‌کشی را نپذیرفتیم و باید بررسی‌های کارشناسی توسط حفاظت محیط زیست انجام شود.

اکبری توضیح داد: در صورت فنس‌کشی این مسیر، بودجه آن را باید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی یا سازمان حفاظت محیط زیست تامین و اجرا کند، چراکه فنس‌کشی جزء وظایف وزارت راه و شهرسازی نیست و کارهایی که برای ایمن‌سازی جاده مد نظر است را وزارت راه پذیرفته است.

وی ادامه داد: این در حالیست که نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست در جلسه جمع‌بندی اعلام کردند که وزارت راه در این جلسه با دید مثبت و فراتر از انتظار جلو آمد و تعهداتی را پذیرفت که قابل قدردانی است.

معاون سازمان راهداری کشور اظهار داشت: در این جلسه سعی کردیم تمام اقداماتی که می‌توانیم در کوتاه مدت با نگاهی که بتوانیم مساله تصادفات یوزپلنگ را کاهش دهیم و فرهنگ‌سازی را گسترش دهیم، پذیرفتیم و حتی قبول کردیم تعدادی از بیلبوردهای تبلیغاتی مسیر را برای فرهنگ‌سازی اختصاص دهیم.

اکبری یادآور شد: علاوه بر این در مجتمع‌های خدماتی و رفاهی تعدادی تابلو و محلی را در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار خواهیم داد تا با اطلاع‌رسانی به مسافران در مسیر بتوانند کار فرهنگ‌سازی را انجام دهند.

وی تاکید کرد: دیدگاه‌مان نسبت به ایمن‌سازی این مسیر مثبت است، اما سازمان حفاظت محیط زیست اصرار بر فنس‌کشی دارد و در این رابطه یک تیم کارشناسی از وزارت راه و سازمان راهداری و حفاظت محیط زیست را مامور کردیم که بررسی‌های دقیق کارشناسی را انجام دهند و نمونه‌های کشورهای خارجی را نیز بررسی کنند.

معاون سازمان راهداری کشور بیان کرد: در جنگل گلستان بین استان خراسان شمالی و گلستان نیز جاده از وسط منابع طبیعی عبور می‌کند که گونه‌های جانوری نادری وجود دارد، اما فنس‌کشی آنجا مطرح نیست و اجرا هم نشده و با همین اقدامات نصب تابلو روشنایی، دوربین و ایمن‌سازی توانستیم اقدامات لازم را انجام دهیم.

اکبری اضافه کرد: در صورت اجرای فنس‌کشی مسیر، تیم کارشناسی به جمع‌بندی برسند و سازمان حفاظت محیط زیست با سازمان مدیریت و برنامه ریزی مکاتبه کنند و اعتبار را گرفته و اجرا کنند.

بررسی مصوبه‌های جلسات از اقدام تا عمل برای حفظ جان یوزپلنگ آسیایی

طبق مصوبات جلسه در بیست و یکم فروردین ۱۴۰۲ مقرر شده بود تا پایان خرداد ماه ۱۴۰۲ اداره راه و شهرسازی شرق استان سمنان و اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان سمنان در زمینه نصب تابلوهای هشداردهنده و آگاهی رسان و پلیس راه، راهداری و حمل و نقل جاده ای و راه و شهرسازی شرق استان سمنان نسبت به نصب فناوری‌های نوین و دوربین‌های کنترل سرعت به تعداد کافی و زیاد در محور میامی - عباس آباد اقدام کنند و اخذ اعتبارات ملی با قید فوریت از سوی استانداری، اداره کل حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاه‌های اجرایی برای اجرایی کردن طرح جامع حفاظت از یوزپلنگ آسیایی مورد توجه باشد.

اکنون که به نیمه تیرماه می‌رسیم از وعده‌ها تا تحقق تعهدات در زمینه تامین حریم امن برای یوزپلنگ‌ها فاصله زیادی وجود دارد.

به گفته مسوولان اول اینکه نمایندگان وزارت راه و شهرسازی برای ایمن سازی محدوده تردد یوزپلنگ ایرانی در شرق استان سمنان متعهد شدند تا پایان خرداد ماه به روشن سازی ۱۰ کیلومتر مسیر اقدام کنند، اما اکنون که وارد فصل تابستان شده‌ایم و تیرماه به نیمه نزدیک می‌شود؛ تنها برای تامین روشنایی ۲ کیلومتر از مسیر مناقصه برگزار شده است و هنوز تامین روشنایی ۱۰ کیلومتر مسیر، ماجرا نامعلوم است.

دوم اینکه کاهش سرعت خودروها به ۸۰ کیلومتر بر ساعت در محدوده تردد یوزپلنگ تصویب شد، اما اجرای برنامه‌ها و اقدامات برای نصب دوربین‌های کنترل سرعت در این مسیر لاک پشتی پیش می‌رود.

نصب ۶ دوربین کنترل سرعت دیگر برای کنترل سرعت ۸۰ کیلومتر بر ساعت خودروها در این محور برای حفظ جان یوزپلنگ‌ها تصویب شده بود و اکنون ۲ دوربین کنترل سرعت در محدوده نصب است، در حالی که مقرر شده بود در مجموع، نصب دوربین‌ها در فاصله ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر از یکدیگر نصب شود.

مرگ‌های پیاپی یوزها در تصادفات شرق استان سمنان

 صبح شنبه ششم فروردین ۱۴۰۲ خبری مبنی بر تلف شدن یک قلاده یوزپلنگ ماده با احتمال بارداری در محدوده عباس‌آباد - میاندشت در شهرستان میامی از منابع محلی منتشر شد. در بررسی‌های دقیق کارشناسان اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان سمنان مشخص شد در فاجعه‌ای تلخ، یوزپلنگ باردار با نام «ماجراد» دارای سه جنین بر اثر تصادف با خودروی عبوری تلف شد.

ششم تیر ماه اعلام شد یوزپلنگ نابالغ در حدود ۲ سال سن محور ترانزیتی تهران- مشهد در محور میامی سبزوار بر اثر تصادف تلف شد.

علاوه بر این، تابستان ۱۴۰۱ نیز یک قلاده یوزپلنگ ماده بر اثر تصادف در همین محور تلف شد و در سال‌های ١٣٨٩ تا ١٣٩٧ هفت قلاده یوزپلنگ در همان محور میاندشت - عباس‌آباد بر اثر تصادف‌های جاده‌ای تلف شدند.

یوزپلنگ‌ایرانی، نگین حیات وحش کشور را بشناسیم

یوزپلنگ ایرانی به عنوان سومین گربه‌سان زیبای آسیایی شناخته می شود که در آستانه انقراض قرار دارد و بیم آن می رود که برای همیشه نه تنها ایران بلکه جهان این گونه جانوری را از دست بدهد و اینگونه محیط زیست و گنجینه حیات وحش کشور دچار نقصانی بزرگ شود و از این رو یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه‌ای در خطر انقراض است، حدود ٢ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون حضورشان منحصر به نواحی بیابانی ایران و پارک ملی توران شده ‌است.

منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار، زیستگاه یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود که در شهرستان شاهرود در شرق استان سمنان قرار دارد؛ این منطقه یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت قابل توجه، خاستگاه زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود.

گفته کارشناسان یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری ۲ بار در سال را دارند.

یوزپلنگ دوره بارداری سه ماه دارد و به طور معمول فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است و بر پایه تحقیقات انجام شده، دی و بهمن بهترین‌ ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

براساس تحقیقات انجام شده، یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و یوزپلنگ آسیایی از ۲ تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.

به گفته لوری مارکر که سال‌ها تجربه مطالعه در مورد زندگی یوزپلنگ‌ها را دارد، این حیوانات ترکیبی از سرعت و شکوه هستند و از دست دادن زیرگونه‌های یوزپلنگ در حیات وحش می‌تواند ضربه‌ای غیرقابل تصور باشد.

منبع ایرنا