یوزپلنگ گربه‌سانی ارزشمند، اما در خطر انقراض است که امروزه فقط در ایران زیست می‌کند؛ از آنجایی که این گربه‌سانان شرایط خوبی ندارند، خطر انقراض آن‌ها را تهدید می‌کند و به اعتقاد کارشناسان باید دست جنباند و شیب انقراض را کم کرد در غیر اینصورت این حیوان آسیایی را برای همیشه از دست خواهیم داد.

نگاهی به آخرین آمار اعلام تلفات یوز‌ها از سوی مراجع رسمی دولتی نشان می‌دهد که در سه دهه اخیر بیش از ۴۰ یوز در کشور تلف شده است که تصادف، سگ‌های گله و انسان عوامل اصلی این آسیب هستند.

اردیبهشت سال گذشته بود که با تولد سه توله یوز در توران بارقه امیدی در دل دوستداران محیط‌زیست ایجاد شد، البته خوشحالی از به دنیا آمدن توله‌ها دیری نپایید، چون خبر رسید که مادر توله‌ها را تحویل نمی‌گیرد و حالا پیروز سومین توله و تنها بازمانده ۹ماهه است و در پردیسان زندگی می‌کند و در این مدت فراز و فرود‌های زیادی داشت.

اگرچه به یک باره خبر پیدا شدن ۲ توله یوزپلنگ در منطقه پناهگاه حیات وحش توران سروصدای زیادی به پا کرده است اما این دو توله، ماده امید را برای افزایش جمعیت این گونه تقویت کرده است.

جمعه ۱۴ مرداد ۱۴۰۱ حوالی ساعت ۲۰:۴۵ یک توله یوزپلنگ آسیایی در جاده ترانزیت میامی - عباس آباد در فاصله ۱۵ کیلومتری خارج از منطقه حفاظت شده توران در حد فاصل سه راهی زیدر تا کاروانسرای میان دشت (محدوده کال تاغی) بر اثر تصادف با یک خودروی عبوری جان خود را از دست داد. 

از کوری یوزپلنگ‌ها تا تصادفات جاده‌ای

تصادفات جاده ای که نه تنها به انسان ها رحم نکرد بلکه جان این یوزپلنگ هاهم را می گیرد. گربه‌سانان به خاطر ساختار طبیعی خود، شب هنگام که نور چراغ خودرو بر چشم آن‌ها می‌تابد، دچار کوری شده و معمولاً از جای خود تکان نمی‌خورند و حالا تصور کنید که خودرویی با سرعت در حال تردد جاده باشد و اینجاست که حادثه تصادف جاده‌ای یوز با خودرو پیش می‌آید.

بهرامعلی ظاهری، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان درباره جزئیات این ماجرا گفت: توله تلف شده حدودا یک سال سن داشته است. محل تلف شدن توله حدود ۴۰ کیلومتر با فنس کشی‌ها فاصله داشته است. ما در محدوده الحاک در جاده میامی که از سال‌های ۸۹ تا ۹۷، هفت قلاده یوزپلنگ بر اثر تصادف تلف شدند، در دو طرف جاده فنس کشی کرده ایم و این محل به منطقه امنی تبدیل شده است که در چهار سال گذشته هیچ تلفاتی در آن نداشته ایم.

وی افزود: فنس کشی در محدوده الحاک هنوز کامل نشده است، زیرا ما باید در مجموع حدود ۲۴ کیلومتر فنس کشی می‌کردیم که با توجه به اعتبارات تخصیص یافته، ما توانسته ایم تنها حدود هشت کیلومتر را فنس کشی کنیم. البته اگر این کار انجام می‌شد، بازهم مانعی برای تلف شدن این توله یوز ایجاد نمی‌شد، زیرا محل تلف شدن این توله با محل فنس کشی حدود ۴۰ کیلومتر فاصله داشته است.

ظاهری با تاکید بر این که راننده متخلف سرعت مطمئنه را رعایت نکرده بود، عنوان کرد: با توجه به شدت بالای جراحات وارده به توله یوز قطعا سرعت مطمئنه توسط راننده رعایت نشده بود. همچنین این راننده بعد از تصادف با توله یوز، از محل فرار کرده و هیچ اثری از پلاک او ثبت نشده است. در چنین شرایطی بهتر است پلیس راهور اقدام به نصب دوربین در آن منطقه کند که هم راننده‌ها نتوانند از سرعت مطمئنه تخلف کنند و هم در چنین مواقعی پلاک خودرو ثبت شود که ما بتوانیم با متخلف برخورد کنیم.

جاده میامی - سبزوار یک بار دیگر از بین یوزپلنگ ها قربانی گرفت

بار دیگر یک قلاده یوزپلنگ آسیایی در ششم تیر ۱۴۰۲ در حوالی منطقه موسوم به چاه قنات واقع در محور ترانزیتی میامی-سبزوار در محور اصلی تهران- مشهد، بر اثر برخورد با خودروهای عبوری دچار سانحه و تلف شد.

از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا کنون، این دومین تصادف جاده ای یوزپلنگ آسیایی در استان سمنان است که باعث از دست رفتن قلاده یوزها در این منطقه می شود.

صبح شنبه ششم فروردین ۱۴۰۲ خبری مبنی بر تلف شدن یک قلاده یوزپلنگ ماده با احتمال بارداری در محدوده عباس‌آباد - میاندشت در شهرستان میامی از منابع محلی منتشر شد. در بررسی‌های دقیق کارشناسان اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان سمنان مشخص شد در فاجعه‌ای تلخ، یوزپلنگ باردار با نام «ماجراد» دارای سه جنین بر اثر تصادف با خودروی عبوری تلف شد.

بهرامعلی ظاهری اظهار داشت: یوزپلنگ هلیا فرزند یوزپلنگ حَرب است که به عنوان نسل اول بالغ شد و صاحب چهار توله شد، ۲ توله به دلایلی نا معلوم در سال ۱۴۰۱ از بین رفتند و ۲ توله برایش باقیمانده بود و  یکی از توله‌ها که نر و کمتر از ۲ سال سن داشت، روز ششم تیر ۱۴۰۲ در تصادف با خودروهای عبوری تلف شد که از شب بعد محیط‌بانان و دوستداران محیط زیست برای اعلام هشدار و آگاهی در جاده به منظور پیشگیری از تکرار پردرد و غم‌‎انگیز تلف شدن یوزپلنگ مادر و فرزند، در مسیر جاده حضور داشته و دارند.

آنچه که خبر تلخ از بین رفتن یوزپلنگ را هولناک‌تر می‌کند این است که راننده بعد از تصادف با یوزپلنگ و نشاندن داغ فرزند بر دل هلیا (یوزپلنگ مادر) دم یوزپلنگ را با بی‌رحمی بریده و با خود برده است؛ شنیدن این جملات کافی است تا آب سردی باشد بر وجودمان.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان می‌گوید یوزپلنگ «هلیا» همراه با توله دیگرش از شامگاه سه‌شنبه ششم تیرماه و پس از تلف‌شدن توله یکسال‌ونیمه‌اش در اثر تصادف در محور ترانزیتی میامی-سبزوار در محور اصلی تهران- مشهد، در ۵۰ متری جاده در جست‌وجوی فرزندش است.

علاوه بر این، تابستان ۱۴۰۱ یک قلاده یوزپلنگ ماده و در سال‌های ١٣٨٩ تا ١٣٩٧ هفت قلاده یوزپلنگ در همان محور میاندشت - عباس آباد بر اثر تصادف‌های جاده‌ای تلف شدند.ورود دستگاه قضا به ماجرای ایمن سازی جاده میامی برای یوزها

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان با اشاره به افزایش تردد در جاده تهران - مشهد و برعکس، از رانندگان خواست در محدوده‌های هشدار، با کاهش سرعت خودرو از تصادف با حیات وحش پیشگیری کنند.

وی با بیان اینکه محیط زیست انفال و برای عموم مردم است گفت: حفاظت از این محیط تنها وظیفه دستگاه محیط‌زیست نیست و همه ما وظیفه داریم برای حفاظت از آن تلاش کنیم.

در پی تلف شدن دو قلاده یوزپلنگ در جاده میامی - سبزوار طی چهار ماه گذشته ، رئیس کل دادگستری استان سمنان دادستان عمومی و انقلاب شهرستان میامی را مامور کرد برای برخورد قانونی با مقصران بروز حوادث منجر به تلف شدن یوز‌های آسیایی در جاده میامی - سبزوار اقدام کند.

در حکم دادستان میامی آمده است : به مدعی العموم حوزه قضایی میامی تاکید شده، چنانچه هریک از سازمان‌های مسئول پس از بروز اولین حادثه فروردین ماه سال جاری تکالیف خویش را برای افزایش ضریب امنیت و ایمن سازی جاده به خوبی انجام ندادند، شناسایی و به مراجع نظارتی معرفی شوند.

بر این اساس رئیس کل دادگستری استان سمنان به همراه هیاتی از مدیران و کارشناسان حوزه حفاظت محیط زیست ، پلیس راه و راهداری از محدوده میامی - عباس آباد که بیشترین تردد حیات وحش از این مسیر انجام می شود بازدید کرد .

رئیس کل دادگستری استان سمنان گفت : تهیه طرح جامع صیانت و حفاظت از گونه نادر یوزپلنگ ظرف سه ماه با مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست کشور ، تامین روشنایی در معبر به میزان ۴ کیلومتر از جاده با همکاری اداره کل راه و شهرسازی در سه ماه آینده و ۶ کیلومتر دیگر تا پایان آذر ماه امسال ، نصب ۶ دستگاه دوربین جاده ای تا یک ماه آینده با همکاری اداره کل راهداری ، فنس کشی در مساحت ۵ کیلومتر رفت وبرگشت از مسیر جاده با همکاری وزارت راه و شهرسازی و پیگیری تصویب یک پاسگاه محیط بانی در محل با مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست کشور و نصب تابلو های هشدار دهنده کاهش سرعت از مواردی است که برای ایمن سازی جاده میامی - عباس آباد تصویب شده و دستگاه قضا به روند اجرایی شدن آن نظارت می کند .

غلامرضا ابدالی مدیر کل دفتر حیات وحش کشور هم در این بازدید حضور داشت و اظهار امیدواری کرد با تصویب سند بالا دستی جامع ایمکن سازی تردد جاده ای در شورای حفاظت محیط زیست کشور تلفات جاده ای این گونه نادر را کاهش داد .

از ابتدای امسال دو قلاده یوزپلنگ در جاده میامی - سبزوار به علت برخورد با خودرو‌های عبوری تلف شده اند.

یکی از یوزپلنگ‌های تلف شده، یوز ماده آبستن و یوز دیگر توله یک و نیم ساله یکی از یوز‌های شناسنامه دار منطقه بود که به ترتیب در ششم فروردین و ششم تیر ماه تلف شدند.

یک فعال حامی حقوق حیوانات فنس‌کشی به همراه احداث روگذر یا زیرگذر را مؤثرترین اقدام جهت جلوگیری از کشتار یوز در تصادفات جاده‌ای بیان کرد و گفت: البته فنس کشی نیز به تنهایی بی‌نتیجه است چرا که این گربه سانان تمایل دارند از جاده‌ای که زیستگاهش را به دو نیم تقسیم کرده عبور کند، بنابراین با فنس‌کشی تنها آن‌ها را مجبور می‌کنیم در امتداد فنس حرکت کنند تا به نقطه‌ای برسند که امکان عبور برایشان هست و این به معنی جابجا کردن نقاط حادثه خیز است.

فعال حامی حقوق حیوانات در خصوص کاهش تصادفات جاده‌ای می‌گوید: نصب تابلو‌های هشدار دهنده، در مسیر جاده‌ای مناطقی چون؛ جاده تهران-مشهد حد فاصل شاهرود تا سبزوار و جاده یزد-بندرعباس حد فاصل مهریز که همجوار با زیستگاه یوز ایرانی هستند، ایجاد سرعتگیر در سطح جاده‌های مذکور، ارتقاء آگاهی مردم و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها تحت عنوان ضرورت حفظ این موجودات با ارزش، گشت زنی‌های متوالی پیرامون جاده‌هایی که احتمال عبور یوز در آن‌ها وجود دارد و احداث روگذر و زیرگذر؛ از جمله عواملی هستند که می‌تواند سایه سیاه و سنگین تصادفات جاده‌ای را از این گونه در خطر انقراض کم کند.

آمار‌ها نشان می‌دهد در همین محدوده ۳۰ کیلومتری محور عباس‌آباد میامی دست‌کم  ۷ یوزپلنگ ایرانی تلف شده‌اند، اما تا کنون عزمی از سوی مسئولان برای ایمن‌سازی این محور دیده نشده است؛ و این در حالی است که این‌گونه در معرض خطر انقراض است و نباید به‌راحتی شاهد از دست دادن این‌گونه باشیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان با اشاره به‌ضرورت ایجاد روشنایی و همچنین چراغ‌های چشمک‌زن در طول این مسیر گفت: نیاز است تا هم وزارت راه و هم پلیس در این مهم ورود کرده تا محل تردد حیات‌وحش با علامت‌های هشداری مشخص باشد.

استان سمنان یک‌پنجم نرم جهانی محیط‌بان دارد

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان با بیان اینکه حفاظت این اداره کل با کمبود نیرو مواجه است گفت: در مجموع در کشور و همچنین استان سمنان یک‌پنجم نرم جهانی محیط‌بان داریم و در استان سمنان نیز یک‌سوم چارت سازمانی نیروی در این زمینه فعال است و به لحاظ نیرو به شدت در مضیقه هستیم.

وی درباره وضعیت جاده‌ها و لزوم توجه به ملاحظات محیط زیستی گفت: اگر طرح‌های توسعه‌ای مانند ایجاد جاده‌های ترانزیتی در حال انجام است نیاز است تا این طرح‌ها در جاده‌ها با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی اجرا شوند. تا مناسب عبور حیات‌وحش باشند.

وی افزود:حادثه تلف شدن یوزپلنگ در روز جمعه چهاردهم مرداد ۱۴۰۱ هشداری بود تا تکمیل ایمن‌سازی این جاده، تأمین روشنایی و اعمال محدودیت سرعت با نصب دوربین‌های ترافیکی هر چه سریعتر اجرایی شود.

جاده‌های مرگ میزبان آخرین بازمانده یوز‌هایی شده است که تنها در ایران زمین می‌خرامند، یوز‌های آسیایی یا همان یوز‌های ایرانی از گونه‌های جانوری منحصر به فرد جهان به شمار می‌روند که به غیر از عرصه طبیعی ایران، در هیچ کجای جهان نمونه آن یافت نمی‌شود، چرا که بار‌ها با خبر‌هایی در خصوص کشتار این گونه در اثر تلفات جاده‌ای و تصادفات آن با خودرو‌های عبوری از کنار زیستگاهشان مواجه شده ایم.

در حالیکه بسیاری از کشور‌های اروپایی با احداث جاده‌های روگذر یا زیرگذر زیستگاه‌های حیات وحش خود را از پدیده تصادفات جاده‌ای ایمن کرده و مرگ حیات وحش خود را با اتفاق مذکور به صفر رسانده اند، اما ما تنها به علائم راهنمایی و رانندگی، چون نصب تابلو‌های کاهش سرعت و سرعت گیر و دیگر موارد در جاده‌های بسنده کرده و متاسفانه شاهد مرگ و میر گونه‌های باارزش خود، چون یوز ایرانی می‌شویم، گونه‌ای که در حال انقراض بوده و تنها در ایران زیست می‌کند.

۹ شهریوری که تنها به نام این قربانیان نامگذاری شده تا با یادآوری واقعه تلخ کشتار یوزپلنگ‌ها، هشدار دیگری باشد برای توجه بیشتر به این گونه در حال انقراض که زیستگاه آن منحصر به ایران است. یوزپلنگ گونه‌ای در خطر انقراض است و اکنون فقط شماری از آن‌ها در ایران زیست می‌کند.

تنها زیستگاه یوز یا یوزپلنگ آسیایی در کشور ما ایران است و این گونه از معدود حیواناتی است که در دست نوشته‌های تاریخی از آن به عنوان حیوان ایرانی نام برده شده و زنده نگه داشتن یوز که در رسانه‌ها از آن به عنوان یکی از اهداف ملی در نظر گرفته شده است.

گزارش از سیده نسترن حسن آبادی