سیاوش آریا کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما، گفت: مسجد وکیل یا مسجد جامع وکیل شیراز را باید نگین هنر و مِهرازی (معماری) سرزمین پارس و شهرستان شیراز دانست که به مسجد‌های جهانی موجود در نقش جهان اِسپهان (اِصفهان) پهلو می‌زند و با آن‌ها نیز، برابری می‌کند.

او گفت: مسجد وکیل شیراز را بی گمان باید شاهکار هنر و مِهرازی و کاشی کاری ایرانی دانست که با دستان توانمند هنرمندان پارسی آفریده شده و در قلب و مرکز شهر اَدب و فرهنگ و هنر کشور، همچنان چشم نوازی کرده و دل‌ها را می‌رُباید و گردشگران فرنگی و برون مرزی را شیفته و سَرمستِ نقش و نگار‌های زیبا و بی همتای خود می‌کند و آدمی را به اَندیشه وا می‌دارد.

آریا گفت: در بیان و ستایش هنر و مِهرازی مسجد وکیل شیراز، هرچه بگوییم و بنویسیم دارای کاستی است و بی گمان "حق مطلب را اَدا نکرده ایم".

او ادامه داد: اما با وجود همۀ زیبایی‌های مسجد تاریخی وکیلِ شیراز، کاشی‌های هفت رنگ تاریخی و بسیار اَرزشمند این بنای ملی به اَنگیزۀ گذشت زمان، رِخنۀ عوامل طبیعی، فرسودگی مصالح و رسیدگی نکردن مسولان، در حال وَر آمدن و جدا شدن از دیواره‌ها و تاق‌های مسجد است و نابودی یکی از مهم‌ترین بنا‌های آیینی و مذهبی ایران را در پِی خواهد داشت.

کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ ایران گفت: در بیشتر بخش‌های مسجد وکیل و در زیر تاق‌ها و رَواق‌ها و دیواره‌های آن به ویژه در گوشۀ (ضلع) شمالی مسجد، کاشی‌های تاریخی هفت رنگ و بسیار زیبا، وَر آمده و جدا شده و ریخته است و جای خالی آن بدجوری توی ذوق می‌زند.

او گفت: بخشی از این کاشی‌های هفت رنگ به آرامی و در سال‌های گذشته از بنا جدا شده و ریخته است، ولی دست کم در دو بخش از مسجد وکیل شیراز در گوشۀ جنوبی آن چندین کاشی هفت رنگ تاریخی در دو سه ماه گذشته از بنا جدا و ریخته و نابود شده است که در تازه‌ترین بازدید میدانی نگارنده و در بررسی و پُرس و جو‌ها به درستی آن پِی برده شده است.

آریا گفت: با این همه، وضعیت کاشی‌های هفت رنگ و تاریخی مسجد وکیل شیراز در بدترین شرایط حفاظتی و نگهداری قرار دارد و در بیشتر بخش‌ها به ویژه گوشه (ضلع) و ایوان جنوبی و گوشۀ شمالی مسجد وکیل و در زیر تاق‌ها و رَواق ها، کاشی‌ها وَرآمده و در حال جدا شدن و ریختن است که اگر هرچه زودتر و فوری مورد مرمت و استحکام بخشی قرار نگیرد در فصل سرد سال و با بارش‌های شدید زمستانه، بیشتر کاشی‌های تاریخی هفت رنگ فرو ریخته و برای همیشه نابود خواهد شد.

سازمان اوقاف، باید هرچه زودتر اقدام‌های مرمتی را آغاز کند

او گفت: برپایۀ قانون و ضابطه‌های موجود، بنا‌ها و آثار تاریخی کشور که در اِختیار دیگر نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی همانند شهرداری‌ها و سازمان اوقاف و اُمورخیریه و دیگر اُرگان‌ها است، باید با هماهنگی و نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مرکز استان‌ها و با بودجه همان نهاد متولی بنای تاریخی مورد مرمت قرار گیرد.

کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ ایران گفت: به سخنی روشن تر، سازمان اوقاف و اُمورخیریه که متولی مسجد وکیل شیراز است باید هزینه‌های مرمت و اِستحکام بخشی آن را بر دوش گرفته و فراهم کند و با نظارت مستقیم ادارۀ میراث فرهنگی و زیر نظر کارشناسان مربوطه و هرچه زودتر و فوری و در همین تابستان، کار‌های مرمتی را در مسجد وکیل آغاز کند. همچنین ادارۀ میراث فرهنگی باید پیگیری‌های مربوطه را اَنجام داده و برای حفاظت و نگهداری بهتر مسجد وکیل از هیچ کوششی دریغ نکند.

مسجد وکیل، چشم و چراغ و آبروی فرهنگی شیراز است

او گفت: مسجد تاریخی وکیل را باید بی گمان چشم و چراغ شهرستان شیراز و سرزمین پارس و جنوب کشور به شمار آورد که آبروی فرهنگی و پشتوانه و اِعتبار هنر و فرهنگ مردم شیراز به شمار می‌آید و در سراسر کشور دارای اَرج و احترام بوده و شناخته شده است و هرکسی به شیراز سفر می‌کند از این بنای چشم نواز دیدن خواهد کرد.

همچنین مسجد وکیل سه دورۀ تاریخی را به خود دیده است. به بیانی روشن تر، پایه و اساس مسجد در دورۀ صفویه شکل گرفته است. زیرا در این دوره، مکان کنونی میدان شاه نامیده می‌شده و کاشی نبشته‌ای (کتیبه) هم در کنار مهراب (محراب) مسجد وجود دارد که سال ۱۰۴۳ مَهی (قمری) یعنی دورۀ صفویه را یادآوری می‌کند. پس از آن در دورۀ کریم خان زند مسجد ساخته و کامل می‌شود و کاشی‌های هفت رنگ آن نیز در دورۀ قاجاریه که نبشته‌های (کتیبه) فراوانی را به عنوان سند داریم، به بنا اَفزوده می‌شود.

از سویی، مسجد وکیل در کنار بازار و گرمابه وکیل جای دارد و کمی آن سوتر باغ – موزۀ پارس و اَرگ کریمخانی را داریم که مجموعۀ اَرزشمند زندیه را شکل می‌دهد و در صف اِنتظار یا موقت سازمان جهانی یونسکو قرار دارد و تنها سد راه ثبت جهانی مجموعۀ زندیه، هتل آسمان در خیابان رودکی است که چندین سال به حال خود رها شده و بلاتکلیف مانده است!

مسجد وکیل یا مسجد جامع وکیل شیراز ۹۵۷۸ مترمربع مساحت، ۵۷۸۷ مترمربع زیر بنا، ۱۲۰ متر درازا (طول) و ۸۰ متر پهنا دارد. ورودی مسجد در گوشۀ شمالی جای گرفته است. این بنای بسیار اَرزشمند در تاریخ ۱۸ تیرماه ۱۳۱۱ با شمارۀ ۱۸۲ به ثبت ملی رسیده است.