تا زمانی که رأی قطعی صادر نشود اعاده دادرسی پیش نمی‌آید
معاون رئیس‌کل دادگستری استان تهران در امور پرونده‌های ماده ۴۷۷ گفت: دوباره رسیدگی‌کردن به یک دعوای کیفری یا حقوقی که در فرآیند دادرسی منتهی به رأی قطعی شده را اعاده دادرسی می‌نامند.
رضا کمیلی مقدم، معاون رئیس‌کل دادگستری استان تهران در امور پرونده‌های ماده ۴۷۷ با برنامه «آوای قانون» در خصوص اعاده دادرسی، گفتگو کرد.
سوال: شرایط اعتراض به دادنامه چیست و به چه شکل می‌توان این درخواست را مطرح کرد؟
کمیلی مقدم: دادرسی عادلانه مهم‌ترین هدف و آمال هر نظام کیفری است، اصول قانون و قانونی‌بودن دادرسی، اصل بی‌طرفی استقلال قضایی، اصل برائت و تمام مصادیقی که به دادرسی منصفانه منتهی می‌شود در قانون آیین دادرسی کیفری سال ۱۳۹۲ پرداخته شد.
سوال: قانون اعمال ماده ۴۷۷ چه مصادیقی دارد؟
کمیلی مقدم: مصادیق اعمال ماده ۴۷۷ بسیار محدود و فقط به تشخیص خلاف‌شرع بین منحصر است.
سوال: تعریف اعاده دادرسی چیست؟
کمیلی مقدم: مجدداً و دوباره رسیدگی‌کردن به یک دعوای کیفری یا حقوقی که در فرایند دادرسی منتهی به رأی قطعی شده را اعاده دادرسی می‌نامند؛ یعنی تا زمانی که رأی قطعی صادر نشود اعاده دادرسی پیش نمی‌آید. یک حالت از اعاده دادرسی عام است و مرجع رسیدگی آن دادگاه صادرکننده حکم قطعی است و مصادیق آن در قانون آمده و حالت دیگر اعاده دادرسی خاص است که توسط رئیس قوه قضاییه بررسی می‌شود و باید خلاف بین شرع باشد.
سوال: آیا اگر رأی صادره خلاف قانون باشد مشمول اعاده دادرسی می‌شود؟
کمیلی مقدم: در سال ۹۲ با تصویب ماده ۴۷۷ موضوع خلاف قانون حذف شد و فقط آرای قطعی که به تشخیص ریاست قوه قضاییه خلاف‌شرع بین باشد قابلیت اعمال ماده ۴۷۷ را دارد. کسانی که مدعی هستند رأی قطعی با ادعای خلاف‌شرع بین قابلیت بررسی مجدد دارد می‌توانند طی لایحه‌ای درخواست خود را مطرح کنند.
سوال: آیا برای درخواست اعاده دادرسی باید به تهران مراجعه کرد؟
کمیلی مقدم: به استان محل اقامت و استانی که رأی صادره مربوط به آن است مراجعه کنند. در هر استانی یک معاونت ویژه دراین‌خصوص در دادگستری استان‌ها وجود دارد و اگر از مصادیق خلاف‌شرع بین تشخیص دادند برای اقدامات بعدی به معاونت قضایی قوه قضاییه ارسال می‌کنند، و اگر حکم اجرایی باشد با دستور رئیس قوه، اجرای آن تا رسیدگی نهایی متوقف می‌شود.
سوال: چرا برخی از درخواست‌های اعاده دادرسی‌ها بی‌پاسخ می‌ماند؟
کمیلی مقدم: تأسیس اعاده دادرسی خاص هرگز به منزله مرحله دیگری از رسیدگی نیست؛ مراحل رسیدگی در فرایند دادرسی بنا بر نظام قضایی کشور دادگاه بدوی، تجدیدنظر و در مواردی دیوان عالی کشور است؛ لذا رأی قطعی که صادر شد لازم‌الاجرا است جز در مواردی که در قانون صراحتاً اشاره شده. در رسیدگی اعاده دادرسی دعوت از طرفین انجام نمی‌شود مگر در موارد خاصی که توضیح لازم باشد.
سوال: حکم قطعی چیست؟
کمیلی مقدم: آرایی که مراحل بدوی و تجدیدنظر را گذرانده باشد و یا به دلیل انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی قطعی شده باشد و یا اساساً رأی به‌موجب قانون قابل‌اعتراض نباشد این آرایی است که قابلیت اعمال ماده ۴۷۷ را دارد.
سوال: جهات شرع بین چیست؟
کمیلی مقدم: جهاتی است که به‌موجب شرع مثلاً بینه شرعی یعنی شهادت شهود در پرونده موجود بوده؛ اما به آن توجه نشده.
سوال: آیا بعد از حکم قطعی کشف دلایل جدید بر فعل مجرمانه، در حکم تأثیر دارد؟
کمیلی مقدم: دلایل جدید که بر یک حادثه حقوقی فعل مجرمانه کشف شود از موارد اعاده دادرسی است و دوباره دادرسی انجام خواهد شد و موضوع پیگیری خواهد شد. در امور کیفری هر زمان دلایل جدید کشف شود قابل‌بررسی است؛ اما در امور حقوقی مرور زمان وجود دارد و اگر ظرف ۲۰ روز دلایل جدید ارائه شود در دادگاه صادرکننده حکم قطعی رسیدگی می‌شود و اگر مهلت ۲۰ روز بگذرد ماده ۴۷۷ به احقاق حق کمک می‌کند.
سوال: خلاف‌شرع بین به چه معناست؟
کمیلی مقدم: یعنی رأی صادره قطعی با مسلمات فقهی در تعارض باشد و مسلمات فقهی یعنی اموری که ضروری دین، مذهب و یا فقه است. اگر رأی صادره قطعی با آموزه‌ای از آموزه‌های شرعی مخالف باشد یا آموزه شرعی جز بینات شرعی باشد، خلاف‌شرع بین است.
سوال: در پذیرش اعاده دادرسی چه زمانی رأی متوقف می‌شود؟
کمیلی مقدم: اگر اعاده دادرسی تشخیص داده شود بلافاصله رؤسای دادگستری کل استان‌ها درخواستی را از رئیس قوه قضاییه مبنی بر توقف اجرای حکم مطرح می‌کنند و ریاست قوه بررسی می‌کند و اگر از مصادیق تبصره ۴۷۸ باشد دستور توقف صادر می‌شود.
سوال: در پذیرش اعاده دادرسی چه زمانی رأی متوقف می‌شود؟
کمیلی مقدم: اگر اعاده دادرسی تشخیص داده شود بلافاصله رؤسای دادگستری کل استان‌ها درخواستی را از رئیس قوه قضاییه مبنی بر توقف اجرای حکم مطرح می‌کنند و ریاست قوه بررسی می‌کند و اگر از مصادیق تبصره ۴۷۸ باشد دستور توقف صادر می‌شود.
سوال: چه موضوعاتی جز ماده ۴۷۷ نیست؟
کمیلی مقدم: بابت موضوع اعسار نباید درخواست ۴۷۷ داد و اعسار یک امر حادثی است و ممکن است لحظه‌به‌لحظه وضعیت معسر تغییر کند و این موضوع قابل‌بررسی مجدد در محاکم به شکل عادی است. در احکامی که همچنان راه برای احقاق حق از مسیر عادی وجود دارد شخص می‌تواند مراجعه و دوباره دعوای خود را مطرح کند.
سوال: برای مطرح‌کردن اعاده دادرسی چه مدارکی لازم است؟
کمیلی مقدم: متقاضی اعمال ماده ۴۷۷ باید کارشناسان قضایی را متقاعد کنند که با دلایلی رأی قطعی خلاف‌شرع بین است.
