علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به نوسانات دمای هوا در روز‌های اخیر در تهران گفت: این نوسانات باعث اختلال در شکل گیری فرایند سازگاری بدن همشهریان از نظر سوخت و ساز با گرما شده است.

زالی بیشترین قربانیان گرمازدگی را مربوط به اوایل تابستان هر سال عنوان کرد که هنوز بدن افراد سازگاری لازم با تغییرات گرما را پیدا نکرده است و افزود: امسال به دلیل مواج بودن دمای هوا در تهران و سایر شهر‌ها عملا بدن افراد فرصت سازگاری فیزیولوژیک پیدا نکرده است؛ بنابراین افزایش دما باعث آثار زیانباری بر سلامت افراد می‌شود.

وی با اشاره به نتایج تحقیقات، بیشترین آثار و عوارض زیانبار گرما بر سلامت افراد را مربوط به دمای۴۰ تا ۵۰ درجه دانست و به تبیین برخی آثار زیانبار گرما بر سلامت جسم و‌ روان افراد پرداخت.

زالی گفت: در حالت عادی بدن افراد برای مقابله و سازگاری با گرما از چند روش تعدیلی استفاده می‌کند که این روش‌ها در کوتاه مدت خوب هستند؛ اما در درازمدت به سلامت فرد آسیب می‌رسانند.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی ادامه داد: سیستم تشعشعی بدن یکی از روش‌های تعدیل گرما است که از طریق شبکه مویرگی خون بیشتری را به پوست هدایت می‌کند تا از این طریق گرمای اضافه دفع شود.

وی افزود: کمبود خون رسانی به ارگان‌های مهم بدن مثل مغز و قلب، وارد شدن فشار به قلب به دلیل افزایش پمپاژ خون به سمت پوست از جمله عوارض این روش است. به همین دلیل افراد دارای سابقه بیماری‌های قلبی نظیر ایسکمیک یا نارسایی عضله قلب در گرما دچار مشکل می‌شوند.

وی بیماران قلبی عروقی را از جمله گروه‌های آسیب پذیر در گرما برشمرد و توصیه کرد این گروه در گرمای شدید در منزل بمانند و فعالیت‌های اجتماعی خود را به حداقل برسانند.

 زالی تعریق را از دیگر مکانیسم‌های سازگاری بدن برای مقابله با گرما عنوان کرد و افزود: تعریق باعث کاهش آب و املاح بدن از جمله پتاسیم می‌شود و عوارض زیانباری را به دنبال دارد.

زالی گفت: پرخاشگری و تغییر خلق و خو، کاهش قدرت قضاوت، کاهش دقت، عود یا تشدید برخی از بیماری‌های روانی، بیقراری، اضطراب، اختلال در سیکل خواب و نبود آرامش از جمله عوارض گرما بر سلامت روان است.

وی حمله گرمازدگی را از عوارض شدید گرما برشمرد که در صورت درمان نشدن به موقع حتی منجر به مرگ فرد می‌شود.

زالی گفت: گیجی، تشنج، تهوع، استفراغ، تورم در مچ پا و عضلات، نفخ شکم، اریتمی قلبی و نوسان فشار خون از علائم حمله گرمازدگی است که در صورت درمان نشدن منجر به شوک و مرگ می‌شود. البته در گرمازدگی خفیف علایمی نظیر خستگی، اختلال تمرکز و قضاوت، سرگیجه، تهوع و استفراغ و‌ کاهش فشار خون مشاهده می‌شود که می‌تواند همراه با درد‌های عضلانی و شکمی به دلیل کمبود پتاسیم و تجمع اسید لاکتیک باشد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی قدرت مقابله با گرما را در بیماران قلبی و عروقی، افراد بالای ۶۵ سال و کودکان زیر ۵ سال ضعیف برشمرد و آنان را از گروه‌های آسیب پذیر عنوان کرد.

وی افزود: مادران باردار نیز از دیگر گروه‌های در معرض خطر هستند که گرما باعث افزایش خطر سقط و مسمومیت حاملگی در آن‌ها می‌شود و بر اساس نتایج تحقیقات از دیگر گروه‌های پرخطر به بیمارانی اشاره کرد که دارو‌های فشار خون، مدر و قلبی و عروقی مصرف می‌کنند. این گروه در گرما دچار کم آبی شده و در نتیجه آثار زیانبار گرما را تجربه می‌کنند.

 توصیه‌های مهم برای کاهش اثرات زیانبار گرما

زالی به منظور کاهش اثرات زیانبار گرما بر سلامت افراد توصیه‌هایی مطرح کرد:

۱- در گرمای شدید افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای حتی‌المقدور در منزل مانده و از تردد بی مورد در ساعات گرما پرهیز کنند.

۲- از البسه خنک استفاده کنید.

۳- از غذا‌های سرد ، آب زیاد و سالاد استفاده کنید.

۴- از نوشیدنی حاوی کافئین اجتناب کنید.

۵- از مصرف بی رویه قهوه و نسکافه پرهیز کنید.

۶- در صورت ضرورت خروج از منزل سعی کنید در ساعاتی بیرون بروید که تشعشعات نور خورشید کمتر و هوا خنک‌تر است.

۷- هنگام خروج از منزل در سایه حرکت کنید و از کرم ضدآفتاب و کلاه استفاده کنید.

۸- از فعالیت‌های بدنی شدید در ساعت گرم و زیر نور خورشید اجتناب کنید.

۹- مصرف آب و نوشیدنی‌های خنک و گرفتن دوش اب سرد کمک کننده است.

۱۰- در منزل سعی کنید لباس کمتر ، نخی و گشاد بپوشید.

۱۱-افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، کودکان، افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که پیشتر در مناطق سردسیر زندگی می‌کرده اند، بیشتر در معرض خطر گرمازدگی هستند و باید احتیاط کنند.

 زالی بر ضرورت تغییر در قوانین محل کار، تعطیلی در صورت لزوم، کاهش ساعت کار، دورکاری برای گروه‌های در معرض خطر تأکید کرد و یادآور شد که برخی از بیماری‌ها نظیر سالک ، مالاریا و وبا در فصل گرما افزایش می‌یابند که باید به آن‌ها توجه شود.

وی با اشاره به آثار واکاوی تاریخی گفت: این آثار نشان می‌دهد که زمین بیش از ۲۳۰۰۰ سال گرمای تابستان را تجربه کرده و بر اساس نتایج مطالعات ۵۵ درصد زندگی‌های از دست رفته بشر در طول این سال‌ها مربوط به آثار زیانبار گرما بوده است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی بر ضرورت تدوین یک شیوه نامه ملی برای مقابله با آثار زیانبار گرما تأکید کرد؛ زیرا فرآیند افزایش دما در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت.

وی با اشاره به تغییرات آب و هوایی در خاورمیانه گفت: پیش بینی می‌شود در این منطقه به ویژه ایران در دهه‌های آینده به طور میانگین شاهد افزایش دمای ۲ و ۶ دهم سانتی‌گرادی باشیم. همچنین در اواخر قرن ۲۱ در منطقه جنوب شرقی فلات آناتولی و ساحل مدیترانه که مربوط به ترکیه و ایران می‌شود، بیشترین آثار زیانبار گرما را تجربه خواهیم کرد.