روز‌های گرم تابستان برای همه ما یادآور خاطره‌ای است، تعطیلی مدرسه و خلاص شدن از شر امتحانات پایان سال، استراحت و سفر، پرداختن به رشته‌های هنری و ورزشی مورد علاقه‌مان برای گذران اوقات فراغت، میوه‌های رنگارنگ و متنوع، روز‌های طولانی و عصرانه‌های خانوادگی و هزار اتفاق شیرین دیگر.

اما فصل تابستان فقط در این خاطرات و اتفاقات دلچسب خلاصه نمی‌شود؛ و گرمازدگی، تعریق زیاد و بی حالی و کم شدن آب بدن، خشکی پوست و حساسیت را نیز برای برخی از ما به همراه دارد؛ به ویژه کسانی که به واسطه مشاغل خود به اجبار باید ساعت‌های زیادی را خارج از خانه و در فضای باز به سر ببرند.

این روز‌ها که برای رفتن به سر کار از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنم متوجه شدم تعداد دفعاتی که شاهد درگیری لفظی مردم و پرخاش آن‌ها در این روز‌های گرم تابستان بودم نسبت به دیگر ایام سال بیشتر بوده است آن هم بر سر مسائل جزیی و بی اهمیت که شاید در دیگر مواقع به راحتی از کنار آن عبور کنند، انگار تب و تاب تابستان تاثیر مستقیمی بر هیجانات آنان دارد.

در این هوای گرم برخی اوقات شاهد درگیر‌های لفظی و پرخاشگری در بین مردم به ویژه در مکان‌های شلوغ هستیم و یا خود تجربه چنین احساس هیجان زدگی و پرخاشگری در محیط کار یا خانواده را داریم.

برای اینکه بدانیم تاثیر گرما بر خلق و خو چگونه است و آیا واقعا گرمای هوا افراد را پرخاشگر می‌کند به گفتگو با یک روانشناس باینی پرداختیم.

دکتر مرضیه عزیزی معین روان‌شناس بالینی و مدرس دانشگاه درگفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: پرخاشگری شامل رفتاری است که از روی قصد به جهت صدمه زدن به خود و یا دیگران انجام می‌شود و می‌تواند دارای جلوه‌های مختلفی باشد، از بد رفتاری کلامی که سبب آسیب روانشناختی شده تا خشونت فیزیکی را دربر می‌گیرد و متضمن بی توجهی به سلامت خود یا دیگران می‌شود.

عزیزی معین اظهار کرد: پرخاشگری و خشونت به عنوان یک معضل جهانی شناخته می‌شود؛ دارای اثرات مخرب جسمانی و روانی در سطوح مختلف اجتماعی و فردی است، متخصصان حوزه خشونت و پرخاشگری سعی می‌کنند عوامل ایجاد کننده آن را شناسایی و یکسری راهکار‌های پیشگیرانه برای آن در نظر بگیرند.

این روان‌شناس بالینی، با بیان اینکه خشونت و پرخاشگری یک وضعیت هیجانی است و عوامل مختلفی می‌تواند این هیجان را تحریک کند، ادامه داد: تجربه‌های مختلف هیجانی منجر به بروز احساس‌ها و رفتار‌هایی می‌شود که ما آن را به عنوان خشونت وپرخاشگری می‌شناسیم.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه گرما از جمله عوامل محیطی موثر بر سلامت روان و بروز خشونت است، یادآور شد: با توجه به تغییرات اقلیمی و کم آبی‌ها شاهد افزایش گرمای طاقت فرسای هوا در تابستان هستیم، به همین جهت علاوه بر جسم، سلامت روان ما نیز در معرض خطر قرار می‌گیرد؛ مطالعات و تحقیقات زیادی انجام شده که در فصل گرما افراد زیادی برای دریافت خدمات مرتبط با سلامت روان به مراکز مشاوره‌ای مراجعه می‌کنند.

وی با بیان اینکه میزان بروز مشکلات روانی در دوره‌های گرمای شدید افزایش پیدا می‌کند، تصریح کرد: مطالعات نشان داده است که سوء مصرف مواد در افراد و اختلالات خلقی و به طور کلی علائم بیماری‌های روانی در روز‌های گرم شدید می‌شود.

عزیزی معین گفت: گرما و احساسات ناشی از گرما باعث می‌شود افراد تحریک پذیر شوند در واقع گرما با کاهش آستانه تحمل و افزایش تحریک پذیری افراد می‌تواند در کاهش سلامت روان دخالت باشد؛ تحریک پذیری ناشی از گرما منجر به ناراحتی فیزیکی و اختلالات در الگوی خواب، خستگی ناشی از تعریق، کمبود خواب، ایجاد استرس و فشار روانی در افراد می‌شود.

وی اضافه کرد: زمانی که افراد به دلیل گرما تحریک پذیر می‌شوند خلق و خوی آن‌ها تغییر می‌کند و همین مسئله می‌تواند سلام روان افراد را به خطر بیندازد، البته انسان‌ها همانگونه که در مسائل مختلف با هم متفاوت هستند، تاثیر گرما بر خلق و خوی افراد هم می‌تواند متفاوت باشد لذا در برخی از افراد تاثیرگرما بر سلامت روان بسیار زیاد است و باعث می‌شود پرخاشگر شوند.

این مدرس دانشگاه گفت: گرمای شدید طیف وسیعی از مشکلات سلامت روان را در بر می‌گیرد، از جمله افزایش تحریک پذیری و کاهش آستانه تحمل، افزایش علائم افسردگی و خودکشی، افزایش بروز خشونت‌های خانگی، اختلافات خانوادگی می‌تواند جزئی از تاثیرات گرما بر سلامت روان باشد.

وی افزود: گرما می‌تواند با افزایش اضطراب فرد را بی قرار کند می‌تواند در حملات پانیک تاثیر بگذارد و افراد بیشتر دچار حملات وحشت زدگی یا پانیک شوند.

عزیزی معین ادامه داد: حتی برخی از دارو‌های روانپزشکی هم می‌توانند تحت تاثیر گرما قرار بگیرند، به این معنا است که کم آبی بدن می‌تواند در سطح دارو‌هایی مانند لیتیوم تاثیر بگذارد و باعث غلظت دارو در خون و به تبع آن منجر به مسمومیت یا آریتمی قلبی و تشنج هم شود؛ بنابراین نوشیدن مقدار کافی آب و خنک نگه داشتن بدن می‌تواند در کاهش خطرات بر سلامت روان موثر باشد.

این درس دانشگاه گفت: کسانی که بیشترین ساعات را در فضای باز به سر می‌برند بیشتر در معرض خطر افزایش پرخاشگری ناشی از گرما هستند و حتما باید به این مسئله توجه کنند، البته پرخاشگری در کودکان و نوجوانان هم می‌تواند در گرما تحت تاثیر قرار بگیرد.

این روان‌شناس بالینی در پایان باینن کرد: باید حتما سطح رطوبت بدن را در حد کافی نگه داریم و استفاده از کلاه و نقاب، عینک و تهویه مناسب فضا و کاهش تردد در ساعات گرم روز و عدم حضور در مکان‌های شلوغ هم می‌تواند در مراقبت از تاثیرات گرما بر خلق و خو موثر باشد.

در ادامه سوسن حفیظی متخصص طب سنتی ایرانی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به اینکه در فصل تابستان باید هوای سرد معتدل را برای بدن مهیا کنیم، تاکید کرد: همواره باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که هوای گرم تابستان می‌تواند حالت‌های غلبه خلط صفرا را برای افرادی که کمی مستعد این حالت‌ها هستند، تشدید کند؛ پس رطوبت رسانی کافی و مناسب به بدن، پرهیز از در معرض گرمای خورشید قرار گرفتن، استفاده از کلاه و عینک آفتابی، پرهیز از تردد‌های غیر ضروری در ساعات ۱۰ صبح تا چهار بعدازظهر از جمله مواردی است که باید رعایت کنیم.

این متخصص طب سنتی ایرانی، ادامه داد: با توجه به این‌که مزاج جوان‌ها اغلب مزاج گرم و خشک است، بنابراین باید جوانان در این فصل دقت زیادی را داشته باشند که دچار بیماری‌های ناشی از غلبه صفرا از جمله؛ مشکلات پوستی، خون‌دماغ، احساس برانگیختگی شدید و پرخاشگری، کهیر و افزایش جوش‌های پوستی، شدت گرفتن خارش‌های پوستی نشوند؛ بنابراین ترجیحا باید در محیط‌هایی با خنکای معتدل باشند.

 وی افزود: یکی از توصیه‌های ما به جوانان در فصل تابستان این است که ساعات خواب خود را در تابستان کمی بیشتر کنند، چون خواب کافی به حفظ رطوبت بدن و جلوگیری از خشکی بدن کمک می‌کند.

حفیظی بیان کرد: برای رطوبت رسانی به بدن در فصل تابستان استفاده از تخم خرفه، بهدانه، تخم خیار، خاکشیر، بارهنگ، تخم ریحان یا همان تخم شربتی، استفاده از سکنجبین‌ها و شربت آبلیمو، استفاده از شربت انار، نارنج و زرشک به خصوص برای افرادی که در این فصل دچار خارش‌های پوستی و کهیر می‌شوند و همچنین استفاده از مربا و یا چای آلبالو و همچنین استفاده از کاهو بسیار توصیه می‌شود.

منبع:ایسنا