واقعه ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برای سرنگونی تنها دولت برآمده از رای مردم در دوران پهلوی و سلطه مجدد بر نفت، در تاریخ ایران به طور قطع یک کودتای آمریکایی-انگلیسی شناخته می‌شود. اما در حال حاضر برخی جریان‌ها، خصوصا وابستگان به خاندان پهلوی، سعی می‌کنند کودتا خواندن واقعه ۲۸ مرداد را به جمهوری اسلامی ربط دهند. این درحالی است که سال‌ها پیش، آمریکا و انگلیس به طراحی کودتا برای سرنگونی دولت مصدق، اعتراف کرده‌اند. در گزارش قبل، به بازخوانی تاریخی کودتای ۲۸ مرداد پرداختیم و در این گزارش، بخشی از اعتراف آمریکا و انگلیس مبنی بر انجام کودتا را، بررسی خواهیم کرد.

اعتراف CIA به انجام کودتای ۲۸ مرداد

به گزارش BBC، شبکه وابسته به سازمان جاسوسی MI۶ در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۲، «با گذشت ۶۰ سال از سرنگونی دولت محمد مصدق به دست ارتش، سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده، سیا، با خارج کردن اسنادی از طبقه‌بندی محرمانه به نقش خود در این کودتا اعتراف کرد.»

BBC ادامه داد: «در اسنادی که به تازگی از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده‌اند، ارجاعاتی به رمز آژاکس وجود دارد. آژاکس رمز عملیات آمریکایی‌ها در کودتای ٢٨ مرداد بود. این اسناد از جمله شامل پرونده‌های کاری کرمیت روزولت، مامور اطلاعاتی ارشد آمریکا در خاورمیانه و ایران نیز هستند. این اقدام [کودتا]منجر به شکل گیری «استبداد سیاسی» در ایران شد.»

BBC در توضیح هدف کودتا نوشته است: «هدف عملیات آژاکس سرنگونی دولت محمد مصدق، بازسازی منزلت و قدرت شاه و جایگزینی دولت مصدق با دولتی بود که ایران را با سیاست‌هایی سازنده [همراستا با منافع غربی]اداره کند. همچنین هدف دیگر کودتا این بوده است که دولتی بر سر کار بیاید که دولت‌های غربی بتوانند درباره بازار نفت با آن به توافق برسند.»

این شبکه انگلیسی نوشته است: «در مارس ۱۹۵۳ وزارت خارجه آمریکا از سازمان سیا می‌خواهد امکان ساقط کردن دولت مصدق از طریق عملیات مخفیانه را بررسی کند. نتیجه ارزیابی سیا این است که امکان چنین عملیاتی وجود دارد. پس از آن مقرر شد سیا به همراه سرویس اطلاعات سری بریتانیا (SIS) عملیات سرنگونی مصدق را به انجام برسانند. کرمیت روزولت، رئیس بخش خاور نزدیک و آفریقای سازمان سیا نخست با رئیس دفتر ایران سیا، راجر گولران، و دو افسر اطلاعاتی دیگر در بیروت دیدار می‌کند و سپس در ۱۴ ژوئن ۱۹۵۳ (۲۴ خرداد ۳۲) طرح کودتا به دفتر سرویس اطلاعات سری بریتانیا ارائه می‌شود.

در اواسط ژوئیه، وزارت خارجه‌های آمریکا و بریتانیا مجوز انجام عملیات آژاکس را با تایید رئیس‌جمهور آمریکا صادر کردند. سرلشکر فضل‌الله زاهدی به عنوان بهترین جانشین مصدق برگزیده شد. همکاری شاه عنصری اساسی در موفقیت کودتا بوده است و یکی از این اسناد می‌نویسد: از آنجا که شاه نشان داده مردی بی‌تصمیم است از طریق خواهر پرنفوذش اشرف پهلوی برای همکاری تحت فشار گذاشته شود. سیا برای کمک به زاهدی ظرف دو روز، ۵ میلیون دلار در اختیار او گذاشت.»

دویچه‌وله، رسانه وابسته به سرویس اطلاعاتی آلمان نیز این گزارشات را تایید کرد.

اعتراف اوباما، رئیس جمهور اسبق آمریکا به کودتا

به گزارش خبرگزاری فرانسه (AFP) اوباما، رئیس جمهور اسبق آمریکا نیز به نقش داشتن ایالات متحده در کودتای ۲۸ مرداد اعتراف کرده است.

اوباما در این رابطه گفته است: «در میانه جنگ سرد، ایالات متحده در سرنگونی دولت ایران که به صورت دموکراتیک انتخاب شده بود، نقش داشت.» AFP در گزارش خود نوشته است: «برای بسیاری از ایرانیان، این کودتا نشان دهنده دوگانگی ایالات متحده بود که خود را مدافع آزادی معرفی کرد؛ اما از استفاده از روش‌های پنهانی برای خلاص شدن از یک دولت منتخب دموکراتیک و نامتناسب با منافع اقتصادی و استراتژیک خود، دریغ نکرد.»

شبکه آمریکایی CNN نیز گزارشی در خصوص اسناد منتشر شده سیا ارائه داد.

این شبکه آمریکایی نوشته است: «ایرانیان مصدق را در سال ۱۹۵۱ به نخست وزیری برگزیدند. او به سمت ملی کردن تولید نفت در ایران حرکت کرده بود؛ اقدامی که می‌توانست ضربه‌ای جدی برای ایالات متحده و بریتانیا باشد. اندکی پس از انتخاب مصدق، سیا برنامه ریزی برای سرنگونی مصدق را آغاز کرد. هدف کودتا، ارتقاء قدرت محمدرضا پهلوی و تعیین فضل الله زاهدی به عنوان نخست وزیر جدید بود.

CNN ادامه داده است: «کودتای نظامی که مصدق و کابینه جبهه ملی او را سرنگون کرد، تحت هدایت سیا به عنوان اقدامی از سیاست خارجی ایالات متحده انجام شد که در بالاترین سطوح حکومتی آمریکا، تایید شده بود.»

CNN نیز ماجرای کمک مالی سیا به زاهدی را نقل کرده و در این رابطه گفته است: «برای اینکه زاهدی، نخست وزیر جدید کشور کمی ثبات داشته باشد، سیا به طور مخفیانه ۵ میلیون دلار را ظرف دو روز پس از به قدرت رسیدن زاهدی در دسترس او قرار داد.» 

اعتراف انگلیس به دست داشتن در کودتا

روزنامه انگلیسی گاردین در روز‌های اخیر به معرفی یک جاسوس انگلیسی که در طراحی کودتا نقش داشت، پرداخت.

گاردین گزارش داد: «یک افسر ۲۸ ساله بریتانیایی به نام «نورمن داربی‌شایر» که از پایگاهی مخفی در قبرس تحولات ایران را دنبال می‌کرد، بر عملیات کودتا اصرار ورزید. به ندرت پیش می‌آید که یک جاسوس آنگونه که نورمن، افسر سازمان MI۶ در سال ۱۹۵۳ عمل کرد، مسیر تاریخ را تغییر دهد. او کسی است که طراح کودتا بود و در پیروزی آن نقشی مهم داشت.»

گاردین ادامه داد: «مقامات لندن، این کودتا را پیروزی تلقی کردند و به دنبال آن، بخشی از سلطه انگلیس بر چاه‌های نفت ایران احیاء شد. نورمن به تهران بازگشت و به عنوان عامل بریتانیا به شاه خط و ربط می‌داد و هم‌زمان نیز در خانه‌ای بزرگ در شمال تهران ساکن بود.»

منبع: فارس