موسیقی جزء جدایی ناپذیر زندگی بشر است چراکه بدون این هنر فاخر، اصوات و طنین‌های موزون و نغمه‌ها نمی‌توان زندگی را تصور کرد. به ویژه این که اقوام و مناطق مختلف می‌توانند در آگاهی بخشی و آهنگسازی‌های نوین امروزی و حتی مدرن به افکاری کمک کنند که می‌خواهند به پدیده‌های جدیدتری دست پیدا کنند.

اگر به حوزه موسیقی علاقه زیادی داشته باشید یا به صورت حرفه‌ای در این رشته هنری، تحصیل و یا فعالیت می‌کنید حتماً واژه «اتنوموزیکولوژی» به گوشتان خورده است که با کمی پژوهش متوجه می‌شویم در یونان باستان واژه اتنو به معانی مردم، قوم، ملت یا نژاد اشاره می‌کند و اتنوموزیکولوژی نیز، به مطالعه موسیقی گروه‌های قومی می‌پردازد. 

 اتنوموزیکولوژی یا قوم شناسی، پدیده‌ای نو در صد سال گذشته است که بزرگانی از کشور ایران در این رشته تحصیل کرده اند و سرآمد آن‌ها زنده یاد پروفسور «محمدتقی مسعودیه» است که به تحصیل این رشته پرداختند و به عنوان پدر اتنوموزیکولوژی ایران مطرح شدند و بدنبال آن، جوانانی سعی کردند که جا پای ایشان قدم بگذارند.

کیوان آقامحسنی، عضو هیئت علمی موسیقی دانشگاه گیلان درمورد اتنوموزیکولوژی یا قوم شناسی بیان کرد: این اصطلاح رایج است که اتنوموزیکولوژی را مطالعه موسیقی اقوام می‌گویند، اما تغییر و تحولاتی که این رشته داشته این است که امروز، به طور صد در صد با این تعریف منطبق نیست و تا حدی، این تعریف مربوط به دهه‌های پیشین است.

 به گفته او، یک زمانی در حوزه اتنوموزیکولوژی، موقعیت پژوهش را بر اساس جغرافیای آن تعریف می‌کردند. یعنی در سال‌های ابتدایی قرن بیستم تا حتی دهه‌های میانی این قرن، اتنوموزیکولوژی بر این اساس تعریف می‌شد که غالباً موسیقی‌های غیر اروپایی و حتی در برخی از موارد، حداکثر، موسیقی‌های فولک اروپا را دربر می‌گرفت و بر همین اساس بود که افراد فعال در این زمینه موسیقی به مناطق دورافتاده در دنیا مراجعه می‌کردند و در آن جا به پژوهش می‌پرداختند. اما این تعریف دچار تغییر شد و امروزه، اتنوموزیکولوژی می‌تواند درمورد هر ژانر موسیقایی تحقیق و مطالعه کند واین موضوع حتی شامل موسیقی کلاسیک اروپایی نیز، می‌شود. البته مهم این است که افراد در روند پژوهش از زاویه دید و روش شناسی اتنوموزیکولوژی استفاده کنند.

عضو هیئت علمی موسیقی دانشگاه گیلان با بیان این که صرفاً مطالعات کتابخانه‌ای را نمی‌توان در زمره تحقیق‌های حوزه اتنوموزیکولوژی قرار داد، تصریح کرد: با توجه به این که فرد در این راستا باید با موارد زنده روبرو شود پژوهش او نمی‌تواند صرفاً به یک پژوهش تاریخی بسنده کند. مثلاً اگر فرد موضوعی را بررسی می‌کند باید از یک روند تاریخی شروع کند و حتماً آن را در فضای امروز نیز، مورد مطالعه قرار دهد که این موضوع، در غرب تفکیک شده است تا جایی که یک موسیقی شناسی تاریخی و یک اتنوموزیکولوژی وجود دارد. در حقیقت، موسیقی شناسی تاریخی به مطالعه دوره‌های تاریخی فرهنگ‌های موسیقی می‌پردازد که در ایران، این دو مورد تا حدی با هم ترکیب شده اند و در اغلب مواقع، دیده شده است که پژوهش موردنظر، بیشتر، موسیقی شناسی تاریخی است، ولی به آن، عنوان اتنوموزیکولوژی داده شده است. این در حالی است که وقتی اتنوموزیکولوژی به عنوان یک رشته مستقل هویت پیدا می‌کند که در آن، مردم نگاری یا اتنوگرافی با نگاه به شرایط امروز اتفاق بیفتد.

آقامحسنی با اشاره به دانشگاه‌هایی که در حال حاضر، در کشور به ارائه و تدریس رشته اتنوموزیکولوژی می‌پردازند، ادامه داد: ما در حال حاضر، سه دانشگاه در ایران داریم که در مقطع کارشناسی ارشد به ارائه رشته اتنوموزیکولوژی می‌پردازند که دانشگاه هنر و تهران با قدمتی ۱۰ ساله به آموزش این رشته می‌پردازند و دانشگاه گیلان هم از سال ۱۴۰۰، اولین ورودی خود در ارشد این رشته هنری را داشته است. 

او افزود: به طور کلی، اتنوموزیکولوژی که ما در ایران می‌شناسیم ترکیبی است از آن چه که در غرب به عنوان اتنوموزیکولوژی تدریس می‌شود و بخشی از آن، موسیقی شناسی تاریخی و بخش دیگر آن، موسیقی شناسی ایرانی؛ یعنی تمرکز بر المان‌های اجرایی و فنی موسیقی کلاسیک ایرانی است و روح حاکم بر اتنوموزیکولوژی و فضای آن در ایران بیشتر یک روح تاریخ گرا و تاریخ نگر است. این در حالی است که اتنوموزیکولوژی باید به وضعیت امروز هم بپردازد. چون برای مردم نگاری باید با افراد زنده روبرو شد و وقتی چنین اتفاقی نیفتد نمی‌توان با شرایط امروز درگیر شد. اما تا حدی تسلط نگاه تاریخ گرا باعث شده است یک سری از موضوعاتی که به روز‌تر و جدیدتر هستند کمتر مورد توجه قرار بگیرند و باید این موضوع موردبررسی قرار بگیرد. البته پایان نامه‌های خوبی در این حوزه داشته ایم که در آن‌ها به موسیقی مردم پسند و موسیقی‌های خیابانی تهران و... پرداخته شده است.