آشوراده نام آشنایی برای اهالی گلستان و طبیعت‌گردان است. تنها جزیره ایرانی دریای خزر که از چند دهه قبل گرفتار مناقشاتی برای اجرای طرح‌های گردشگری بود تا این‌که در نهایت با کمک دولت و ورود قوه قضاییه، این گره قدیمی باز شد و دادگاه با صدور رای قطعی، اراضی مدنظر را از اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری پس گرفت و به صاحبان اصلی یعنی مردم تحویل داد.

از چند دهه قبل قرار بود با بناکردن زیرساخت‌های گردشگری، آشوراده به قطب درآمدزایی گلستان تبدیل شود، اما همه آن رویا‌ها و برنامه‌ها به جایی نرسید و هر بار سنگی کوچک یا بزرگ بر سر اجرای طرح‌های آن قرار گرفت.

اجرای طرح ملی گردشگری و طبیعت‌گردی در تنها جزیره ایرانی دریای خزر یکی از مطالبه‌های مهم مردم و مسوولان گلستان در دهه‌های اخیر بوده و حتی اجرای آن سال ۹۳ در سفر استانی هیات دولت به تصویب رسید.

با وجود آغاز اجرای طرح گردشگری آشوراده در سال ۱۳۹۷ کش و قوس میان حامیان محیط زیست و مدیران اجرایی استان سبب شد تا مساحت اجرای این طرح از ۳۸۰ هکتار به ۳۸ هکتار و در نهایت به ۲۲ هکتار و در مجاورت بافت مسکونی و متروکه فعلی آشوراده و با هدف وارد نشدن آسیب به این زیستگاه منحصر به فرد، محدود شود.

با وجود کش و قوس فراوان و تعلل انجام شده برای اجرای این طرح در گلستان، دولت سیزدهم به این مطالبه بحق مردم استان توجه ویژه کرده و طرح ملی گردشگری و طبیعت گردی آشوراده را مورد تاکید قرار داد.

موضوع پروژه طبیعت‌گردی جزیره آشوراده منطبق با معیار‌های محیط زیستی در محدوده ۲۲ هکتاری به عنوان یکی از موضوعات مهم و دارای اولویت رییس جمهور در سفر استانی ۱۳ اسفندماه ۱۴۰۰ به گلستان مطرح و بر حل موانع آن در سطح ملی تاکید شد.

حمایت رییس جمهور از اجرای طرح مزبور سبب شد تا پیگیری استاندار گلستان با همراهی دستگاه‌های مرتبط استانی برای رفع موانع ملی دوچندان شود و تاییدیه نهایی اخیر کمیته ملی طبیعت گردی کشور بر اجرای آن، راه را برای دستگاه‌های مرتبط در ایجاد زیرساخت‌ها و استفاده از این ظرفیت منحصر به فرد برای رونق گردشگری استان هموار کند.
با وجود این حمایت‌ها، همچنان مشکلی بزرگ بر سر راه اجرای این طرح قرار داشت و آن‌هم مالکیت اراضی مورد نظر اجرای طرح در مجموعه اراضی ملی بود.

ماجرا چه بود؟

در سال ۱۳۷۱ پس از بالا آمدن سطح دریا و جاری شدن آب در روستای جزیره آشوراده، مردم روستا به ناچار مجبور به ترک محل زندگی خود شدند.

در این راستا و برای ساماندهی ساکنان این جزیره، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در راستای تکریم شهروندان و فراهم کردن شرایط مناسب برای زندگی این عزیزان، بخشی از اراضی تحت مالکیت خود در شهرستان بندرترکمن را برای اسکان در اختیار این افراد قرار داد و به ازای آن، مردم ۱۹ هکتار از اراضی تحت مالکیت خود را به نام بنیاد مسکن انقلاب اسلامی منتقل کردند.

در این بین به دلیل آنکه جزیره آشوراده سال‌ها بدون سکنه بوده، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری کل جزیره آشوراده را به عنوان اراضی ملی اعلام کرد و برای آن سند گرفت.

در پی دستور رییس جمهور مبنی بر تعیین تکلیف سریع طرح گردشگری جزیره آشوراده و دستورات قاطع برای اجرای این طرح و صدور مجوز‌های مد نظر، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای تعیین تکلیف این اراضی دادخواستی را به دستگاه قضایی تقدیم کرد.

در سفر اخیر رییس قوه قضاییه به گلستان در ۲۶ مرداد امسال، محسنی اژه‌ای دستورات لازم را برای تعیین تکلیف سریع پرونده صادر کرد که موضوع در جلسات فوق العاده شعبه دوم دادگاه حقوقی گرگان بررسی شد و در نهایت با بررسی مستندات و دلایل ارائه شده، دادگاه حکم به ابطال رای کمیسیون و برگ تشخیص منابع ملی و ابطال سند منابع طبیعی در خصوص عرصه ۱۹ هکتاری جزیره آشوراده را در تاریخ ششم شهریور امسال صادر کرد.

در ادامه، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری به رای صادره اعتراض کرد که در نهم شهریور جلسات دارسی در شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان برگزار شد و در نهایت دادگاه تجدید نظر پس از بررسی مستندات و ادله لازم، تجدید نظر خواهی منابع طبیعی را رد و دادنامه بدوی مبنی بر ابطال برگ تشخیص رای کمیسیون و ابطال سند اداره منابع طبیعی در عرصه اختلافی را تایید کرد.

با صدور این رای قطعی و حل مشکل حقوقی زمین‌های این روستای متروکه که در جزیره آشوراده قرار دارد، مقدمات اجرای طرح گردشگری آشوراده که از ۲۵ سال پیش تاکنون معطل مانده است، فراهم گردید.

رییس قوه قضاییه دیروز شنبه در ارتباط ویدئوکنفرانسی با دادگستری گلستان با تشریح فرایند حل مسائل حقوقی طرح گردشگری جزیره آشوراده گفت: در جریان سفر آذر ۱۴۰۰ به این استان در جریان جزئیات مسئله آشوراده قرار گرفتم و ملاحظه کردم که این جزیره با ظرفیت بالا و مطلوبی که در عرصه گردشگری دارد، کم‌بهره یا بی‌بهره مانده است؛ بنابراین در همان مقطع زمانی دستورات مقتضی را به مقامات قضایی استان برای همکاری به دولت در این زمینه صادر کردم.

محسنی اژه‌ای ادامه داد: تاکید دارم که مجموعه دادگستری استان گلستان پس از حل مسئله حقوقی طرح گردشگری جزیره آشوراده، در سایر جنبه‌ها نیز وفق موازین قانونی، مساعدت‌های لازم را به بخش اجرایی داشته باشد تا کار این جزیره هر چه زودتر سامان یابد و انتفاع آن به مردم گلستان برسد.

نماینده، ولی فقیه در استان گلستان هم ضمن قدردانی از تلاش‌های دستگاه قضایی و دولت برای حل مشکل طرح گردشگری آشوراده، گفت: بیش از ۲۰ سال بود که در دولت‌های مختلف پیگیر حل و فصل مشکلات اجرای طرح گردشگری آشوراده بودیم که طی ۲ سال گذشته با پیگیری‌های مستمر و مجدانه دستگاه قضا و دولت، مسیر اجرای این طرح هموار شد.

آیت‌الله کاظم نورمفیدی تصریح کرد: تاکید‌ها و دستور‌های رییس قوه قضاییه در جریان سفر ۲ هفته گذشته به گلستان، موجب تسریع در روند گره‌گشایی از مشکلات حقوقی طرح گردشگری آشوراده شد که اهتمام ویژه دادگستری استان گلستان به حل مشکلات حقوقی پرونده آشوراده در مدت زمان کوتاه و عدم توجه به فرایند‌ها و تشریفات مرسوم در این مورد خاص، جای تقدیر فراوان دارد.

رییس کل دادگستری گلستان گفت: پیش‌تر در اجرای طرح گردشگری ۲۲ هکتاری آشوراده که با ملاحظات زیست محیطی صادر شده بود، ممنوعیت امکان بیتوته و اقامت شبانه برای گردشگران به سبب مشکلات زیست محیطی و نبودن روستا در منطقه وجود داشت و طبق اعلام محیط زیست، در این ۲۲ هکتار تنها امکان طبیعت‌گردی برای گردشگران وجود داشت و آن‌ها نمی‌توانستند در این منطقه اسکان و بیتوته داشته باشند.

حیدر آسیابی خاطرنشان کرد: تنها مسیری که امکان اقامت شبانه و بیتوته گردشگران در طرح گردشگری آشوراده را فراهم می‌کرد، بازگرداندن سند ملی روستای آشوراده به بنیاد مسکن و انقلاب اسلامی بود و چنانچه این مانع حقوقی مرتفع نمی‌شد، اجرای طرح گردشگری آشوراده ابتر باقی می‌ماند.

استاندار گلستان هم ضمن تشریح اقدامات انجام شده برای ساماندهی هرچه سریع‌تر طرح گردشگری آشوراده گفت: بهسازی روستای آشوراده، اجرای طرح طبیعت‌گردی در این جزیره و بهره‌مندی از امکانات اردوگاه دانش‌آموزی در آن، در زمره محور‌های مورد پیگیری برای ساماندهی هرچه سریع‌تر آشوراده در راستای انتفاع مردم استان است.

علی‌محمد زنگانه از پیگیری‌ها و همکاری‌های دستگاه قضایی در استان گلستان برای تعیین تکلیف طرح گردشگری جزیره آشوراده، پتروشیمی گلستان و خلیج گرگان، قدردانی کرد.

در حال حاضر تمامی ابنیه و ساختمان‌های قدیمی در روستای جزیره آشوراده باقی است و اماکنی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه راهنمایی، مغازه، مسجد و حسینیه و اردوگاه دانش‌آموزی دیده می‌شود.

پروژه طبیعت‌گردی و گردشگری جزیره آشوراده در استان گلستان دارای ۲ بخش طبیعت‌گردی و گردشگری است که بخش گردشگری آن همانند ساخت هتل، بازارچه و سایر ابنیه لازم در مساحت ۱۳۸ هکتار پشتیبان در مجاورت پناهگاه حیات وحش میانکاله در حریم شهر بندرترکمن پیش‌بینی شده است.

جزیره آشوراده تنها جزیره قابل سکونت در دریای خزر است و فرآیند طبیعت‌گردی جزیره در محدوده ۲۲ هکتار انجام می‌شود و بر اساس مجوز‌های صادر شده، اقامت شبانه نیز در بافت قدیم روستای آشوراده انجام خواهد شد که با صدور حکم قطعی دادگاه، صدور مجوز‌های بومگردی نیز با سرعت و سهولت بهتری انجام خواهد شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان هم با اشاره به این‌که هیچ پروژه‌ای در استان معطل نظر محیط زیست نیست گفت: منعی برای اجرای پروژه طبیعت‌گردی آشوراده وجود ندارد.

محمدرضا کنعانی اظهار کرد: در راستای این طرح و ضرورت حفظ بافت طبیعی این جزیره، اقامت شبانه طرح گردشگری آشوراده به بافت روستا منتقل شد.

وی بیان کرد: طرح گردشگری آشوراده در وسعت ۲۲ هکتار اجرا می‌شود و تاکنون نیز ۶ مجوز بوم‌گردی برای متقاضیان صادر شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان تاکید کرد: جزیره آشوراده در پناهگاه حیات وحش و ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله واقع شده و اجرای پروژه‌های گردشگری و طبیعت‌گردی مستلزم رعایت چهارچوب‌های خاص و استاندارد‌های دقیق است.

وی گفت: مانایی فرصت اقامت شبانه برای گردشگران در پروژه طبیعت‌گردی آشوراده نقش بسزایی در ارتقای وضع اقتصادی و معیشت جوامع محلی ساکن در محدوده پناهگاه حیات وحش میانکاله در روستای قدیمی آشوراده خواهد داشت و تمام اقدامات در جزیره آشوراده بر اساس تاکید استاندار گلستان بر اساس ضوابط زیست محیطی و مجوز‌های لازم خواهد بود.

منبع: ایرنا