نشست «کمدی؛ سینمایی برای تمام فصول» با حضور علیرضا خمسه بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون همزمان با روز ملی سینما در سالن فردوس موزه سینمای ایران برگزار شد. علیرضا خمسه در ابتدا با اشاره به روز ملی سینما گفت: این روز را به مخاطبان سینما تبریک می‌گویم چرا که بدون مخاطب، سینما وجود ندارد؛ اگر مردم نباشند برای چه کسی فیلم بسازیم و تئاتر کار کنیم؟ قطعا اگر سینما و هنر ارزش و حیاتی دارد به واسطه مخاطبان خود است. 

وی با اشاره به اهمیت ژانر کمدی درسینما ادامه داد: همانطور که می‌دانید سینمای کمدی امیدوار کننده و بودن آن یک ضرورت در سینما است و اولین فیلم‌هایی که در جهان تولید شدند، کمدی بودند. در گذشته و حال، چه در ایران و چه خارج از کشور پرفروش‌ترین فیلم‌ها در ژانر کمدی بودند. کمدی همیشه و در همه دوران‌ها نیاز جامعه بوده است و در هر مدیومی اعم از سینما، تئاتر و تلویزیون مخاطب خود را جذب می‌کند. 

بازیگر «من زمین را دوست دارم» با بیان اینکه از طریق کمدی به امری به اسم خنده می‌رسیم، بیان داشت: بعد از تراژدی دومین شکل نمایشی کمدی است و کار آن ایجاد خنده در تماشاگر است. در گونه کمدی بیش از ۴۰ شاخه و زیر مجموعه اعم از کمدی فلسفی، کمدی سیاسی، کمدی موقعیت و... داریم و حتی در کمدی‌هایی مانند کمدی وحشت و کمدی سیاه کار این شاخه از هنر نمایش ایجاد خنده است. 

خندیدن و خنداندن دستاورد من است

 خمسه درباره دستاورد خود از کار کمدی در سال‌ها فعالیت، گفت: ویژگی مهم و متفاوت کمدی با سایر ژانر‌ها در این است که کمدی به سمت آرمان‌ها، اساطیر و الگو‌های کهن نمی‌رود و خوراک آن مسائل روزمره است به همین دلیل در بدو پیدایش با مخالفت فیلسوف‌ها مواجه شده است.

وی افزود: در دوره کمدی‌های نو، لحن کمدی نرم‌تر شد و به سمت مسائل خانوادگی رفت. کمدی در این دوران‌ها به سمت مسائلی با رویکرد انتقادی رفت تا ایجاد خنده کند. زمانی که کار شما این باشد که بخندید و بخندانید، کمدی حرفه شما می‌شود و این مهم‌ترین دستاورد من در این سال‌هاست؛ من از آن دسته افرادی هستم که برای خندیدن و خنداندن زاده شده‌ام.

جامعه‌ای می‌خندد که از بحران عبور کرده باشد

خمسه درباره تجربه بازی در نقش‌های جدی گفت: هانری برگسون فیلسوف فرانسوی معتقد است که خنده یک مکانیزم فردی نیست بلکه پدیده‌ای اجتماعی است و جامعه‌ای می‌خندد که از بحران عبور کرده باشد. کسی که درحال راه رفتن زمین بخورد عصبانی می‌شود، اما بقیه به او می‌خندند، چون خودشان درگیر آن بحران نیستند. من معتقدم خنداندن انسانی که در بحران است سخت است. 

وی ادامه داد: در دوره‌ای از زندگی‌ام با بحران‌هایی روبرو بودم و متوجه شدم نمی‌توانم فیلم‌های کمدی بازی کنم و مردم را بخندانم، در آن شرایط ترجیح دادم فیلم‌های جدی‌تر و اکشن بازی کنم. به همین دلیل در کارنامه‌ام فیلم‌های جدی مانند «چشم شیطان» و «بیست» نیز به چشم می‌خورد. یعنی آنقدر آن بحران جدی بود که روی من تاثیر گذاشت و موجب شد تا متفاوت بازی کنم. 

وی در پاسخ به این سوال که چه عنصری یک بازیگر را خاص می‌کند، گفت: یکی از معیار‌های بازیگری در جهان، زیبایی است یعنی به غیر از بدن، بیان، تخیل و استعداد، زیبایی برای سینمای جهان از معیار‌های اصلی محسوب می‌شود. بازیگرانی داریم که زیبا هستند، اما فاقد «آن» بازیگری هستند در مقابل برخی بازیگران نیز چهره زیبایی ندارند، ولی به شدت بازیگران خوبی هستند و برخی هم هر دو معیار را با هم دارند و این‌گونه است که خشت بازیگری آماده شود.

دیگر به کارگردانی فکر نمی‌کنم

خمسه با اشاره به تجربه کارگردانی خود نیز خاطرنشان کرد: در مجموعه «معجزه ازدواج» کارگردانی را تجربه کردم و متوجه شدم کارگردان نقطه تلاقی همه مسائل در گروه فیلمبرداری است. به نظر من سخت‌ترین کار جهان کارگردانی است به همین دلیل دیگر به آن فکر نمی‌کنم.

وی با اشاره به نقش‌هایی که علاقه داشته در سینما ایفا کند، بیان داشت: نقشی که همیشه دوست داشتم آن را بازی کنم، نقش اکبر عبدی در فیلم «مادر» ساخته زنده یاد علی حاتمی بود. در نمونه‌های خارجی نیز نقش پیتر سلرز در فیلم «پارتی» و جک نیکلسون در «دیوانه از قفس پرید» و بازی وودی آلن در نقش دلقک در نمایش «شاه‌لیر» را بسیار دوست داشتم؛ خودم را در آن بازی‌ها می‌دیدم و فکر می‌کنم می‌توانستم در آن‌ها بازی کنم. اخیرا هم شخصیت باباپنجعلی در سریال «پایتخت» را بسیار دوست داشتم.

خمسه ادامه داد: پیش از زنده یاد کسبیان قرار بود من نقش تلخک در سریال «سلطان و شبان» را بازی کنم، اما داریوش فرهنگ به من گفت به دلقک کاملا شرقی نیاز دارد و دلقکی که من بازی می‌کردم، شخصیت جنتلمن داشت و لمپن نبود.

وی در پاسخ به این سوال که اخلاق حرفه‌ای در دوره تولید چگونه باید باشد، گفت: یکی از اصول بازیگری نظم است و نظم برای بازیگر مانند ستون برای ساختمان است. ویژگی اصلی بازیگرانی همچون محمدعلی کشاورز، علی نصیریان، جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی، داوود رشیدی این بود که از نسل ما هم وقت‌شناس‌تر بودند. من معتقدم هر فردی که کار هنری انجام می‌دهد باید نظم داشته باشد. 

بازیگر «پایتخت» درباره رسیدن به نقش باباپنجعلی توضیح داد: در این سریال هیچ کدام از ما مازنی نبودیم و باید با لهجه مازنی حرف میزدیم. طبق اصول مشاهده و تقلید بر اصل مکتب برشت، به مازندران رفتم و پیرمرد‌ها را نگاه می‌کردم؛ به تکلم آن‌ها دقت می‌کردم و از آن‌ها برای خودم تقلید می‌کردم تا بتوانم نقش پنجعلی را درست دربیاورم و خدا را شکر می‌کنم که مردم هم مرا قبول کردند.

خمسه در پایان بیان داشت: کمدی بدون انتقاد شکل نمی‌گیرد. اگر ساختمانی به نام کمدی باشد یک ستون دارد و آن ستون انتقاد است. حال این انتقاد می‌تواند از رفتار و نگرش جامعه به مسائل مختلف یا طبقه اجتماعی باشد.

در این نشست علاوه بر اعضاء باشگاه مخاطبان و علاقه‌مندان سینما افرادی همچون مریم معترف کارگردان و بازیگر تئاتر، جواد مزدآبادی کارگردان سینما، رسول بابارضا، پیمان جعفری و رستم ایران نژاد از فارغ التحصیلان دوره‌های آموزش فیلمسازی یاغ فردوس نیز حضور داشتند.