سلیم ذکری نماینده سازمان خواروبار کشاورزی به همراه کیانی راد رئیس موسسه پژوهش‌های برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی، علی راه انجام معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان و جمعی از باغداران و تشکل‌های حامی باغستان با حضور در بوستان ملاخلیلا در جنوب شهر  از این باغ پارک زیبا در کانون باغستان قزوین دیدن کرد.

بوستان ملاخلیلا در بلوار جمهوری اسلامی، حوالی میدان دو راهی همدان در قزوین واقع شده و این بوستان بسیار زیبا با وسعت هفت هکتاری که دارد در جنوب شهر قزوین قرار گرفته است.  

پارک ملاخلیلا از نظر بسیاری از افراد بیشتر یک باغستان است تا یک بوستان، این منطقه در حقیقت اولین بوستانی است که در باغستان سنتی احداث شده و گوشه‌ای از میراث طبیعی مردم قزوین را به نمایش می‌گذارد.

سیر تاریخی و فرهنگی پارک ملاخلیلا

میراثی با قدمت هزار سال که از جاذبه‌های منحصر به فرد این شهر کوچک و زیبا به شمار می‌رود و توصیف آن را در کتاب‌های تاریخی می‌توان دید. یکی از مشهورترین آثاری که در آن به باغستان‌های قزوین اشاره شده، سفرنامه‌ی ناصرخسرو است.  

ناصرخسرو در سفرنامه‌ی معروف خود می‌نویسد: «در سال ۵۴۱ هجری شمسی به قزوین رسیدم. باغستان بسیار داشت بی دیوار و خار. درختان بسی مثمر و نعمت ایزدی بسیار.» تاریخچه‌ی باغستان ملاخلیلا به سال ۱۰۰۱ هجری شمسی برمی‌گردد. همان‌طور که از نامش پیداست، زمین باغستان متعلق به عالم برجسته‌ی شیعه به نام «خلیل بن غازی» معروف به «ملا خلیلا» بود.  

او این محل را در پایان عمر خود، وقف عام کرد. تغییر کاربری پارک ملا خلیلا از باغستان به بوستان، در سال ۱۳۹۳ هم‌زمان با تکاپوی باغداران قزوینی بود. باغداران در آن زمان در تلاش برای احیای این میراث ملی و ثبت آن به‌عنوان میراث جهانی یونسکو بودند.  

احداث این پروژه پنج ماه به طول انجامید و بوستان ملا خلیلا در آبان ماه سال ۱۳۹۴ توسط سازمان پارک‌ها و شهرداری قزوین افتتاح شد و اکنون بزرگ‌ترین بوستان درون‌شهری قزوین به شمار می‌رود.

معماری پارک ملاخلیلا

درباره‌ی بافت تاریخی آن باید گفت که ماکت‌های متعددی با الهام از آثار تاریخی و معماری ایرانی شهر قزوین در آن به نمایش درآمده‌اند. ساختمان چهل‌ستون، چهل پنجره، عمارت عالی‌قاپو و دروازه‌ی قدیم تهران، المان‌های شهر هستند که در قالب مینیاتوری در این پارک به تصویر کشیده شده‌اند.  

همه بنا‌های احداث‌شده در این بوستان روکش کاه‌گلی و شیروانی چوبی دارند که در حفظ بافت تاریخی این مکان بسیار موثرند.  

از دیگر جاذبه‌های این بوستان می‌توان به برکه، کوچه‌باغ، آلاچیق و تخت‌های سنتی، در‌های قدیمی کنده‌کاری شده و مزین به اشعار پندآموز و نغز و مجسمه‌های درختی اشاره کرد.  

اطراف بوستان نیز با دیوار‌های بلند و بادگیر مانندی احاطه شده تا باغستان را از گزند سوز و سرما، تندباد‌ها و تگرگ حفاظت کند. همچنین کانال‌های آب زیرزمینی زیر باغ‌ها جریان دارند که وظیفه‌ی حفظ آب باران و سیل‌بند بر عهده‌ی آن‌ها است.

نکته‌ی بسیار جالب و هوشمندانه‌ی دیگر درباره‌ی این بوستان، این است که در آبیاری آن تغییرات جوی و بحران کم‌آبی در نظر گرفته‌شده است. به گونه‌ای که هیچ فضای چمنی در بافت طبیعی بوستان وجود ندارد. علاوه‌بر آن برای سبز و آباد نگه‌داشتن باغ‌ها، از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده می‌شود. چاه‌خانه‌ی بوستان علاوه بر این‌که محلی برای نگهداری کبوتران زینتی و کمیاب مانند طوقی، دم چتری، زیر دم‌سیاه و... است، محل تامین کود مورد نیاز باغ با استفاده از فضولات پرندگان نیز به شمار می‌رود.

نماینده سازمان فائو این پارک را بسیار زیبا و ارزشمند توصیف کرد و استقرار آن در دل باغستان را یک ظرفیت برای کمک به توسعه گردشگری دانست.

سلیم ذکری امروز از باغستان‌های شهر قزوین نیز دیدن می‌کند.

نشست تخصصی و بازدید از باغستان سنتی برای ثبت در میراث زنده نیاکان (جیاس، فائو) طی دو در قزوین برگزار شده است.

با ثبت جهانی باغستان در جیاس به عنوان هفتاد و نهمین میراث زنده کشاورزی جهان این اقدام ضمن رونق گردشگری بویژه گردشگری کشاورزی به برند شدن محصولات کشاورزی استان و نیز افزایش صادرات این محصولات کمک خواهد کرد.  

در صورتی که موارد پیشنهادی ارائه شده از سوی کارشناسان جهاد کشاورزی در خصوص باغستان سنتی از سوی نماینده فائو تایید نهایی شود در سال آینده گواهی ثبت جهانی باغستان در «جیاس» صادر خواهد شد که اتفاق مهم و بزرگی برای استان خواهد بود.