دراین راستا سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی روز سه شنبه به دنبال پیش بینی هواشناسی همه نخبگان دانشگاهی را در نشستی در محل این سازمان گرد هم آورد تا نظرات خود را پیرامون برنامه‌ریزی کوتاه مدت و درازمدت برای مدیریت بهینه این بارش‌ها ارائه دهند.

رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی روز سه شنبه در نشستی با نخبگان دانشگاهی استان که در محل این سازمان برگزار شد، گفت: براساس گزارش هواشناسی با پدیده‌ای خلاف روال گذشته مواجه خواهیم شد که آن هم بارندگی زیاد در فصل پاییز در استان است.

سید جمال الدین حسینی افزود: هم اینک نیز مساله اصلی خراسان رضوی آب و مدیریت بحران ناشی از کمبود آن است، از سوی دیگر بخشی از اقتصاد خراسان رضوی به حوزه کشاورزی وابسته است، لذا آنچه می‌تواند ما را در مدیریت بحران آب موفق کند، مدیریت تقاضا برای آب است نه مدیریت عرضه آن.

وی با بیان اینکه مدیریت عرضه آب بسیار دشوار است و باید در درازمدت برای آن تدبیر کرد، اظهار داشت: هم اکنون نیز برای این بخش پروژه‌های نظیر انتقال آب از دریای عمان یا کوه‌های هزار مسجد مطرح است، اما اقدام کوتاه مدت برای مدیریت عرضه می‌تواند افزایش ذخایر آبی از طریق استفاده مناسب از فرصت‌ها باشد.

رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی با تاکید بر مدیریت تقاضا برای آب گفت: ۸۰ درصد از آب باران تبخیر می‌شود، از ۲۰ درصدی که باقی می‌ماند نیز ۸۰ درصد صرف بخش کشاورزی می‌شود، اگر فقط بتوان از میزان مصرف آب توسط بخش کشاورزی ۱۰ درصد کم کرد، شاید دیگر به مدیریت مصرف آب در بخش خانگی نیازی نخواهد بود.

وی بیان کرد: مساله اصلی آنجاست که چطور می‌توان بدون کاهش تولید بخش کشاورزی یا حتی با افزایش تولید در بخش کشاورزی تقاضا و مصرف را مدیریت کرد، زیرا تضاد منافع زیادی در این بخش وجود دارد که باید آن را حل کند.

حسینی اظهار داشت: باید بتوان با بهره گیری از نظرات نخبگان الگویی طراحی کرد که منافع همه دست اندرکاران را تامین کند، کشاورز خود نسبت به کاهش مصرف آب اقدام نماید و حتی به سمت استفاده بهینه از آب پیش رود.

وی ادامه داد: اینکه بتوان به نحوی از محل کاهش برداشت آب توسط کشاورز برای او منافع ایجاد کرد و کشاورز بر اساس یک الگو برداشت آب خود را کم کند، نیاز به تغییر نگرش در سیاستگذاری‌ها دارد.

رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی گفت: به طور قطع برای اجرای برنامه کوتاه مدت به منظور استفاده بهینه از بارش‌های باران فصل پاییز، بدون در نظر گرفتن ظرفیت‌های مردمی نمی‌توان حرکت موثری را انجام داد، اما مردم نیاز به انگیزه دارند که برای این موضوع باید از ظرفیت رسانه بویژه تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی بهره گرفت.

وی افزود: با بهره گیری از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی می‌توان برخی از موضوعات را به کشاورزان منتقل کرد تا از آبی که در اختیار دارند بهتر استفاده کنند.

حسینی خاطر نشان کرد: شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند در این بخش طرحی ارایه دهند تا با یک حرکت فنی یا الگوی مهندسی با توان بالا بتوان بارش‌های باران را مدیریت بهینه کرد، همچنین می‌توان برای جبران برخی نقیصه‌ها در تامین اعتبارات از "خیرین آب" به منظور مدیریت آن بهره گرفت تا بتوان مطالعات و اقدامات اجرایی بیشتری در این حوزه انجام داد.

وی گفت: اقدامات کوتاه مدت برای یکی دو ماه آینده با بهره گیری از نظر نخبگان و همچنین مدیران دستگاه‌های اجرایی دست اندرکار، مقدمه‌ای است که بتوان برنامه عملیاتی با شرایط واقع بینانه در حوزه آب تدوین کرد.



باران در پاییز، نرمال و بیشتر از نرمال

مدیر کل هواشناسی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در ۵۰ سال اخیر تغییرات اقلیمی کشور به صورت کاهش بارش (سالانه یک و یک صدم میلیمتر) و افزایش دمای هوا (هر ۱۰ سال چهار دهم سانتی گراد) پیش رفته است.

علی اصغر دهقان پور افزود: بارش‌های باران در خراسان رضوی در مقایسه با استان‌های دیگر کشور در دوره ۱۲۰ ماهه تا پایان مرداد ماه امسال نشان می‌دهد که نسبت به دوره آماری سال گذشته ۴۲ درصد کاهش داشته و از خشکسالی بسیار شدید این استان حکایت دارد.

وی اظهار داشت:، اما پیش بینی‌ها نشان می‌دهد که بارش‌های باران در فصل پاییز (۱۰ شهریورماه تا ۹ آذرماه) در خراسان رضوی در بیشتر مناطق آن نرمال و بیشتر از نرمال باشد که این شرایط برای ۱۰ آذرماه تا ۱۱ بهمن ماه امسال نیز اتفاق خواهد افتاد.

مدیر کل هواشناسی خراسان رضوی اضافه کرد: با این حال از ۸ شهریورماه تا هشت مهرماه دمای هوا در خراسان رضوی بین نیم تا ۲ درجه و از ۹ مهرماه تا ۹ آبانماه بیشترین افزایش نسبی دمای هوا بین یک تا ۲ درجه خواهد بود.

دهقان پور گفت: برای استفاده بهینه از این بارش‌ها از ۱۱ شرکت دانش بنیان و همچنین نخبگان دانشگاهی بهره گرفته می‌شود تا بتوان از دانش و تخصص آنان برای استفاه بهینه از این بارش‌ها بهره گرفت.

آبیاری تحت فشار و تداوم مصرف بی رویه آب در حوزه کشاورزی

استاد گروه آموزشی علوم مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: سیاستگذاری بر مبنای موضوعات علمی اشتباه انجام گرفته است، میلیارد‌ها ریال در خصوص سیستم آبیاری تحت فشار هزینه شده، اما مصرف آب همچنان افزایشی بوده است.

حسین انصاری افزود: وقتی تولید کشاورزی زیاد می‌شود؛ مصرف آب به همان میزان افزایش پیدا می‌کند، تاکنون سیاست‌های اشتباه در خصوص مدیریت آب اتخاذ شده، زیرا نمی‌دانستیم مشکل از کجا است.

وی بیان کرد: می‌توان در شرایط کنونی روی مولفه‌های کشاورزی تمرکز بیشتری داشت، زیرا هر چقدر درجه حرارت دما بیشتر شود، خشکسالی تشدید می‌شود، در این راستا راهی جز توسعه کشاورزی زیرسایبان باقی نمی‌ماند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه باید روی مولفه‌های توسعه زیرسایبان اقدامات بیشتری انجام گیرد، گفت: باید روی مکانیزم‌هایی که مولفه‌های حدی دارند، کار بیشتری صورت گیرد لذا باید روی مکانیزم‌های کشاورزی تمرکز بیشتری داشت، زمانی که کشاورزان به درستی آموزش داده شوند، دیگر خود می‌دانند باید چه کنند، فقط باید از طریق رسانه سیاست‌های درست منتقل شود.

وی ادامه داد: برای تغذیه آب‌های زیرزمینی ساختار‌های تغذیه مصنوعی اشتباهی توسعه یافته است، زیرا بهترین سیستم آبیاری در مناطق خشک برای بخش کشاورزی، سیستم آبیاری "کرتی" است که از آن غفلت کرده ایم لذا باید مکانیزم‌های تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی تغییر کند.

انصاری اظهار داشت: در پاییز پربارشی که پیش رو خواهیم داشت، روش کوتاه مدت برای مدیریت آب می‌تواند کشاورزی دیمی باشد، اما از آنجا که در برخی از ماه‌های سال ممکن است باران مورد نیاز کشاورزی دیمی تامین نشود، لذا باید یک آبیاری تکمیلی را انجام داد، در این شرایط بوسیله دستگاه آبیاری "گان" می‌توان آبیاری تکمیلی را انجام داد، اما این دستگاه زمانی در استان کاربرد داشت، اما متاسفانه دیگر استفاده نمی‌شود.

وی بحث تمرکز بر سیاست "قرق" را روشی مناسب برای احیای مراتع دانست و گفت: باید در شرایط بارندگی پیش رو برای احیای مراتع سیاست قرق اجرا کرد، از طریق رسانه‌ها نیز آموزش‌های لازم را به کشاورزان داد تا قبل از بارش باران تمهیدات لازم را پیش بینی کنند.

استاد گروه آموزشی علوم مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: از سوی دیگر لازم است که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان به نفوذ دادن آب به معنای تغذیه آب‌های زیرزمینی نه به معنای آبخوان داری که اکنون در حال انجام هستند، بیشتر بپردازند.

وی ادامه داد: پروژه‌های جاری آبخیزداری، سفره آب‌های زیرزمینی را تغذیه نمی‌کنند، این پروژه‌ها در ۲ سال گذشته انجام شده است، اما پروژه‌هایی که تغذیه مصنوعی سفره‌های آب‌های زیرزمینی را دارند از استاندارد ملی برخوردار بوده و وزارت نیرو کتابچه راهنمای استاندارد برای آن‌ها دارد و اگر هم پروژه‌ای اجرا شود با مشارکت مردم بویژه در بالا دست قنات‌ها انجام می‌گیرد.

به گفته انصاری، آبی که به صورت سطحی در مشهد حرکت می‌کند تا کمتر از ۲۴ ساعت از آن خارج می‌شود، اما آبی که به زمین نفوذ کند سرعت آن بیش از ۱۲۰ برابر کاهش می‌یابد و می‌توان آن آب را تا سال بعد نگه داشت.

وی اظهار داشت: کشاورزی حفاظتی هم خیلی به ذخیره آب باران کمک می‌کند، حدود ۸۵ درصد از بارش‌ها در خراسان رضوی بارش سبز (آبی که رطوبت ایجاد می‌کند و تا بارش بعدی تبخیر می‌شود) است، لذا تا جایی که ممکن است باید عملیات کشاورزی بیشتری در ایام بارش پیش رو انجام گیرد، مثلا چغندرقند در زمستان کاشته شود.