طی سال های اخیر تولید روغن به عنوان یکی از محصولات استراتژیک با فراز و فرودهای زیادی همراه بود به طوری که برنامه وزارت جهاد مبنی برخوداتکایی ۷۰ درصدی تا افق ۱۴۰۴ به سرانجام نخواهد نرسید که هر یک از کارشناسان دلایلی همچون محدودیت منابع آبی، بالابودن سرانه مصرف و مناسب نبودن قیمت خرید تضمینی را علت اصلی این ناکامی مطرح کردند.

گرچه محدودیت منابع آب به عنوان اولین و مهم ترین چالش کشت دانه های روغنی در کشور است، اما بنابر گفته کارشناسان بخش کشاورزی کشت گیاهان کم آب دانه های روغنی از جمله گلرنگ، آفتابگردان، کنجد و کاملینا باید توسعه یابد.

 حسین جعفری معاون پژوهشی و فناوری سازمان تحقیقات و ترویج کشاورزی گفت: بخشی از عوامل تاثیر گذار در افزایش تولید جدا از بحث قیمت خرید تضمینی، مربوط به زیرساخت‌های علمی و فناوری برای توسعه محصولات مختلف از جمله کلزاست.

معاون پژوهشی و فناوری سازمان تحقیقات کشاورزی می گوید: برای حل مسئله دانه‌های روغنی نیاز است علاوه بر موضوع منابع ژنتیکی و استفاده از ظرفیت‌های ژنتیکی از موضوعات به زراعی استفاده کنیم چرا که در بخش زراعت، تحقیقات یکپارچه آغاز شده است.

براساس اسناد بالادستی و تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک و ارتقای امنیت غذایی تا پایان برنامه هفتم در ۵ محصول اساسی به خودکفایی ۱۰۰ درصد و دیگر محصولات خوداتکایی ۹۵ درصد باید برسیم که برای تحقق این امر استفاده از بذور هیبرید و حمایت های فنی تاثیر بسزایی در خوداتکایی دارد.

۹۰ درصد روغن از طریق مبادی واردات تامین می شود

در ادامه قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: فراهم کردن زیرساخت های لازم از جمله تامین کمباین غلات از جمله راهکارهای خوداتکایی دانه های روغنی محسوب می شود. هم اکنون کمباین غلات به سبب فرسودگی ۳۰ تا ۴۰ درصد ریزش دارد که با پرداخت تسهیلات کم بهره باید نوسازی شود.

پیشه ور با اشاره به دیگر راهکارهای تحقق خودکفایی روغن گفت: دانه های روغنی پس از برداشت باید روانه کارخانه های روغن کشی شود که کارخانه به تعداد کافی برای تولید روغن اطراف مزارع وجود ندارد.

رئیس اتاق اصناف کشاورزی ادامه داد: اگر حمایت در بخش دلالی و بازرگانی به سمت کشاورزی رود، کشاورزان نسبت به کشت دانه های روغنی رغبت بیشتری خواهند داشت.

او با بیان اینکه ۹۰ درصد روغن از طریق مبادی واردات تامین می شود، گفت: با توسعه کشت دانه های روغنی در داخل علاوه بر تامین بخشی از خوراک دام و ارتقای ضریب شغلی، جلوی واردات و خروج ارز  هم گرفته می شود.

سال‌های گذشته تا ۹۳ درصد به واردات وابسته بودیم که امسال با برنامه‌های وزارت جهاد به ضریب ۸۵ درصد رسیدیم و امید داریم با حمایت‌های دولت از کشاورزان، کشت دانه‌های روغنی وسعت بیشتری یابد؛ هرچند با توجه به شرایط اقلیمی موجود خودکفایی ۱۰۰ درصدی مقدور نیست.

قیمت منطقی خرید تضمینی راهکار اساسی خوداتکایی محصولات استراتژیک

عطااله هاشمی عضو شورای هماهنگی تشکل های بخش کشاورزی گفت: وابستگی در خصوص دانه های روغنی به خارج بالاست، درحالی که با فراهم شدن الزامات طی یک برنامه پنج ساله می توان به هدفگذاری رسید.

او اعلام قیمت منطقی خرید تضمینی را راهکار اساسی خوداتکایی محصولات استراتژیک دانست و افزود: اگر مسائل مربوط به بازار، بازرگانی و کنترل واردات به درستی انجام شود، امکان رسیدن به خوداتکایی وجود دارد. اکنون ۸۵ تا ۹۰ درصد دانه روغنی مورد نیاز از تولید داخل تامین می شود که با تقویت واریته ها و طرح جهش دیم زارها امکان رسیدن به خوداتکایی دانه های روغنی وجود دارد.

طبق آمار اعلامی طی سال های ۸۲ تا ۸۴ روند خودکفایی و تولید دانه های روغنی خوب بود، اما بعد آن اجرا نشد که مسئولان افزایش نرخ خرید تضمینی دانه های روغنی و پرداخت مشوق را راهکار توسعه کشت مطرح می کنند.

کشت دانه های روغنی کم آب راهی برای تحقق خودکفایی روغن

سیدجعفر حسینی مشاور اتاق اصناف کشاورزی گفت: اگر مشکلات در بخش کلزا مرتفع شود، امکان افزایش تولید دانه های روغنی و به حداقل رسیدن واردات وجود دارد.

او با بیان اینکه قیمت گذاری خرید تضمینی در خودکفایی دانه های روغنی امری موثر است، افزود: اگر قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی منطقی و متناسب با هزینه های تولید باشد، خودکفایی محقق می شود. کشت کلزا نیاز به آب مطمئن در فصل کاشت دارد، از طرفی هم ناوگان برداشت ظرفیت کامل برای تولید کلزا ندارد که تمامی این عوامل دست به دست یکدیگر داده تا در بحث تامین روغن بیشترین وابستگی را داشته باشیم.

به گفته او، کارخانجات روغن به واردات روغن خام یا دانه های روغنی عادت کردند یا این احتمال وجود دارد که واردکنندگان روغن سود و منافع بیشتری از واردات می برند.

مشاور اتاق اصناف کشاورزی افزود: اکنون کشت دانه های روغنی کاملینا، کنجد و آفتابگردان بسیار کم آب است، از این رو تمرکزمان را بر کشت دانه های روغنی کنجد، آفتابگردان و کاملینا باید گذاشت که متاسفانه کشت این محصولات در سیاست های وزارت جهاد کمرنگ دیده شده است.

بعد از جنگ روسیه و اوکراین اهمیت خودکفایی محصولات استراتژیک، ارتقای ضریب امنیت غذایی و کاهش وابستگی به کشورهای بیگانه بیش از هر زمان دیگری خود را نشان داد که برای تحقق این امر مهم راهی جزء اتخاذ سیاست و برنامه ریزی مدون و حمایت دولت از کشت وجود ندارد، هرچند به دلیل شرایط اقلیمی کشور امکان خودکفایی ۱۰۰ درصدی در دانه های روغنی مقدور نیست.